René Descartes

René Descartes
René Descartes
	Ni René Descartes
Nayanak	31 Marso 1596; La Haye en Touraine, Touraine (itan ket ti Descartes, Indre-et-Loire), Pransia
Natay	11 Pebrero 1650 (tawen 53); Estokolmo, Sueko
Pakipagilian	Pranses
Panawen	Maika-17-a a siglo a pilosopia
Rehion	Lumaud a Pilosopia
Pagadalan	Kartesianismo, Rationalismo, Pudationalismo
Kangrunaan a pagirayan	Metapisika, Epistemolohia, Matematika
Nalatak a kapanunotan	Cogito ergo sum, metodiko ti duadua, Kartesiano a koordinado a sistema, Kartesiano a dualismo, ontolohiko a panagsuppiat para iti kaadda ti Kristiano a Dios; Folium ni Descartes
	Nakaimpluensiaan Plato, Aristotle, Alhazen, Ghazali, Averroes, Avicenna, Anselmo, San Augustino, Aquinas, Ockham, Suarez, Mersenne, Sextus Empiricus, Michel de Montaigne, Duns Scotus;
	Naimpluensiaan Kaaduan kadagiti pilosopo kalpasan a mairaman ni: Spinoza, Hobbes, Arnauld, Malebranche, Pascal, Biran, Locke, Huygens, Leibniz, More, Geulincx, Heereboord, Kant, Husserl, Brunschvicg, Žižek, Chomsky, Stanley, Dirck Rembrantsz van Nierop, Durkheim;
Pirma
	[urnosen iti Wikidata]

Ni René Descartes (Pranses: [ʁəne dekaʁt]; Latinisado a porma: Renatus Cartesius; panangilasin a porma: "Kartesiano";^[2] 31 Marso 1596 – 11 Pebrero 1650) ket maysa idi a Pranses a pilosopo, matematiko, ken mannurat a kaaduan ti kinamanakman a panagbiagna idiay Olandes a Republika. Isu ket naibagbaga a ti 'Ama ti Moderno a Pilosopia', ken kaaduan ti simmarsaruno a Lumaud a pilosopia ket ti panangsungbat kadagiti sinursuratna,^[3] a kaaduan nga inadadal aginggana tatta nga aldaw. A naisangsangayan ti, bukodna a Dagiti Meditasion iti Umuna a Pilosopia ket agtultuloy nga isu ti pagalagadan a testo kadagiti kaaduan a departamentato dagiti unibersidad ti pilosopia. Ti impluensia ni Descartes iti matematika maipadpada pay a makitkita; ti Kartesiano a koordinado a sistema — a mangpalubos ti panagaibasaran ti maysa a puntos iti limbang a kas agasmang a bilbilang, ken mangpalubos kadagiti alhebraiko anga ekuasion a maiyebkas a kas heometriko a suksukog kadagiti dua a rukod a koordinado a sistema (ken ti maibagbaga a, suksukog a maipalpalawag a kas kadagiti ekuasion) —ket nainaganan kaniana idi. Isu ket naipammadayawan pay a kas ama ti analitikal a heometria, ti panagikapetan a baetan ti alhebra ken heometria, a nasken para iti panakaduktal ti inpinitesimal a kalkulo ken panagusig. Ni Descartes ket maysa pay idi kadagiti kangrunaan a pigura iti Sientipiko a Rebolusion ken naipalpalawagan a kas maysa a kas pagarigan ti henio.

Nasapa a biag

Rehistro ti panagturpos para kenni Descartes idiay Collège Royal Henry-Le-Grand, La Flèche, 1616

Ni Descartes ket naipasngay idi idiay La Haye en Touraine (itan ket Descartes), Indre-et-Loire, Pransia. Idi isu ket maysa a tawen, pimmusay ti inana a ni Jeanne Brochard. Ti amana a ni Joachim ket kameng idi ti Parlemento ti Bretania idiay Rennes.^[4] Ni René ket nagtaeng kenni apongna a baket ken ti nalatak nga ulitegna. Urayno ti pamilia ti Descartes ket Romano Katolikoda idi, ti rehion ti Poitou ket tinengngel babaen idi dagiti Protestano a Huguenot.^[5] Idi 1607, natatak gapu ti madi a salun-at, isu ket simrek iti Hesuista a Collège Royal Henry-Le-Grand idiay La Flèche^[6] nga idiay ket naipayammo iti matematika ken pisika, ken mairaman iti obra ni Galileo.^[7] Kalpasan ti panagturpos idi 1614, isu ket nagadal iti dua a tawen idiay Unibersidad ti Poitiers, ken nakagun-od iti Baccalauréat ken Lisensia iti linteg, ken gapu daytoy iti kinaykayat ti amana nga isu ket agbalin nga abogado.^[8] From there he moved to Paris.

Iti librona, Diskurso Iti Pamay-an, ti kinuna ket "Intero a pinanawak ti panagadal kadagiti letra. Nangibanak a saan a mangsapul iti pannakaammo imbes nga iti mabirukak iti bagik wenno iti nalatak a libro iti lubong, Nagbanbaniagaak kadagiti amin a paset ti kinaagtutubok, nagbisbista kadagiti korte ken dagiti buyot, nakilinnaok kadagiti tattao kadagiti nadumaduma a temperamento ken rangrango, nagur-urnong kadagiti nadumaduma a panagsanay, nangsubsubok iti bagik kadagiti situasion a naidaton iti gasatko, ken iti amin a panawen no man ania iti umay kaniak ket ti panangala iti pagimbagan manipud ti dayta."

Gapu ti ambisionna a agbalin a propesional nga opisial iti militar, idi 1618, ni Descartes ket timmipon iti Buyot ti Es-estado ti Olandes idiay Breda babaen ti panagbilin ni Mauricio ti Nassau, ken nangala ti pormal a panagadal iti inheniero iti militars, a kas pinundar babaen ni Simon Stevin. Isu a ni Descartes ket nakaawat iti adu a panangawis idiay Breda tapno agpasayaat iti pannakaammona iti matematika.^[9] Iti daytoy a wayaisu ket naipayammo kenni Isaac Beeckman, prinsipal ti eskuela Dordrecht, nga isu ti nangisuratan ti Konpendio ti Musika (naisurat idi 1618, naipablaak idi 1650). Isuda a dua ket nagobra iti nawaya a pannakatinnag, katenarioy, koniko a seksion ken hidroestatika. Ti dua ket namatmatida a nasken idi iti agpartuat ti pamay-an a nasayaat a mangisilpo ti matematika ken pisika.^[10] Bayat idi nga adda iti serbiso ni Duke Maximiliano ti Baviera, ni Descartes ket binisitana idi dagiti laboratorio ni Tycho Brahe idiay Prague ken ni Johannes Kepler idiay Regensburg.

Dagiti nagibasaran

^ Marenbon, John (2007). Mediebala Pilosopia: ti naipakasaritaan ken pilosopiko a pangyuna. Routledge. p. 174. ISBN 978-0-415-28112-6. ISBN 978-0-415-28113-3
^ Colie, Rosalie L. (1957). Lawag ken Panagilawlawagan. Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan. p. 58.
^ Watson, Richard A. (31 Marso 2012). "René Descartes". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. Naala idi 31 Marso 2012.
^ Rodis-Lewis, Geneviève (1992). "Descartes' life and the development of his philosophy". Iti Cottingham, John (ed.). The Cambridge Companion to Descartes. Cambridge University Press. p. 22. ISBN 978-0-521-36696-0.
^ "Archive copy". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-01-29. Naala idi 2015-01-26.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo)
^ Desmond, p. 24
^ Porter, Roy (1999) [1997]. "The New Science". The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity from Antiquity to the Present (paperback edition, 135798642 nga ed.). Great Britain: Harper Collins. p. 217. ISBN 0006374549.
^ Baird, Forrest E.; Walter Kaufmann (2008). From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. pp. 373–377. ISBN 0-13-158591-6.
^ "René Descartes". FamousScientists.org. Naala idi 15 Disiembre 2011.
^ Guy Durandin, Les Principes de la Philosophie. Introduction et notes, Librairie Philosophique J. Vrin, Paris, 1970.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti obra a mainaig ken ni René Descartes iti Wikisource (iti Ingles)
Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni René Descartes iti Wikiquote (iti Ingles)
Dagiti midia a mainaig ken ni René Descartes iti Wikimedia Commons

[1] Marenbon, John (2007). Mediebala Pilosopia: ti naipakasaritaan ken pilosopiko a pangyuna. Routledge. p. 174. ISBN 978-0-415-28112-6. ISBN 978-0-415-28113-3

[2] Colie, Rosalie L. (1957). Lawag ken Panagilawlawagan. Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan. p. 58.

[Britannica-3] Watson, Richard A. (31 Marso 2012). "René Descartes". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. Naala idi 31 Marso 2012.

[4] Rodis-Lewis, Geneviève (1992). "Descartes' life and the development of his philosophy". Iti Cottingham, John (ed.). The Cambridge Companion to Descartes. Cambridge University Press. p. 22. ISBN 978-0-521-36696-0.

[5] "Archive copy". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-01-29. Naala idi 2015-01-26.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo)

[6] Desmond, p. 24

[7] Porter, Roy (1999) [1997]. "The New Science". The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity from Antiquity to the Present (paperback edition, 135798642 nga ed.). Great Britain: Harper Collins. p. 217. ISBN 0006374549.

[8] Baird, Forrest E.; Walter Kaufmann (2008). From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. pp. 373–377. ISBN 0-13-158591-6.

[9] "René Descartes". FamousScientists.org. Naala idi 15 Disiembre 2011.

[Durandin-10] Guy Durandin, Les Principes de la Philosophie. Introduction et notes, Librairie Philosophique J. Vrin, Paris, 1970.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Kontrol ti autoridad
Sapasap	ISNI 1 VIAF 1 WorldCat (babaen ti VIAF)
Dagiti nailian a biblioteka	Norwega Chile Espania Pransia (datos) Katalonia Alemania Italia Israel Estados Unidos Letonia Hapon Republika a Tseka Australia Gresia Korea Romania Kroasia Olanda Polonia Suesia Batikano
Dagiti patakder ti panagsukisok ti arte	RKD Artists (Olanda) Nagnagan ti artista (Getty)
Dagiti bibliograpiko a diksionario	Olanda 2 Alemania
Dagiti sientipiko a database	CiNii (Hapon) MathSciNet Proyekto ti Henelohia ti Matematika zbMATH
Dadduma	Faceted Application of Subject Terminology MusicBrainz (artista) RISM (Pransia) Saan nga umiso ti id ti RISM people/8285. RERO (Suisa) 1 2 Social Networks and Archival Context SUDOC (Pransia) 1 Trove (Australia) 1