Jump to content

Noam Chomsky

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Noam Chomsky
Ni Chomsky, a nagbisbisita ti Vancouver, Kanada idi Marso2004
Nayanak (1928-12-07) Disiembre 7, 1928 (tawen 95)
Philadelphia, Pennsylvania
NagnaganAvram Noam Chomsky
Alma materUnibersidad ti Pennsylvania (BA 1949, MA 1951, PhD 1955)
PanawenMaika-20 / Maika-21 a siglo a pilosopia
RehionLumaud a pilosopia
PagadalanHeheratibo a lingguistika, Analitiko a pilosopia
Kangrunaan a pagirayan
Lingguistika · Sikolohia
Pilosopia ti pagsasao
Pilosopia ti isip
Politika · Etika
Nalatak a kapanunotan
Heneratibo a gramatika, unibersal a gramatika, pangdaliasatan a gramatika, gobierno ken pangbedbedan, X-bar a teoria, pagsasarunuan a Chomsky, nawaya a testo ti gramatika, Dihital nga awan inggana, dagiti pamunganayan ken dagiti parametro, Minimalista a programa, ramit a panagala ti pagsasao, panglaw ti panagparugso, Chomsky–Schützenberger a teorama, Chomsky a Kadawyana porma, propaganda a modelo[1]
Nakaimpluensiaan
Naimpluensiaan
[urnosen iti Wikidata]

Ni Avram Noam Chomsky (/ˈnoʊm ˈtʃɒmski/; nayanak idi Disiembre 7, 1928) ket maysa nga Amerikano a linguistiko, pilosopo,[6][7] ti kognitibo a sientista, lohiko,[8][9] historiador, politikal a kritiko, ken aktibista. Isu ket maysa a Propesor ti Instituto ken Propesor (Emeritus) iti Departamento ti Lingguistika ken Pilosopia idiay MIT, nga idiay ket nagtrabtrabaho iti sumurok a 50 a tawtawen.[10] Iti maipatinayon kadagiti obran ti lingguistika, isu ket nagsursurat kadagiti maipanggep ti gubat, politika, ken masa a midia, ken isu ti nagsursurat kadagiti 100 a liblibro.[11] Segun ti Pangsurotan ti Dakamat Dagiti Arte ken Dagiti Kinataon idi 1992, ni Chomsky ket nadakamatan idi a kas maysa a kaaduan a taudan ngem ti sinoman a sibibiag nga eskolar manipud idi 1980 aginggana idi 1992, ken isu idi ti maikawalo a kaaduan a nadakamatan a taudan para iti amin.[12][13][14][15] Isu ket naipalpalawagan idi a kas maysa a prominente a pigura ti kultura, ken nabutosan idi a kas ti "kalaingan a publiko nga intelektual iti lubong" idi 2005 a panagbutos.[16][17]

Ni Chomsky ket naibagbaga idi a kas ti "ama ti moderno a lingguistika"[18][19] ken maysa a nangruna a pigura iti analitiko a pilosopia.[6] Ti obrana ket naka-impluensia kadagiti pagobraan a kas ti siensia ti kompiuter, matematika, ken sikolohia.[20][21] Isu ket naipammadayawan a kas ti nangpartuat wenno kimmaduaan a nagpartuat ti Chomsky a pagsasarunuan, ti teoria ti unibersal a gramatika, ken ti Chomsky–Schützenberger a teorama.

Kalpasan ti pannakaipablaak ti immuna a librona iti lingguistika, ni Chomsky ket nagbain a prominente a kritiko ti Gubat ti Bietnam, ken manipud idin ket nagtutuloy a nagipabpablaak kadagiti libro iti panagdillaw ti politiko. Isu ket naindayegan a naamammuan para kadagiti panagdillawna iti Ganganaet nga annuroten ti Estados Unidos,[22] estado a kapitalismo[23][24] ken ti kaaduan anaamammuan a midia ti damdamag. Ti bukodna a panagdillaw ti midia ket nangiraman ti Panagpataud ti Konsepto: Ti Politikal nga Ekonomia ti Masa a Midia (1988), a kimmaduaanna a sinurat kenni Edward S. Herman, ti maysa a panagusig a nangipalpalawag ti teoria ti propaganda a modelo para iti panagusig ti midia. Nangipalpalawag kadagiti paniriganna a kas ti "tradisonal nga anarkista, nga adda dagiti taudan iti Panangilawlawag ken klasiko a liberalismo",[25] ken kankanayon a mangikadkadua iti anarko-sidikalismo ken libertariano a sosialismo.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]

Paammo

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Kanan Makiya, Fouad Moughrabi, Adel Safty, Rex Brynen, "Sursurat para iti Editor" iti Warnakan ti Panagadadal ti Palestina, Warnakan ti Panagadadal ti Palestina babaen ti JSTOR (Tom. 23, Blng. 4, Kalgaw, 1994, pp. 196–200). Naala idi Disiembre 4, 2007. Nangruna nga inadaw a sasao: "Iti panid 146 iti librok, Nalawag nga inamponko ti propaganda a modelo a pinarang-ay ni Noam Chomsky kenni Edward Herman..."
  2. ^ Noam Chomsky (Septiembre 22, 2011). Ni Noam Chomsky iti Responsibilidad dagiti Nasirib : Redux. Maanagan dagiti Kapanunotan. Ti pasamak ket mapasamak iti 09:23. Naala idi Oktubre 16, 2011.
  3. ^ Barsky, Robert F. "Chomsky ken Bertrand Russell". Noam Chomsky: Ti Biag ti Sumuppiat. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-01-10. Naala idi Oktubre 29, 2011.
  4. ^ Chomsky, Noam (1996). Pannakigubatan ti Klase: Panagsalsaludsod kenni David Barsamian. Londres: Pluto Press. pp. 28–29. Ti pudno a kinaipangruna nga obra niCarey a ti immuna a ganetgetna ken aginggana itan ti kangrunaan a ganetget a nangiyeg ti daytoy iti publiko a panakadlaw. Daytoy ket adda ti adu nga implunsiana kadagiti obra nga inaramidko.
  5. ^ "Archive copy". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-05-28. Naala idi 2013-02-08.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo)
  6. ^ a b "Noam Chomsky" Naiyarkibo 2015-02-13 iti Wayback Machine, babaen ni Zoltán Gendler Szabó, iti Diksionario dagiti Moderno nga Amrikano a Pilosopo, 1860–1960, ed. Ernest Lepore (2004). "Ti intelektual a biag ni Chomsky ket nabingbingay ti nagbaetan dagiti obrana iti lingguistika ken dagiti politikal nga aktibismo, nga umay a maikatlo ti pilosopia. Nupay kasta, ti impluensiana ket adu kadagiti agus-usig a pilosopo gapu kadagiti tallo a banag. Umuna, ni Chomsky ket kaaduan a nagparawad kadagiti kangrunaan a metolohiko a panagiyalis kadagiti siensia ti tao, a nangiliklikud manipud ti agdama a emperisimo iti tengnga ti maika-20 a siglo: panagkukua iti sikolohia, estruksionalismo iti lingusitika ken posibitismo iti pilosopia. Maikadua, dagiti naipaspasayaat a librona iti panagurnos (Chomsky (1957, 1965)) ket nangipatakder ti naikonsepto a kammasapulan para iti maysa a baro a, kognitibista nga arngian ti lisguistika ken nangited kadagiti pilosopo ti baro a pagibatayan para iti panagpanpanunot ti pagsasao ti tao ken ti isip. Ken ti kanungpalan, isu ket kankanayon a nagsalsalaknib kadagiti pannakaimatanganna kadagiti amin a mangal-ala, a nakibingbinglay kadagiti nangruna a suppiatan kadagiti nangruna a pigura iti analitiko a pilosopia..."
  7. ^ Ti Cambridge Diksionario ti Pilosopia (1999), "Chomsky, Noam," Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan, pg. 138. "Chomsky, Noam (naiyanak 1928), preeminente nga Amerikano a lingguista, pilosopo, ken politikal nga aktibista. Adu kadagiti kangrunaan nga inparawad ni Chomsky iti pilosopia, a kas ti nakaimpluensia a panaglikud ti panagkukua... ket nagtaud manipud kadagiti nasayaat a panagibagbagana ken panagisalsalaknib pagbanagan dita ngato..."
  8. ^ Edwin D. Reilly (2003). Dagiti sitio iti Kompiuter ken Teknolohia ti Pakaammo. Greenwood Publishing Group. pp. 43–44. ISBN 978-1-57356-521-9. Idi 1956, ti lohiko a ni Noam Chomsky ket nangipakita nga adda laeng dagiti uppat a pagiddiatan ti porma ti tesis a gramatika ti Church-Turing, a daytoy ket, iti agpabpababab nga urnos ti kinasayaat, a tinawtawaganna kadagiti gramatiko ti Kita 0, 1, 2, ken 3.
  9. ^ H. L. Somers (2003). Sergei Nirenburg; H. L. Somers; Yorick Wilks (dagiti ed.). Dagiti Panagbasbasa ti Panagipatarus ti Makina. MIT Press. p. 68. ISBN 978-0-262-14074-4. Napanpanunotko a daytoy ket makaanayen a panagayat tapno adda ti naisalsalaysayan a panangipakita, a naipangpangrun a daytoy a panakitaldiapan ket gapu ti maysa a baro a nangruna a, a saan a naibagbaga a rebolusionario, a pannakaimatangan ti patakder ti pagsasao, a kinaudi a naparaigidan babaen ti linguista ken lohiko a ni Noam Chomsky [2], ken mabalinto a, iti bukodna nga isasaruno ken panawen, daytoy ket maipabalinto iti maysa a baro a pamay-an ti panagipatarus ti makina, a dagitoyto ket narikrikut ngem dagiti naamammuanen ket dagitoyto ket nasaysayaato nga epektibo.
  10. ^ "MIT Departamento ti Lingguistika: Tattao: Pakultad: Noam Chomsky". Web.mit.edu. Naala idi Agosto 16, 2011.
  11. ^ "Books". chomsky.info. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-03-13. Naala idi Agosto 30, 2011.
  12. ^ "Noam Chomsky". Web.archive.org. Mayo 28, 2010. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-05-28. Naala idi Agosto 16, 2011.
  13. ^ "Ni Chomsky ket Kampion ti Panagdakamat". Opisina ti Damdamag ti MIT. Abril 15, 1992. Naala idi Septiembre 3, 2007.
  14. ^ Hughes, Samuel (Agosto 2001). "Bitla!". the Pennsylvania Gazette. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-09-29. Naala idi Septiembre 3, 2007. Segun ti kinaudu a panagsukimat babaen ti Instituto para iti Sientipiko a Pakaammo, ni laeng Marx, Lenin, Shakespeare, Aristoteles, ti Biblia, Plato, ken Freud ket ti kaaduan a nadakdakatan kadagiti akademiko a warnakan ngem ni Chomsky, nga inabakna ni Hegel ken Cicero.
  15. ^ Robinson, Paul (Pebrero 25, 1979). "Ti Parikut a Chomsky". The New York Times. Naukoman iti termino ti bileg, sakup, nobilidad ken impluensia ti panunotna, ni Noam Chomsky ket isu ti kangrunaan nga intelektual a sibibiag ttatta nga aldawy. Isu pay ket makariro a nanbingbingay nga intelektual .
  16. ^ http://www.guardian.co.uk/world/2005/oct/18/books.highereducation
  17. ^ Matt Dellinger, "Dagiti mangeg ken Makitkita: Noam Chomsky", The New Yorker, Link, 3-31-03. Naala idi 1-26-09
  18. ^ Fox, Margalit (Disiembre 5, 1998). "Ti Nagbalbaliw a Noam Chomsky ket Agpalpalaka". New York Times. Naala idi Agosto 2, 2008. ... Ni Noam Chomsky, ama ti moderno a lingguistika ken kaaduan ti impluensia nga agsansanay; …
  19. ^ Thomas Tymoczko, Jim Henle, James M. Henle, Nasam-it a Rason: Ti Pagobraan a Pagsurotan ti Moderno a Lohika, Birkhäuser, 2000, p. 101.
  20. ^ Michael Sipser (1997). Pangyuna para iti Teoria iti Panagbilang. PWS Publishing. ISBN 0-534-94728-X.
  21. ^ "Ti Milenio a Gandat ti Kognitibo a Siensia". Cogsci.umn.edu. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-10-11. Naala idi Agosto 16, 2011.
  22. ^ "Ti Saan a Naikarkaro a Kaaduan ti Nailaklako, Publishers Weekly, 5-5-03. Naala idi 05-03-11. "Kontrobersial a politikal nga obra ni Chomsky...ket nagbalin nga isu ti kaaduan a nailaklako."
  23. ^ "Archive copy". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-09-23. Naala idi 2013-02-08.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo)
  24. ^ Arnove, Anthony (Marso 1997). "Iti Perspektibo: Noam Chomsky". Internasional a Sosialismo. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-05-24. Naala idi Oktubre 29, 2011.
  25. ^ Chomsky (1996), pp. 71.

Bibliograpia

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig ken ni Noam Chomsky iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni Noam Chomsky iti Wikiquote (iti Ingles)
Dagiti obra a mainaig ken ni Noam Chomsky iti Wikisource (iti Ingles)

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Noam_Chomsky&oldid=399187"