Ti Eskaya, ammo bassit a kas ti Bisayano-Eskaya, ket ti kolektibo a nagan para kadagiti kameng ti kultural a minoridad a mabirukan idiay Bohol, Filipinas, a mailasin babaen ti kutural a tawidna, a naisangsangayan iti literatura, pagsasao, kawwes ken dagiti panagraem iti relihion. Kalpasan a naammuan iti publiko dagiti Eskaya idi 1980, dagitoy a panagsanay iti kultura ket suheto idi ti nakaro a panagipagarup iti parte dagiti lokal nga agiwarwarnak ken agdadammo a historiador a nagaramid kadagiti agdumaduma a panagtunton a maipanggep iti kasasaad nga etnolingguistiko ti tattao nga Eskaya.[1] Ti naiduma a pagsasao ti Eskayano ken naipangpangruna ti sistema ti panagsurat ket taudan ti pagsiddaawan ken kontrobersia. Adda dagiti agiwarwaranak a nangisupsuppiat a ti Eskaya ket historiko a napapanaw manipud iti Tengnga a Daya,[2] bayat nga insingasing dagiti dadduma a ti komunidad ket kulto ken agsasao iti naimbento a pagsasao.[3] Segun ti mitolohia nga Eskaya, ti pagsasao ken sinuratan ket napartuat idi babaen ti nainlangitan nga inspirasion babaen ti tinaudan a Pinay a naibatay daytoy iti bagi ti tao. Sinuportaran babaen dagiti kolonista nga Espaniol, ti pagsasao ti Pinay ket naibagbaga kano a naiparuar manen babaen ti panangidaulo ni Mariano Datahan (ca. 1875–1949), ti beterano ti republikano a buyot ti Bohol. Uray no saan a mapasingkedan ti historikal a kaadda ti Pinay, dagiti ad-adu a kaudian a panagadal a naitipon iti lingguistiko a panagusig iti masasao a pakasaritaan ken dagiti heneolohiko a panagsukisok ket mangited iti ebidensia a ti pagsasao nga Eskayano ket kaaduan a mabalin a napartuat ken naiwarwaras iti kaunegan ti kaputotan babaen ti karismatiko a tao. Ita nga aldaw, ti Eskaya ket opsialda a naidasig a kas maysa nga Indihenio a Komunidad ti Kultura babaen ti Tiganay ti Karbengan dagiti Indihenio a Tattao ti 1997 (Tignay ti Republika Blng. 8371).[4][5] Adda dagiti nadumaduma a reporta a nagisingsingasing a ti edukasion ti Eskaya iti lingguistiko ken kultura ken nagin-inuten a bumasbassit manipud kadagiti tawen ti tengnga a 1980,[6][7][8] ngem adda met dagiti nadokumentuan a nasayaat a ganetget iti panangipaungar.
^Alberto A. Payot, Sr. "Bisayan Eskaya: Karaang Pinulongan sa Bohol?". Bisaya. Hunio 3, 1981. 11, 55–6
^Felicisimo B. Amparado. "Iniskaya: Karaang Pinulongan sa Bohol." Bisaya. Abril 15, 1981. 12, 55
^Stella Marie de los Santos Consul. "Iniskaya: A linear linguistic description." Cebu Normal University. Septiembre, 2005
Abregana, B. S. (1984). "Eskaya: The Living Fossil Language in Bohol". Focus Philippines: 13–14.
Tubac, A. (2014). Lexical Retrieval in L1, L2, L3, and L4 of the Bilingual Eskayan Tribe in Taytay, Duero, Bohol. In DL. Martinez et al. (Eds), Unsettling Discourses: The Theory and Practice of Indigenous Studies (pp. 221-238). ISBN978-971-92720-5-2. Cordillera Studies Center, University of the Philippines. Baguio City.
