Jump to content

Wikipedia:Napili nga artikulo ita nga aldaw/Disiembre 19

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Mapa ti Asia

Ti Asia ket ti kadakkelan ken kaaduan ti populasion a kontinente iti Lubong, daytoy ket kangrunaan a mabirukan kadagiti akindaya ken akin-amianan a hemisperio. Urayno daytoy ket sakupenn alaeng ti 8.7% iti dagup a kalawa ti rabaw iti Daga, daytoy ket buklenna ti 30% of iti kalawa ti daga iti Daga, ken historikal a balay iti kaaduan a populasion ti tao iti planeta (agdama nga agarup a 60%). Ti Asia ket saan laeng a naindayegan iti dagup a kadakkelna ken populasion, ngem dagiti pay naisangayan a napusek ken dadakkel a pagtaengan ken dagiti pay nawatiwat a manmano a matagtagitao a rehion iti uneg ti kontinente iti 4.4 a bilion a tattao. Ti Asia ket mangipakpakita ti kapartak iti ekonomia (naisangayan iti Daya nga Asia) ken ti pay nakaradkadan nga iya-adu ti populasion idi las-ud ti maika-20 a siglo, ngem ti dagup ti amin nga iya-adu ti populasion ket simmueken manipud idin kadagiti natimbeng nga agpang iti lubong.

Dagiti pagbeddengan ti Asia ket naikeddeng babaen ti kultura, gapu ta awan ti nalawag a heograpikal a pannakaisina a nagbaetanna ken ti Europa, a no itipon dagitoy dua ket mangporma ti maysa nga agtultuloy a masa ti daga a tinawtawagan iti Eurasia. Dagiti kaaduan a naaw-awat a pagbeddengan a lugar ti Asia iti daya ti Kanal Suez, ti Karayan Ural, ken ti Banbantay Ural, ken iti abagatan ti Banbantay Kaukaso wenno ti Depresion Kuma–Manych) ken ti Kaspio ken Baybay Nangisit. Daytoy ket nabeddengan iti daya babaen ti Taaw Pasipiko, oiti abagatan babaen ti Taaw Indiano ken iti amianan babaen ti Taaw Artiko.