Jump to content

Demokrasia: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan
← Nadadaan nga urnosBarbaro nga urnos →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m kopia urnos (bassit)
Linia 3: Linia 3:
Ti '''demokrasia''' ket maysa a [[porma ti gobierno]] a dagiti amin a naikeddeng nga umili ket adda ti agpapada a panagikeddeng kadagiti amin a panangipato a mabalin a mangbaliw kadagiti biagda. Ti demokrasia ket mangpalubos kadagiti tattao a makapada a makibinglay&mdash;no ti dagus wenno babaen kadagiti nabutosan a representatibo&mdash;iti panagisingasing, panagrang-ay, ken panagpartuat kadagiti [[linteg]]. Daytoy ket sakupanna dagiti kasasaad ti sosial, ekomnomiko ken kultura a mangipalubos ti nawaya ken agpadpada a panakasanay ti [[politiko a wayawaya|politiko a kinabukbukodan a panagikeddengl ]]. Daytoy ket nagtaud manipud ti {{lang-el|δημοκρατία}} (''dēmokratía'') "turay ti tattao",<ref>[http://web.archive.org/web/20070914202111/http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry%3d%2324422 Demokratia, Henry George Liddell, Robert Scott, "Ti Griego-Inggles a Leksikon", idiay Perseus]</ref> a naaramid manipud ti δῆμος (''dêmos'') "tattao" ken κράτος (''kratos'') "bileg", circa 400 BC, tapno mangibaga kadagiti [[politiko a sistema]] nga idi ket adda kadagiti [[Griego siudad-estado]], a naisangsangayan ti [[Klasiko nga Atenas|Atenas]]. Dagiti dadduma a kultura kalpasan ti Gresia ket nakaiparawadda kadagiti adu para iti ebolusion ti demokrasia a kas ti [[Taga-ugma a Roma]],<!--<ref name="BKDunn1992"/>--> Europa,<!--<ref name="BKDunn1992"/>--> ken ti Amianan ken Abagatan nga Amerika.<ref name="isbn0-449-90496-2">{{cite book |author=Weatherford, J. McIver |title=Dagiti Indiano nga agitited: kasano a binaliwan dagiti Indiano ti Amerika ti lubong |publisher=Fawcett Columbine |location=New York |year=1988 |pages=117–150 |isbn=0-449-90496-2 |oclc= |doi=}}</ref>
Ti '''demokrasia''' ket maysa a [[porma ti gobierno]] a dagiti amin a naikeddeng nga umili ket adda ti agpapada a panagikeddeng kadagiti amin a panangipato a mabalin a mangbaliw kadagiti biagda. Ti demokrasia ket mangpalubos kadagiti tattao a makapada a makibinglay&mdash;no ti dagus wenno babaen kadagiti nabutosan a representatibo&mdash;iti panagisingasing, panagrang-ay, ken panagpartuat kadagiti [[linteg]]. Daytoy ket sakupanna dagiti kasasaad ti sosial, ekomnomiko ken kultura a mangipalubos ti nawaya ken agpadpada a panakasanay ti [[politiko a wayawaya|politiko a kinabukbukodan a panagikeddengl ]]. Daytoy ket nagtaud manipud ti {{lang-el|δημοκρατία}} (''dēmokratía'') "turay ti tattao",<ref>[http://web.archive.org/web/20070914202111/http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry%3d%2324422 Demokratia, Henry George Liddell, Robert Scott, "Ti Griego-Inggles a Leksikon", idiay Perseus]</ref> a naaramid manipud ti δῆμος (''dêmos'') "tattao" ken κράτος (''kratos'') "bileg", circa 400 BC, tapno mangibaga kadagiti [[politiko a sistema]] nga idi ket adda kadagiti [[Griego siudad-estado]], a naisangsangayan ti [[Klasiko nga Atenas|Atenas]]. Dagiti dadduma a kultura kalpasan ti Gresia ket nakaiparawadda kadagiti adu para iti ebolusion ti demokrasia a kas ti [[Taga-ugma a Roma]],<!--<ref name="BKDunn1992"/>--> Europa,<!--<ref name="BKDunn1992"/>--> ken ti Amianan ken Abagatan nga Amerika.<ref name="isbn0-449-90496-2">{{cite book |author=Weatherford, J. McIver |title=Dagiti Indiano nga agitited: kasano a binaliwan dagiti Indiano ti Amerika ti lubong |publisher=Fawcett Columbine |location=New York |year=1988 |pages=117–150 |isbn=0-449-90496-2 |oclc= |doi=}}</ref>


Ti demokratiko a gobierno ket maigiddiat kadagiti porma ti gobierno a ti bileg ket tinengtengngel babaen ti maysa, a kas ti [[monarkia]], wenno ti bileg ket tinegtengngel babaen ti bassit a bilang dagiti tattao, a kas ti maysa nga [[oligarkia]] wenno [[aristokrasia]]. Nupay kasta, dagitoy a suppiatan, a tinawtawid manipud ti Griego a pilosopia, ket saanen a malaslasin gapu dagiti kontemporaneo a gobierno ket addaanda kadagiti naglalaok a demokratiko, oligarkiko, ken monarkiko nga elemnto. Ni [[Karl Popper]] ket inlawlawaganna ti demokrásia a maigiddiat ti [[diktadura]] wenno tirania, a daytoy ket mangipatpatengnga ti isip para kadagiti kalakaman dagiti tao a mangtengngel kadagiti dauloda ken ti mangikkat kaniada nga awan ti kammassapulan para iti maysa a [[rebolutsion|rebolusion]].
Ti demokratiko a gobierno ket maigiddiat kadagiti porma ti gobierno a ti bileg ket tinengtengngel babaen ti maysa, a kas ti [[monarkia]], wenno ti bileg ket tinengtengngel babaen ti bassit a bilang dagiti tattao, a kas ti maysa nga [[oligarkia]] wenno [[aristokrasia]]. Nupay kasta, dagitoy a suppiatan, a tinawtawid manipud ti Griego a pilosopia, ket saanen a malaslasin gapu dagiti kontemporaneo a gobierno ket addaanda kadagiti naglalaok a demokratiko, oligarkiko, ken monarkiko nga elemnto. Ni [[Karl Popper]] ket inlawlawaganna ti demokrásia a maigiddiat ti [[diktadura]] wenno tirania, a daytoy ket mangipatpatengnga ti isip para kadagiti kalakaman dagiti tao a mangtengngel kadagiti dauloda ken ti mangikkat kaniada nga awan ti kammassapulan para iti maysa a [[rebolusion|rebolusion]].


Adda dagiti nadumaduma a kita ti demokrásia, ngem adda dagiti dua a porma, dagitoy dua ket ket maipanggepda no kasano ti sibubukel a bagi dagiti umili&mdash;ti naturay a bileg iti aniaman a kita ti demokrasia&mdash;ti mangtungpal ti nakemna. Ti maysa a porma ti demokrasia ket ti [[dagus a demokrasia]], a dagiti umili ket addaanda ti dagus ken aktibo a pannakibinglay kadgiti panagikeddeng ti gobierno. Kaaduan kadagiti moderno a demokrasia, ti sibubukel a bagi dagiti umili ket agtultuloy nga isu ti naturay a bileg ngem ti politiko a bileg ket saan a dagus a naisansanay babaen dagiti nabutosan a representatibo; daytoy ket tinawtawagan a kas ti [[representatibo a demokrasia]]. Ti konsepto ti representatibo a demokrasia ket kaaduan a rimsua manipud kadagiti kapanunotan ken dagiti patakder a naparang-ay iti las-ud ti [[Europeano a Tengnga a Panawen]] ken ti [[Panawen ti Panagpalpalawag]] ken dagiti [[Amerikano a Rebolusion|Amerikano]] ken [[Pranses a Rebolusion]].<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/157129/democracy Demokrasia]".[[Encyclopædia Britannica]].</ref>
Adda dagiti nadumaduma a kita ti demokrasia, ngem adda dagiti dua a porma, dagitoy dua ket ket maipanggepda no kasano ti sibubukel a bagi dagiti umili&mdash;ti naturay a bileg iti aniaman a kita ti demokrasia&mdash;ti mangtungpal ti nakemna. Ti maysa a porma ti demokrasia ket ti [[dagus a demokrasia]], a dagiti umili ket addaanda ti dagus ken aktibo a pannakibinglay kadgiti panagikeddeng ti gobierno. Kaaduan kadagiti moderno a demokrasia, ti sibubukel a bagi dagiti umili ket agtultuloy nga isu ti naturay a bileg ngem ti politiko a bileg ket saan a dagus a naisansanay babaen dagiti nabutosan a representatibo; daytoy ket tinawtawagan a kas ti [[representatibo a demokrasia]]. Ti konsepto ti representatibo a demokrasia ket kaaduan a rimsua manipud kadagiti kapanunotan ken dagiti patakder a naparang-ay iti las-ud ti [[Europeano a Tengnga a Panawen]] ken ti [[Panawen ti Panagpalpalawag]] ken dagiti [[Amerikano a Rebolusion|Amerikano]] ken [[Pranses a Rebolusion]].<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/157129/democracy Demokrasia]".[[Encyclopædia Britannica]].</ref>


==Dagiti pannakailasin==
{{pungol-nangruna}}
No adda konsenso no kasono ti mangipalawag iti demokrasia, ngem ti [[legado nga ekualidad]], [[Politikal a wayawaya|wayawaya]] ken ti [[alagaden ti linteg]] ket nailasin dagitoyen a kas dagiti nangruna a panangilasin manipuden kadagiti taga-ugma a panawen.<ref>[http://www.economist.com/markets/rankings/displaystory.cfm?story_id=8908438 Wayawaya ken hustisiapara iti dadduma] iti Economist.com</ref><ref name="AristotlePol1317b">{{cite web|url=http://www.schlanch.com/w/index.php?title=Democracy&action=pd&article102888=1 |title=Aristotle, Politics.1317b (Libro 6, Paset II) |publisher=Perseus.tufts.edu |date= |accessdate=2010-08-22}}</ref> Dagitoy a pamunganayan ket naiballatek kadagit amin a mabalin nga umili a kas [[Pagapapada sakbay iti linteg|agpapada sakbay iti linteg]] ken addaan iti agpapada a pana-usar kadagiti lehislatibo a proseso. Kas pagarigan, iti representatibo a demokrasia, ti tunggal maysa a butos ket agpapada iti kadagsen, nga awan kadagiti awan gapuna a panangigawid a mabalin a maipakat iti sinoman nga agtartaray nga agbalin a representatibo, ken ti wayawaya dagiti mabalin nga umili ket masalaknibanda babaen kadagiti nalintegan a karbengan ken dagiti wayawaya a kadawyan a sinalaknibanna babaen ti [[batay-linteg]].<ref name="BKMIT">R. Alan Dahl, I. Shapiro, J. A. Cheibub, ''The Democracy Sourcebook'', MIT Press 2003, ISBN 0-262-54147-5, [http://books.google.co.uk/books?id=B8THIuSkiqgC silpo ti Liblibro ti Google]</ref><ref name="BKHenaff">M. Hénaff, T. B. Strong, ''Public Space and Democracy'', Pagmalditan ti Unibersidad ti Minnesota, ISBN 0-8166-3387-8</ref>

Ti maysa a teoria ket agtengtengel a ti demkrasia ket makasapul kadagiti tallo a kammasapulan a pamunganayan: 1) panagtengngel iti panagpangato, kas iti kinaturay nga agtataeng kadagiti kababaan ng aagpang iti turay, 2) saan a panagpapada iti politikan ken 3) dagiti kadawyan a sosisal nga inkedkeddeng laeng a maawat babaen dagiti tattao ken instituto a mangiballatek ti immuna kadagiti dua a pamunganayan iti panagtengngel ti panagpangato ken ti saan a panagpapada iti politika.<ref>{{cite journal|last=Kimber|first=Richard|title=On Democracy|journal=Scandinavian Political Studies|year=1989|volume=12|issue=3|pages=201, 199–219|issn=0080-6757}}</ref>

Ti termino a "demokrasia" ket sagpaminsan a naus-usar a kas pangyababaan para iti [[liberal a demokrasia]], a daytoy ket karuay ti representatibo a demokrasia amabalin a mangiraman kadagiti elemento a kas ti [[politikal pluralismo]]; ekualidad sakbay iti linteg; ti [[karbengan iti petision]] kadagiti nabutosan nga opisial para kadagiti panangirebbeng kadagiti reklamo; [[rumbeng a proseso]]; dagiti [[sibil a wayawaya]]; [[dagiti karbengan ti tao]]; ken dagiti elemento ti [[sibil a kagimongan]] iti ruar ti gobierno. Ni [[Roger Scruton]] ket insuppiatna a ti demokrasia laeng ket saan a makaited ti personal ken plikal a wayawaya malaksid no adda met dagiti instituto ti [[sibil a kagimongan]].<ref>{{cite news | url=http://www.bbc.co.uk/news/magazine-23607302 | title=A Point of View: Is democracy overrated? | author=Roger Scruton | publisher=BBC News | date=2013-08-09}}</ref>

Kadagiti adu a pagilian, a naipangpangruna ti Nagkaykaysa a Pagarian a nangipaammo iti [[Westminster a sistema]], ti kangrunaan a pamunganayan ket ti [[parlamentario a kinaturay]], bayat a nagtaltalinaay iti [[kinawaya ti hustisia]].<ref>{{cite web|url=http://www.parliament.uk/about/how/sovereignty/ |title=Parliamentary sovereignty |publisher=UK Parliament |accessdate=18 Agosto 2013}}</ref> Idiay Estados Unidos, ti [[panagsina dagiti bileg]] ket kanknayon a nadkdakamat a s ti sentral a gupit. Idiay [[India]], ti kadakkelan a demokrasia iti lubong, ti supremasia ti parlamentario ket suheto iti [[Batay-linteg ti India|batay-linteg]] a mangiraman ti [[panagrepaso iti hustisia]].<ref>{{cite news|url=http://newindianexpress.com/nation/All-party-meet-vows-to-uphold-Parliament-supremacy/2013/08/02/article1713808.ece |title=All-party meet vows to uphold Parliament supremacy |date=2 Agosto 2013 |accessdate=18 Agosto 2013 |publisher=The New Indian Express}}</ref> Dagiti sabali pay nga usar ti "demokrasia" ket mangiraman iti [[dagus a demokrasia]]. Urayno ti termino a "demokrasia" ket kadawyan nga inus-usar iti kontesto iti [[estado|politikal nga estado]], dagit ipamunganayan ket mabalin pay a maipakat kadagiti pribado a [[gunglo]].

Ti [[agturay ti kaaduan]] ket kankanayon a nailista a kas panangilasin iti demokrasia. Isu a ti demokrasia ket mangipalubos para kadagiti[[grupo ti minoridad|minoridad ti politika]] ta maparukma babaen ti "[[tirania ti kaaduan]]" iti kaawan kadagiti legado a panangsalaknib kadagiti tao wenno dagiti karbengan ti grupo. Ti maysa a kammasapulan a paset ti maysa a "umno" a representatibo a demokrasia ket dagiti kompetrtibo a [[panagbutos]] a nasayaat para kadagiti substantibo<ref>Kasayat a substantibo ket kaibuksilanna iti ekualida kadagiti amin a mabalin nga umili kadagiti amin a mairebbeng a banag, ka siti panagpapada iti opurtunidad, dagiti sosial a kasasaad, kdpy.</ref> ken pamay-an.<ref>Ti kasayaat ti panay-an ket kaibuksilanna a dagiti alagaden dagiti panagbutos ket nalawag, masakbayan a maiyasentar, ken saan a mangparabor iti aniaman a grupo weno tao iti sabali.</ref> Iti pay maipatinayon, [[wayawaya (politikal)|wayawaya iti politikal a panangiyebkas]], [[wayawaya iti bitla]], ken [[wayawaya iti pablaak]] ket naikeddeng dagitoy kadagiti kammasapulan a karbengan a mangpalubos kadagiti mabalin nga umili tapno naskenda a mapaammuan ken mabalinda ti agbutos segun kadagiti bukod nga interesado.<ref name="Barak27">A. Barak,''The Judge in a Democracy'', Pagmalditan ti Unibersidad ti Princetons, 2006, p. 27, ISBN 0-691-12017-X, [http://books.google.co.uk/books?id=3HX7mAbjGOYC Silpo ti Liblibro ti Google]</ref><ref>H. Kelsen, ''Ethics'', Tom. 66, Blng. 1, Paset 2: Foundations of Democracy (Oktubre , 1955), pp. 1–101</ref>

Naisingasing pay a ti batayan a langa ti demokrasia ket ti kapasidad dagiti amin nga agbutbutos ti nawaya ken napno a pannakibinglay iti biag ti kagimonganda.<ref>Martha Nussbaum, ''Women and human development: the capabilities approach'' (Pagmalditan ti Unibersidad ti Cambridges, 2000).</ref> Nga ddaan daytoy iti panangiyunay-unay kadagiti panangipagarup iti [[sosial a kontrato]] ken ti kolektibo a nakem dagiti amin nga agbutbutos, ti demokrasia ket mabalin pay a maiasin a kas porma ti politikal a [[kolektibismo]] gapu ta naipalawag daytoy a kas porma ti gobierno a dagiti amin a mabalin nga umili ket addaanda iti agpapada a karbengan iti panagaramid iti linteg.<ref name="JHUPress">Larry Jay Diamond, Marc F. Plattner (2006). [http://books.google.com/books?id=4BL5WqHHVrwC&pg=PA168&dq=democracy+definition+-+one+person+one+vote&hl=en&ei=4VaZTu-3MIOo8APNyY23BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC4Q6AEwADgK#v=onepage&q=democracy%20definition%20-%20one%20person%20one%20vote&f=false Dagiti elektoral a sistema ken demokrasia] p.168. Pagmalditan ti Umibersidad ti Johns Hopkins, 2006.</ref>

Bayat a ti demokrasia ket kankanayon a maipadpada iti republikano a porma ti gobierno, ti termino a "[[republika]]" ket klasiko a mangsakop kadagiti demokrasia ken dagiti [[aristokrasia]].<ref>Montesquieu, ''Spirit of the Laws'', Bk. II, ch. 2–3.</ref><ref name="William R. Everdell 2000">William R. Everdell. The End of Kings: A History of Republics and Republicans. Pagmalditan ti Unibersidad ti Chicago, 2000.</ref> Adda met dagiti demokrasia a [[batay-linteg a monarkia]], a kas ti [[Nagkaykaysa a Pagarian]].


==Dagiti nagibasaran==
==Dagiti nagibasaran==
Linia 15: Linia 28:
==Dagiti silpo ti ruar==
==Dagiti silpo ti ruar==
{{Commons-inline|Democracy|Demokrasia}}
{{Commons-inline|Democracy|Demokrasia}}
* {{dmoz|Society/Politics/Democracy/}}
* [http://www.democracyfoundation.in/ Ti Opisial a Website ti Pundasion ti Demokrasia , Mumbai - INDIA]


[[Kategoria:Demokrasia| ]]
[[Kategoria:Demokrasia| ]]
[[Kategoria:Dagiti panagbutos]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]]
[[Kategoria:Dagiti Griego a naparnuay]]

Rebision manipud idi 17:43, 15 Abril 2014

Ti mayasa a babai ket agbutbutos idiay maikadua apaset it Pranses a panagbutos ti presidente iti 2007

Ti demokrasia ket maysa a porma ti gobierno a dagiti amin a naikeddeng nga umili ket adda ti agpapada a panagikeddeng kadagiti amin a panangipato a mabalin a mangbaliw kadagiti biagda. Ti demokrasia ket mangpalubos kadagiti tattao a makapada a makibinglay—no ti dagus wenno babaen kadagiti nabutosan a representatibo—iti panagisingasing, panagrang-ay, ken panagpartuat kadagiti linteg. Daytoy ket sakupanna dagiti kasasaad ti sosial, ekomnomiko ken kultura a mangipalubos ti nawaya ken agpadpada a panakasanay ti politiko a kinabukbukodan a panagikeddengl . Daytoy ket nagtaud manipud ti Griego: δημοκρατία (dēmokratía) "turay ti tattao",[1] a naaramid manipud ti δῆμος (dêmos) "tattao" ken κράτος (kratos) "bileg", circa 400 BC, tapno mangibaga kadagiti politiko a sistema nga idi ket adda kadagiti Griego siudad-estado, a naisangsangayan ti Atenas. Dagiti dadduma a kultura kalpasan ti Gresia ket nakaiparawadda kadagiti adu para iti ebolusion ti demokrasia a kas ti Taga-ugma a Roma, Europa, ken ti Amianan ken Abagatan nga Amerika.[2]

Ti demokratiko a gobierno ket maigiddiat kadagiti porma ti gobierno a ti bileg ket tinengtengngel babaen ti maysa, a kas ti monarkia, wenno ti bileg ket tinengtengngel babaen ti bassit a bilang dagiti tattao, a kas ti maysa nga oligarkia wenno aristokrasia. Nupay kasta, dagitoy a suppiatan, a tinawtawid manipud ti Griego a pilosopia, ket saanen a malaslasin gapu dagiti kontemporaneo a gobierno ket addaanda kadagiti naglalaok a demokratiko, oligarkiko, ken monarkiko nga elemnto. Ni Karl Popper ket inlawlawaganna ti demokrásia a maigiddiat ti diktadura wenno tirania, a daytoy ket mangipatpatengnga ti isip para kadagiti kalakaman dagiti tao a mangtengngel kadagiti dauloda ken ti mangikkat kaniada nga awan ti kammassapulan para iti maysa a rebolusion.

Adda dagiti nadumaduma a kita ti demokrasia, ngem adda dagiti dua a porma, dagitoy dua ket ket maipanggepda no kasano ti sibubukel a bagi dagiti umili—ti naturay a bileg iti aniaman a kita ti demokrasia—ti mangtungpal ti nakemna. Ti maysa a porma ti demokrasia ket ti dagus a demokrasia, a dagiti umili ket addaanda ti dagus ken aktibo a pannakibinglay kadgiti panagikeddeng ti gobierno. Kaaduan kadagiti moderno a demokrasia, ti sibubukel a bagi dagiti umili ket agtultuloy nga isu ti naturay a bileg ngem ti politiko a bileg ket saan a dagus a naisansanay babaen dagiti nabutosan a representatibo; daytoy ket tinawtawagan a kas ti representatibo a demokrasia. Ti konsepto ti representatibo a demokrasia ket kaaduan a rimsua manipud kadagiti kapanunotan ken dagiti patakder a naparang-ay iti las-ud ti Europeano a Tengnga a Panawen ken ti Panawen ti Panagpalpalawag ken dagiti Amerikano ken Pranses a Rebolusion.[3]

Dagiti pannakailasin

No adda konsenso no kasono ti mangipalawag iti demokrasia, ngem ti legado nga ekualidad, wayawaya ken ti alagaden ti linteg ket nailasin dagitoyen a kas dagiti nangruna a panangilasin manipuden kadagiti taga-ugma a panawen.[4][5] Dagitoy a pamunganayan ket naiballatek kadagit amin a mabalin nga umili a kas agpapada sakbay iti linteg ken addaan iti agpapada a pana-usar kadagiti lehislatibo a proseso. Kas pagarigan, iti representatibo a demokrasia, ti tunggal maysa a butos ket agpapada iti kadagsen, nga awan kadagiti awan gapuna a panangigawid a mabalin a maipakat iti sinoman nga agtartaray nga agbalin a representatibo, ken ti wayawaya dagiti mabalin nga umili ket masalaknibanda babaen kadagiti nalintegan a karbengan ken dagiti wayawaya a kadawyan a sinalaknibanna babaen ti batay-linteg.[6][7]

Ti maysa a teoria ket agtengtengel a ti demkrasia ket makasapul kadagiti tallo a kammasapulan a pamunganayan: 1) panagtengngel iti panagpangato, kas iti kinaturay nga agtataeng kadagiti kababaan ng aagpang iti turay, 2) saan a panagpapada iti politikan ken 3) dagiti kadawyan a sosisal nga inkedkeddeng laeng a maawat babaen dagiti tattao ken instituto a mangiballatek ti immuna kadagiti dua a pamunganayan iti panagtengngel ti panagpangato ken ti saan a panagpapada iti politika.[8]

Ti termino a "demokrasia" ket sagpaminsan a naus-usar a kas pangyababaan para iti liberal a demokrasia, a daytoy ket karuay ti representatibo a demokrasia amabalin a mangiraman kadagiti elemento a kas ti politikal pluralismo; ekualidad sakbay iti linteg; ti karbengan iti petision kadagiti nabutosan nga opisial para kadagiti panangirebbeng kadagiti reklamo; rumbeng a proseso; dagiti sibil a wayawaya; dagiti karbengan ti tao; ken dagiti elemento ti sibil a kagimongan iti ruar ti gobierno. Ni Roger Scruton ket insuppiatna a ti demokrasia laeng ket saan a makaited ti personal ken plikal a wayawaya malaksid no adda met dagiti instituto ti sibil a kagimongan.[9]

Kadagiti adu a pagilian, a naipangpangruna ti Nagkaykaysa a Pagarian a nangipaammo iti Westminster a sistema, ti kangrunaan a pamunganayan ket ti parlamentario a kinaturay, bayat a nagtaltalinaay iti kinawaya ti hustisia.[10] Idiay Estados Unidos, ti panagsina dagiti bileg ket kanknayon a nadkdakamat a s ti sentral a gupit. Idiay India, ti kadakkelan a demokrasia iti lubong, ti supremasia ti parlamentario ket suheto iti batay-linteg a mangiraman ti panagrepaso iti hustisia.[11] Dagiti sabali pay nga usar ti "demokrasia" ket mangiraman iti dagus a demokrasia. Urayno ti termino a "demokrasia" ket kadawyan nga inus-usar iti kontesto iti politikal nga estado, dagit ipamunganayan ket mabalin pay a maipakat kadagiti pribado a gunglo.

Ti agturay ti kaaduan ket kankanayon a nailista a kas panangilasin iti demokrasia. Isu a ti demokrasia ket mangipalubos para kadagitiminoridad ti politika ta maparukma babaen ti "tirania ti kaaduan" iti kaawan kadagiti legado a panangsalaknib kadagiti tao wenno dagiti karbengan ti grupo. Ti maysa a kammasapulan a paset ti maysa a "umno" a representatibo a demokrasia ket dagiti kompetrtibo a panagbutos a nasayaat para kadagiti substantibo[12] ken pamay-an.[13] Iti pay maipatinayon, wayawaya iti politikal a panangiyebkas, wayawaya iti bitla, ken wayawaya iti pablaak ket naikeddeng dagitoy kadagiti kammasapulan a karbengan a mangpalubos kadagiti mabalin nga umili tapno naskenda a mapaammuan ken mabalinda ti agbutos segun kadagiti bukod nga interesado.[14][15]

Naisingasing pay a ti batayan a langa ti demokrasia ket ti kapasidad dagiti amin nga agbutbutos ti nawaya ken napno a pannakibinglay iti biag ti kagimonganda.[16] Nga ddaan daytoy iti panangiyunay-unay kadagiti panangipagarup iti sosial a kontrato ken ti kolektibo a nakem dagiti amin nga agbutbutos, ti demokrasia ket mabalin pay a maiasin a kas porma ti politikal a kolektibismo gapu ta naipalawag daytoy a kas porma ti gobierno a dagiti amin a mabalin nga umili ket addaanda iti agpapada a karbengan iti panagaramid iti linteg.[17]

Bayat a ti demokrasia ket kankanayon a maipadpada iti republikano a porma ti gobierno, ti termino a "republika" ket klasiko a mangsakop kadagiti demokrasia ken dagiti aristokrasia.[18][19] Adda met dagiti demokrasia a batay-linteg a monarkia, a kas ti Nagkaykaysa a Pagarian.

Dagiti nagibasaran

Paammo

  1. ^ Demokratia, Henry George Liddell, Robert Scott, "Ti Griego-Inggles a Leksikon", idiay Perseus
  2. ^ Weatherford, J. McIver (1988). Dagiti Indiano nga agitited: kasano a binaliwan dagiti Indiano ti Amerika ti lubong. New York: Fawcett Columbine. pp. 117–150. ISBN 0-449-90496-2.
  3. ^ "Demokrasia".Encyclopædia Britannica.
  4. ^ Wayawaya ken hustisiapara iti dadduma iti Economist.com
  5. ^ "Aristotle, Politics.1317b (Libro 6, Paset II)". Perseus.tufts.edu. Naala idi 2010-08-22.
  6. ^ R. Alan Dahl, I. Shapiro, J. A. Cheibub, The Democracy Sourcebook, MIT Press 2003, ISBN 0-262-54147-5, silpo ti Liblibro ti Google
  7. ^ M. Hénaff, T. B. Strong, Public Space and Democracy, Pagmalditan ti Unibersidad ti Minnesota, ISBN 0-8166-3387-8
  8. ^ Kimber, Richard (1989). "On Democracy". Scandinavian Political Studies. 12 (3): 201, 199–219. ISSN 0080-6757.
  9. ^ Roger Scruton (2013-08-09). "A Point of View: Is democracy overrated?". BBC News.
  10. ^ "Parliamentary sovereignty". UK Parliament. Naala idi 18 Agosto 2013.
  11. ^ "All-party meet vows to uphold Parliament supremacy". The New Indian Express. 2 Agosto 2013. Naala idi 18 Agosto 2013.
  12. ^ Kasayat a substantibo ket kaibuksilanna iti ekualida kadagiti amin a mabalin nga umili kadagiti amin a mairebbeng a banag, ka siti panagpapada iti opurtunidad, dagiti sosial a kasasaad, kdpy.
  13. ^ Ti kasayaat ti panay-an ket kaibuksilanna a dagiti alagaden dagiti panagbutos ket nalawag, masakbayan a maiyasentar, ken saan a mangparabor iti aniaman a grupo weno tao iti sabali.
  14. ^ A. Barak,The Judge in a Democracy, Pagmalditan ti Unibersidad ti Princetons, 2006, p. 27, ISBN 0-691-12017-X, Silpo ti Liblibro ti Google
  15. ^ H. Kelsen, Ethics, Tom. 66, Blng. 1, Paset 2: Foundations of Democracy (Oktubre , 1955), pp. 1–101
  16. ^ Martha Nussbaum, Women and human development: the capabilities approach (Pagmalditan ti Unibersidad ti Cambridges, 2000).
  17. ^ Larry Jay Diamond, Marc F. Plattner (2006). Dagiti elektoral a sistema ken demokrasia p.168. Pagmalditan ti Umibersidad ti Johns Hopkins, 2006.
  18. ^ Montesquieu, Spirit of the Laws, Bk. II, ch. 2–3.
  19. ^ William R. Everdell. The End of Kings: A History of Republics and Republicans. Pagmalditan ti Unibersidad ti Chicago, 2000.

Dagiti silpo ti ruar

Dagiti midia a mainaig iti Demokrasia iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Demokrasia&oldid=217193"