Abu Nuwas

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Abu Nuwas
Ni Abu Nuwas drawn babaen ni Khalil Gibran idi 1916.
Dagiti salaysay
Nayanak756
Natay814 (tawen 57–58)
TrabahoMannaniw

Ni Abu-Nuwas al-Hasan ben Hani al-Hakami (756814),a a naamammoan a kas Abū-Nuwās[1] (Arabiko: ابونواس‎; Persiano: ابونواس‎, Abu Novas), ket maysa kadagidi kalatakan a klasiko nga Arabiko a mannaniw, a sappaminsan pay a nagsursurat ti Persiano. Isu ket naipasngay idiay siudad ti Ahvaz idiay Persia, iti maysa nga Arabo nga ama ken maysa a Persiano nga ina,[1] isu ket nagbalin nga apo ti kontemporario a kita ti Arabiko a daniw. Ni Abu Nuwas ket simmrek idi ti folklorico a tawid, ken isu ket adu a nagparparang iti Ti Libro ti Maysa a Ribu ken Maysa a Rabrabii.

Nasapa a biag ken obra[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Abu Nuwas ket adda ti maysa Arabiko nga ama a nanipud idiay Jizani a tribu ti Banu Hakam, a saanna a naamammoan, ni Hani, isu idi ket maysa a soldado iti buyot ti Marwan II. Ti Persiano nga inana, a nagnagan ti Golban, ket nagtrabtrabaho a kas maysa a mangngabel. Dagiti biograpia ket aggigiddiatda ti petsa a panakaipasngay ni Abu Nuwas, a sumaksakop manipud ti 747 aginggana ti 762. Adda dagiti mangibagbaga nga isu ket naipasngay idiay Basra[1] ken dagiti dadduma ket mangibagbagada nga idiay Damascus, Busra, wenno idiay Ahwaz. Ti naited a naganna idi ket al-Hasan ibn Hani al-Hakami, ni 'Abu Nuwas' ket maysa a birngas a nagan: 'Ama ti Abel ti Buok' a mangibagbaga ti dua nga atiddog a naabel a buokna a makadanon ti abagana.

Idi ubing pay laeng ni Abu Nuwas, isu ket inlako ti inana ti maysa a tiendero manipud idiay Basra, Sa’ad al-Yashira. Ni Abu Nuwas immalis ke napan idiay Baghdad, a mabalin a kadkaduana ni Walibah ibn al-Hubab, ken kalpasan daytoy isu ket nadayegan para iti nasaririt ken makaangangaw a daniw, a saan a nagipanggep ti tinawtawid a tema ti desierto, ngem ti urbano a biag ket dagiti ragsak ti bino ken panaginimun (khamriyyat), ken naderrep nga angaw (mujuniyyat). Dagiti nakomisionado nga obrana ket mairan dagiti daniw ti panaganup, ti seksual a ti babbai ken lallaki, ken dagiti paneheriko kadagiti patronna. Isuna ket naindaksan para iti pananguyaw ken pasair, dagiti dua a kinaykayatna a tema ket ti seksual a kinabain ti lallaki ken ti seksual a di panagtiped ti babbai. Uray pay no ti panagrambakna iti "ayat" ti ubing a lalaki nga, isuna ket saan unay a simpatetiko kadagiti lesbianismo, ken kankanayon a naguy-uyaw ti inpagpagarupanna kinaawan ti pannakakunkunana. Kinaykayatna ti mangsiddaaw ti kagimongan babaen ti nawaya a panagsurat a maipanggep kadagiti banag nga iparparit ti Islam. Mabalin nga isuna ti immuna nga Arabo a mannaniw a nagsurat ti maipanggep ti panagsalsal.

Ni Ismail bin Nubakht ket kinunana kenni Abu Nuwas: "Saanak pay a nakakita ti tao iti adadu a nawatiwat a panagadal ngem ni Abu Nuwas, wenno ti maysa, nga adda ti nabaknang a kinalagip, a nagtagikua laeng kadagit bassit a libro. Kalpasan ti ipupusayna nagbirbirukkami idiay balayna, ken nakabirukkami laeng ti maysa nga aklub ti libro a naglaon ti sangamanilia ti papael, a daytoy idi ket urnong kadagiti manmano nga panangisao ken gramatiko a panagpalpliiw."

Pannakapapanaw ken pannakabalud[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Abu Nuwas ket napilit idi a pumanaw idiay Ehipto para iti maysa a panawen, kalpasan ti panagsuratna ti maysa a naladingit a daniw a nangdaydayaw ti napili a Persiano a politikal a pamilia dagiti Barmakides, ti nabileg a pamilia a nangrebba ket pinatay babaen ti kalipa, a ni Harun al-Rashid. Isuna ket nagsubli idiay Baghdad idi 809 kalpasan ti ipupusay ni Harun al-Rashid. Ti dimtengan apnnakaipangato ni Muhammad al-Amin, ti duapuloket dua a tawen a libertino nga anak lalaki ni Harun al-Rashid (ken dati nga estudiante ni Abu Nuwas) ket nasayaat idi a gasat para kenni Abu Nuwas. Iti kinapudno, kaaduan kadagiti eskolar ket namatmati a ni Abu Nuwas ket nagsursurat tikaaduan kadagiti daniwna idi las-ud ti turay ni al-Amin (809-813). Ti kafayegan a naarian a komisionna idi ket ti maysa a daniw (ti 'Kasida') a sinuratna a pammadayaw kenni al-Amin.

"Segun kadagiti kritiko iti panawenna, isuna ti kalatakan amannaniw iti Islam." insurat ni F.F. Arbuthnot iti Dagiti Arabiko a Mannurat. Ti kontemporariona a ni Abu Hatim al Mekki ket kankanayon a nagkunkuna a dagiti kaunegan a kabuksilan dagiti panunot ket nailemmneg ti sirok ti daga aginggana idi kinali ni Abu Nuwas.

Nupay kasta, ni Abu Nuwas ket naibalud idi ti kinabartek, dagiti natarugagay nga aramidna a nangsubok pay ti pasensia ni al-Amin. Ni Amin ket dimteng idi a naparmek bbabaen ti puritano a kabsatna a lalaki, a ni Al-Ma'mun,nga awan ti panangibturna kenni Abu Nuwas.

Adda dagiti naududi a panatunton a ti panagbutbuten ti pnnakaibalud ket nangaramid kenni Abu Nuwas a nangibabawi kadagiti duog nga ugalina ken nagbalin a relihioso unay, bayat a dagiti dadduma ket namatmati a dagiti kinaudi, a penetensia a daniw ket ket simple a naisurat laeng iti namnama a panangabak ti pakawan ti kalipa. Naibagbaga idi a ti sekretario ni al-Ma'mun a ni Zonbor ket linukona ni Abu Nuwas iti panangisurat ti maysa a pasair a sumuppiat kenni Ali, ti maysa kabagian ti Propeta, bayat idi nabartek ni Nuwas. Ni Zonbor ket ingagarana idi a nagbasa ti daniw iti napigsa a timek iti publiko, ken nagisegsegurado ti agtultuloy a pannakabalud ni Nuwas. Depende ti biograpia a pagkitaan, ni Abu Nuwas ket mabalin a natay idiay pagbaludan babaen ni Ismail bin Abu Sehl, wenno ti dua.

Legado[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Abu Nuwas ket naipanpanunotan a kas maysa kadagiti kalatakan iti literatura ti klasiko nga Arabiko. Isuna ket nakaimpluensia kadagiti adu a mannurat, a aks kenni Omar Khayyám, ken ni Hafiz — a dagitoy dua ket Persiano a mannaniw. Ti hedonistiko a karikatura ni Abu Nuwas ketagparparang kadagiti nadumaduma sarsarita ti Sangaribu ken Maysa a Rabrabii. Kadagiti kadayegan a naamammuan a daniwna ket dagiti aguy-uyaw ti "Olde Arabia" ti panagil-iliw para iti biag ti Beduino, ken nagregregget a nagdaydayaw ti baro a biag idiay Baghdad a kas ti nalawag a paggiddiatan.

Ti kinawaya ti panagiyekasna a naipangpangruna kadagiti banag nga iparparit babaen ti Islamic ket agtultuloy a mangtignay kadagiti rikna a panagtallikud dagiti sensura. Bayat a dagiti obrana ket nawaya naipabpablaak aginggana kadagiti nasapa a tawen ti maikaduapulo a siglo, idi 1932 ti immuna a nasensura nga edision dagiti obrana ket nagparang idiay Cairo. Idi 1976, ti maysa nga abut ti planeta a Merkurio ket nainaganan a kas pammadayaw kenni Abu Nuwas.[2]

Baghdad[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Al-Khatib al-Baghdadi, ti nagsurat ti Pakasaritaan ti Baghdad, ket insursuratna a ni Abu Nuwas ket naitabon idi diay kamposanto Shunizi idiay Baghdad.[3]

Ti siudad ket adda dagiti nadumaduma a lugar a nainaganan para iti mannaniw. Ni Kalsada Abū Nuwās Street ket gumay-at iti daya nga igid iti Tigris nga isu daytoy idi ti pakaipabpabuyaan a paset ti siudad.[4] Ti Parke Abu Nuwas ket mabirukan pay idiay iti 2.5-kilometro a kaatiddog a baetan ti Rangtay Jumhouriya ken ti maysa aparke a gumay-at tikarayan idiay Karada idiay asideg ti Rantay ti maika-4 iti Hulio.[5]

Swahili a kultura[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Swahili a kultura iti Daya nga Aprika ti Nagan ni Abu Nuwas ket nadayeg a kas kenni Abunuwasi. Ditoy ket naikapet kadagiti adu a bilang ti sarsarita a nanagana iti Nasreddin, Guha wenno "ti Mullah" iti folk a salaysay ken literatura dagiti Islamiko a kagimongan. Kadagitoy a salaysay ni Abunuwasi ket manglukluko kadagiti naagum,nabaknang a lallaki ken nagibalbales iti napanglaw a tattao.

Ti taga-Tanzania nga artista ani Godfrey Mwampembwa (Gado)ket nagpartuat ti maysa a Swahili a komiks a libro a tinawtawagn ti Abunuwasi, nga adda dagiti pannakaampon kadagiti tallo a sarsarita ti Abunuwasi.[6] Ti libro ket inpablaak babaen ti Sasa Sema Publications idi 1996.[7]

Dagiti patarus[urnosen | urnosen ti taudan]

  • O Tribu nga Agay-ayat kadagiti Ubbing a Lallaki. Hakim Bey (Entimos a Pagmalditan/ Kagimongan ti Abu Nuwas, 1993). Nga adda ti naeskolar a biograpiko a salasay kenni Abu Nuwas, kaaduan a naala manipud ti biograpiko nga inkabil Ti Ensiklopedia iti Islam babaen ni Ewald Wagner.
  • Bartek a Panagramrambak kadagiti Gazelle, Homoerotiko a Kankanta iti Duog a Baghdad. Sangapulo ket pito a dandaniw babaen ni Abu Nuwas nga inpatarus babaen ni Jaafar Abu Tarab. (iUniverse, Inc., 2005).
  • Jim Colville. Dandaniw ti Bino ken Panagramrambak: Ti Khamriyyat kenni Abu Nuwas. (Kegan Paul, 2005).

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Kennedy, Philip F. (1997). The Wine Song in Classical Arabic Poetry: Abu Nuwas and the Literary Tradition. Open University Press. ISBN 0-19-826392-9.
  • Kennedy, Philip F. (2005). Abu Nuwas: A Genius of Poetry. OneWorld Press. ISBN 1-85168-360-7.
  • Lacy, Norris J. (1989). "The Care and Feeding of Gazelles – daniw ti ayat ti Mediebal nga Arabiko ken Hebreo". Iti Moshe Lazar (ed.). Poetics of Love in the Middle Ages. Unibersidad ti George Mason a Pagmalditan. pp. 95–118. ISBN 0-913969-25-7.
  • Frye, Richard Nelson. The Golden Age of Persia. p. 123. ISBN 0-06-492288-X.
  • Abu Nuwas. Encyclopædia Britannica.

Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Nota a: Agdumaduma dagiti taudan: Ti Garzanti ket agitited ti petsa a panakaipasngay iti 756 wenno 758 ken ti petsa nga ipupusay a kas circa 814,[8] bayat a ni Dona S. Straley ket agitited ti circa 756 aginggana ti circa 810.[9]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ a b c Garzanti
  2. ^ Abu Nuwas (abut)
  3. ^ Biograpiko a diksionario ni Ibn Khallikan – Google Books. Books.google.com. Naala idi 2010-09-12.
  4. ^ Related Articles. "Kalsada Abu Nuwas (kalsad, Baghdad, Irak) – Britannica Online Encyclopedia". Britannica.com. Naala idi 2010-09-12.
  5. ^ "DVIDS – Dandamag -Ti Pannagna iti Parke". Dvidshub.net. Naala idi 2010-09-12.
  6. ^ Pilcher, Tim ken Brad Brooks. (Pangyuna: Dave Gibbons). Ti Kammasapulan a Pagsurotan ti Lubong ti Komiks. Collins ken Brown. 2005. 297.
  7. ^ Amazon.com: Abunuwasi (Swahili nga Edision) (9789966960900): Gado: Liblibro
  8. ^ Garzanti, Aldo (1974) [1972]. Enciclopedia Garzanti della letteratura (iti Italiano). Milan: Garzanti. p. 2.
  9. ^ Straley, Dona S. (2004). Ti saan anagturpos a kumadduan dagiti Arabo a mannurat ken dagiti stioda iti web. Libraries Unlimited. p. 30. ISBN 1-59158-118-4.

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni Abu Nuwas iti Wikiquote (iti Ingles)