Kímika

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

(Naibaw-ing manipud iti Chemistry)

Siensia
Paset ti serie iti

Dagiti pormal a siensia Matematika Matematiko a lohika Matematiko nga estadistika Kompiuter a siensia
Maipapan ti bagi a siensia Pisika Naipakat a pisika · Atomiko a pisika Panagbilbilang a pisika Naipaababa a banag a pisika Eksperimental a pisika · Mekanika Nuklear a pisika Partikula a pisika · Plasma a pisika Kuantuma mekanika (pangyuna) Natangken amekanika · Teoretiko a pisika Termodinamiko · Entropia Sapasap arelatibidad · M-teoria Espesial a relatibidad Kimika Dagiti teoria ti asido-arisadsad a reaksion · Alkemia Analitiko a kimika · Astrochemistry Biokemika · Kristalograpia Enbironmentala kimika · Siensia ti makmakan Heokimika · Berde a kimika Inorganiko a kimika · Dagiti materiales ti siensia Molekular a pisika · Nuklear a kimika Organiko a kimika · Potokimika Maipapan ti bagai a kimika · Radiokimika Natangken-kasasaad a kimika · Stereokimika Supramolekular a kimika Rabaw a siensia · Teoretiko a siensia Astronomia Astropisika · Kosmolohia Galaktiko nga astronomia · Planetario a heolohia Planetario a siensia · Nailangitan nga astronomia Dagiti Siensia ti Daga (planeta)Siensia ti Daga Dagiti siensia tangatang · Ekolohia Enbironmento a siensia · Geodesy Heolohia · Heomorpolohia Heopisika · Glasiolohia · Hidrolohia Limnolohia · Mineralohia · Ossanograpia Paleollimatolohia · Palinolohia Maipapan ti bagi a heograpia · Siensia ti Daga Siensia ti limbang
Dagiti siensia ti biag Biolohia Anatomia · Astrobiolohia · Biokimika Bioheograpia · Biolohiko a panag-inheniero · Biopisika Panagkukua a neurosiensia · Bioteknolohia Botánika · Biolohia ti selula · Panagayaywan a biolohia · Kriobiolohia Panagparparang-ay a biolohia Ecology · Etnobiolohia Ebolusionario a biolohia (pangyuna) Henetiko (pangyuna) Gerontology · Immunolohia · Limnolohia Biolohi ati marina · Mikrobiolohia Molekular a biolohia · Neurosiensia Paleontolohia · Parasitolohia · Pisiolohia Radiobiolohia · Bilohia ti daga Sistematiko · Teoretiko a biolohia Toksikolohia · Soolohia
Sosial ken Panagkukua a siensia Antropolohia · Arkelohia Kriminolohia · Demograpia Ekonomia · Edukasion Heograpia ti tao · Pakasaritaan Internasional a panakibiang · Linteg Lingguistika · Politiko a siensia Sikolohia · Sosiolohia
Dagiti naidangep a siensia Inheniera Agrikultura · Aerospace · Biomediko Kimika · Sibil · Kompiuter Elektriko · Salaknib ti apoy · Henetiko Industria · Mekaniko · Milisia Panagmina · Nuklear · Operasional a panagsukisok Robotika · Software Siensia ti panagparipato ti salun-at Biololohiko nga inheniera · Odontolohia Epidemiolohia · Panagtaripato ti salun-at · Medisina Panagayaywan · Parmasia · Sosial nga obra Beterinario a medisina
Interdisiplinaridad Naidangep a pisika · Parbo a saririt Bioetiko · Bioinpormatiko · Biomediko nga inheniera · Biostatistiko Kognitibo a siensia · Panagbilbilang a lingguistika Kultural a panagadadal · Sibernatika Enbironmental a siensia · Enbironmental a siensia sosial Ebironmental a panagadadal · Panagadadal ti etiko Ebolutionario asikolohia · Silbikultura · Salun-at Biblioteka a siensia · Lohika Matematiko a bilohia · Matematiko a pisika Sientipiko apanagmodelo · Neural nga inheniera Neurosiensia · Panagadal kadagiti Siensia ken teknolohia Panagadal ti siensia · Semiotiko · Sosiobiolohia Sistema a teoria · Transdisiplinaridad Urbano a panagplano
Pilosopia ken pakasaritaan iti siensia Sientipiko a pamay-an Pakasaritaan iti siensia Pilosopia iti siensia Annuroten ti siensia Barayubay a siensia Pseudosiensia
Kategoria
k t u

Ti kímika ket isu ti siensia ti banag, a naisangsangayan kadagiti kabukbukodanna a kimiko a panagtigtignay, ken dagiti pay bukodna a pakabuklan, estruktura ken tagtagikua.^[1]^[2] Ti kímika ket maipanggep kadagiti atomo ket dagiti panakitinnignayda kadagiti sabali nga atomo, ken naisangsangayan ti tagikua dagiti kimiko a piansa.

Ti kímika ket sagpaminsan pay a tinawtawagan a kas ti "sentro a siensia" gaputa daytoy ket mangikapet ti pisika kadagiti sabali a masna a siensia a kas ti heolohia ken biolohia.^[3]^[4] Ti kímika ket maysa a sanga ti maipapan ti bagi a siensia ngem naisangsangayn manipud ti pisika.^[5]

Ti etomolohia ti balikas a kímika ket adu a naisuppiatan.^[6] Ti puonan ti kímika ket mabalin a suroten kadagiti nalawag a panagsanay, a naamammoan akas ti alkimia, a daytoy ket nasansanayen para kadagiti adu a milenio kadagiti nadumaduma apaset ti lubong, a naisangsangayan ti Tengnga a Daya.^[7]

Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]

^ "Ania ti Kímika ?". Chemweb.ucc.ie. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-10-03. Naala idi 2011-06-12.
^ KImika. (n.d.). Medekal a Diksionario ti Merriam-Webster. Naala idi Agosto 19, 2007.
^ Theodore L. Brown, H. Eugene Lemay, Bruce Edward Bursten, H. Lemay. Kimika: Ti Sentro a Siensia. Prentice Hall; 8 edision (1999). ISBN 0-13-010310-1. Pampanid 3-4.
^ Ti kímika ket nakitkita a kas sumaksakup ti katengngaan a puesto iti pagsasarunuan dagiti siensia babaen ti "panagkissay nga agpang" a nagbaetan ti pisika ken biolohia. Kitaen ti Carsten Reinhardt. Dagiti kimiko a siensia iti Maika-20 a Siglo: Panagikapetan dagiti Nagbeddengan. Wiley-VCH, 2001. ISBN 3-527-30271-9. Pampanid 1-2.
^ Ti kadi kímika ket sanga ti pisika? ti papael babaen ni Mario Bunge^{[permanente a natay a silpo]}
^ Kitaen ti: Kimika (etimolohia) para kadagit mabalin a taudan ti daytoy a balikas.
^ "Archive copy". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-03-10. Naala idi 2012-09-04.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo)