ISO 639
Ti ISO 639 ket agasmang dagiti alagaden babaen ti ISO a maipanggep iti representasion ti nagnagan para iti pagsasao ken dagiti grupo ti pagsasao.
Daytoy pay idi ket isu ti kasisigud a nagan ti alagaden, daytoy ket naaprobaran idi 1967 (a kas ISO 639/R)[1] ken naiyadayo idi 2002.[2] Ti agasmang ti ISO 639 ket buklen dagiti innem a paset.
Dagiti innem a paset ti alagaden
[urnosen | urnosen ti taudan]| Alagaden | Nagan (Kodkodigo para iti representasion ti nagnagan ti sasao – …) | Umuna nga edision | Agdama | Blng. iti listaan |
|---|---|---|---|---|
| ISO 639-1 | Paset 1: Alpha-2 a kodigo | 1967 (kas ti ISO 639) | 2002 | 184 |
| ISO 639-2 | Paset 2: Alpha-3 a kodigo | 1998 | 1998 | >450 |
| ISO 639-3 | Paset 3: Alpha-3 a kodigo para iti komprehensibo a panagsakop ti sasao | 2007 | 2007 | 7704 + lokal a sakop |
| ISO 639-4 | Paset 4: Panangisayangkat kadagiti alagaden ken sapsap a pamunganayan para iti panangikodigo ti pagsasao | 2010-07-16 | 2010-07-16 | (saan a listaan) |
| ISO 639-5 | Paset 5: Alpha-3 a kodigo para kadagiti pamilia ti pagsasao ken dagiti grupo | 2008-05-15 | 2008-05-15 | 114 |
| ISO 639-6 | Paset 6: Alpha-4 a representasion para iti komprehensibo a sakop dagiti sabali a kita ti pagsasao | 2009-11-17 | 2009-11-17 | ? |
Ti tunggal maysa a paset ti alagaden ket tartaripatuen babaen ti mangimaton nga ahensia, nga isuda ti aginayon ken mangbaliw kadagiti kodigo no nasken.
Dagiti pannakailasin dagiti agmaymaysa a kodigo
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti sakop:
- Dagiti agmaymaysa a pagsasao
- Dagiti makro a pagsasao (paset 3)
- Dagiti urnong dagiti pagsasao (paset 1, 2, 5) (ti paset 1 ket aglaon laeng ti 1 nga urnong: bh; kaaduan kadagiti urnong ket adda iti paset 2, ken adda met dagiti bassit a nainayon idiay paset 5)
- Grupo
- Sabali a grupo
- Dagiti dialekto
- Naireserba para iti lokal a panagusar (paset 2, 3)
- Dagiti naipangruna a kasasaad (paset 2, 3)
Dagiti kita (para kadagiti agmaymaysa a pagsasao):
- Dagiti sibibiag a pagsasao (paset 2, 3) (amin a makro a pagsasao ket sibibiag a sasao)[3]
- Dagiti awanen a pagsasao (paset 2, 3) (437,[4] upppat iti paset ti 2 chb, chg, cop, sam; awan iti paset 1)
- Amin a taga-ugma a pagsasao (paset 1, 2, 3) (112,[5] 19 ket adda iti paset 2; ken 5 kadagitoy, ti ave, chu, lat, pli ken san, ket addaanda pay ti kodigo iti paset 1: ae, cu, la, pi, sa)
- Dagiti naipakasaritaan a pagsasao (paset 2, 3) (63,[6] 16 kadagitoy ket adda iti paset 2, awan kadagitoy iti kodigo iti paset 1)
- Dagiti naaramid a pagsasao (paset 2, 3) (19,[7] 9 iti paset 2: epo, ina, ile, ido, vol, afh, jbo, tlh, zbl; lima iti paset 1: eo, ia, ie, io, vo)
Bibliograpiko ken terminolohia dagiti kodigo
- Bibliograpiko (paset 2)
- Terminolohia (paset 2)
Dagiti pannakaikabagian a pagiddiatan dagiti paset
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti umuna nga uppat a batong ket aglaon kadagiti kodigo para iti representasion iti naisangayan a kita a paggiddiatan dagiti paset ti ISO 639. A kas dagiti adda nga uppat nga elemento nga addaan iti kodigo iti paset 1, adaan iti kodigo iti B/T , ken dagiti makro a pagsasao babaen ti paset 3. Maysa a representatibo kadagitoy nga uppat nga elemento ket "Persiano" [fas].
| ISO 639-1 | ISO 639-2 | ISO 639-3 | ISO 639-5 | # | Deskripsion ti kas pagarigan |
|---|---|---|---|---|---|
| en | eng | eng | (-) | 132 | 185 iti Paset 1, kissayan amin a naipangruna akaso para kadagiti kodigo ti Paset 1 , 185-2-25-17-4-2-1-1-1=132 |
| nb | nob | nob | (-) | 2 | agmaymaysa a pagsasao, tagikua ti makro a pagsasao(nor), kapada a kodigo iti Paset 2 ken addaan iti kodigo iti Pasett 1. Dagiti dua a kodigo ket: nob, non |
| ar | ara | ara (M) | (-) | 25 | Paset 3 makro, 55 a dagup ti makro, kissayan kadagiti naipangruna a kaso, 55-24-4-1-1=25 |
| de | ger/deu (B/T) | deu | (-) | 15 | Dagiti 22 nga elemento a paggiddiatan ti B ken T . Kissayan kadagiti naipangruna a kaso, 22-1-4-2=15. |
| cs | cze/ces (B/T) | ces | (-) | 1 | Elemento a pagiddiatan ti kodigo ti B/T ken dagiti letra manipud iti kokodigo ti Paset 1 ket saan a dagiti umuna a dua a letra iti kodigo ti T. |
| fa | per/fas (B/T) | fas (M) | (-) | 4 | Paset 3 makro; dagiti uppat a kodigo ti T ket: fas, msa, sqi, zho |
| hr | scr/hrv (B/T) | hrv | (-) | 2 | Paset 2 B ket naikkaten, dagiti dua a kodigo ti T ket: hrv, srp. Naikkaten manipud idi 2008-06-28. |
| no ("M") | nor ("M") | nor (M) | (-) | 1 | Paset 3 makro ken aglaon kadagiti pagsasao nga addaan kadagiti kodigo ti Paset 1, nor: non, nob; no: nn, nb |
| bh | bih | (-) | ? | 1 | Ti Bihari (bih) ket namarkaan a kas kolektibo urayno addaan iti kodigo ti ISO 639-1 a nasken koma laeng a para kadagiti agmaymaysa a pagsasao. Ti rason ket adda met dagiti agmaymaysa a sasaso a Bihari ket naikkan ti kodigo ti ISO 639-2, a mangaramid ti Bihari a pamilia ti pagsasao para kadagiti panggep ti ISO 639-2, ngem agmaymaysa a pagsasao para kadagiti panggep ti ISO 639-1. Ti agmaymaysa ket: bho, mai, mag |
| sh | (-) | hbs (M) | (-) | 1 | Paset 3 makro, naikkaten a kodigo ti ISO 639-1, awan ti kodigo iti paset 2 |
| (bh) | bho | bho | (-) | 3 | agmaymaysa a kodigo ti pagsasao iti Paset 2 + 3, saan a tagikua timakro a pagsasao, iti Paset 1 a sinakop babaen ti kodigo nga adda kapada iti Paset 2 a kolektibo daytoy. Dagiti tallo a kodigo ket: bho, mai, mag |
| (bh) | (bih) | sck | (-) | agmaymaysa a pagsasao nga awan kodigoiti Paset 2, belongs not to a macrolanguage, iti Paset 1 a sinakop babaen ti kodigo nga adda kapada iti Paset 2 a kolektibo daytoy. | |
| (-) | car | car | car | agmaymaysa apagsasao iti Paset 2 ken Paset 3, ngem nairaman pay iti Paset 5 a kas pamilia[8][9] | |
| (-) | ast | ast | (-) | agmaymaysa a pagsasao iti Paset 2 ken Paset 3, awan iti kodigo iti Paset 1 | |
| (-) | bal | bal (M) | (-) | 24 | agmaymaysa a pagsasao iti Paset 2 ken Paset 3, awan iti kodigo iti Paset 1 |
| (-) | mis | mis | ? | 1 | espesial a kodigo: saan a naikodigo a pagsasao |
| (-) | mul | mul | ? | 1 | espesial a kodigo: laon ti adu a pagsasao |
| (-) | und | und | ? | 1 | espesial a kodigo: di naikeddeng |
| (-) | zxx | zxx | ? | 1 | espesial a kodigo: nainayon idi 2006-01-11 tapno maideklara ti kaawan ti lingguistika a pakaammo |
| (-) | qaa | qaa | ? | 520 | naireserba ti lokal a panagusar, ti sakop ket qaa … qtz |
| (-) | aus | (-) | aus | kadawyan a grupo iti Paset 2 | |
| (-) | afa | (-) | afa | Iti Paset 2 ti sabali a grupo, i.e. isu met laeng a kodigo ngem sabali a sasao ti nairaman. Iti Paset 2 "afa" ket mangitudo ti Apro-Asiatiko a pagsasao nga awan ti agmaymaysa a panangilasin ti pagsasao iti Paset 2, ken saan a maipan kadagiti sabali a grupo "ber – Berebere (Sabali)", "cus – Cushitic (Sabali)", wenno "sem – Semitiko (Sabali)", dagitoy amin ket grupo ti pagsasao ti Apro-Asiatiko. | |
| (ar) | (ara "M") | arb | (-) | agmaymaysa a pagsasao, tagikua ti makro apagsasao (ara), iti Paset 2 a sinakop babaen ti kodigo ti makro a pagsasaoe, nasakop pay iti Paset 1 | |
| (-) | (nic "R") | aaa | (-) | iti Paset 2 ket nasaysayaat a sakupen babaen ti sabali a grupo, "Niger-Kodofanian (Sabali)" | |
| (-) | (-) | (-) | sqj | grupo a saan a naikodigoiti Paset 2 |
- dagiti kodigo iti Paset 1 ket addaan iti maysa wenno dua a kodigo (kodkodigo ti B/T) iti Paset 2, ti tunggal maysa pagsasao ket addan ti dua a kodigo iti Paset 2 addan ti maysa a kodigo iti Paset 1
- maysa a kodigo: en -> eng
- dua a kodigo (#~23): de <-> ger/deu
- Paset 2 ket addaan kadagiti naireserba a kodigo ken dagiti espesial a kodigo
- qaa … qtz, mul, und, zxx
- dagiti agmaymaysa a kodigo iti Paset 2 ket addaan iti kodigo iti Paset 3 ken addan ti maysa wenno awan a kodigo iti Paset 1
- maysa a kodigo: eng -> eng -> en
- awan a kodigo: ast -> ast -> (awan)
- dagiti kolektibo a kodigo iti Paset 2 ket addaan iti kodigo iti Paset 5
- agsakop kadagiti sabali a pagsasao: afa != afa
- agsakop kadagiti isu met laeng a pagsasao: aus = aus
- maysa a kolektibo a kodigo iti Paset 2 ket addan iti kodigo iti Paset 1
- bih -> bh
- agpapada a kodigo iti Paset 5 awan ti kodigo iti Paset 2
- sqj
- agpapada a kodigo (#~56) iti Paset 3 ket dagiti makro a pagsasao, dagitoy ket mabalin nga adaan ti
- awan a kodigo iti Paset 2 ngem adaan kadagiti kodigo iti Paset 1 ken dagiti paglaonanada a pagsasao ket addaan kadagiti kodigo iti Paset 2 ken Paset 1 (#1): hbs <-> sh (naikkaten) ; bos, hrv/scr, srp/scc -> bs, hr, sr
- kodigo ti Paset 2 ken kodigo ti Paset 1 (#1), bayat a kdagiti paglaonanda a pagsasao ket addaan kadagiti kodigo iti Paset 1 ken Paset 2: nor -> nor -> no ; non, nob -> non, nob -> nn, nb
- awan ti kodigo iti Paset 1 (#adu):
- dua a kodigo iti Paset 2 (B/T) (#4): fas, msa, sqi, zho -> per/fas, may/msa, alb/sqi, chi/zho
Espasio ti kodigo
[urnosen | urnosen ti taudan]Espasio ti kodigo ti Alpha-2
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti kodigo ti "Alpha-2" (para kadagiti kodigo a binukel dagiti 2 a letra iti Batayan nga alpabeto ti Latin ti ISO) ket inus-usar iti ISO 639-1. No kaykayat dagiti ad-adu ti sakopna a kodigo pagsasao, ti ad-adu ngem 2 a letra a kombinasion ket mabalinnen a mangsakop (ti patingga iti 262 = 676), ISO 639-2 ketnaparang-ay nga agus-usar kadagiti kodigo ti Alpha-3 (urayno ti naudi ket immuna a naipablaak).
Espasio ti kodigo ti Alpha-3
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti kodigo ti "Alpha-3" (para kadagiti kodigo a binukel dagiti 3 a letra iti Batayan nga alpabeto ti Latin ti ISO) ket inus-usar kadagiti ISO 639-2, ISO 639-3, ken ISO 639-5. Iti matematiko, ti kanagtuan a patingga para iti bilang dagiti pagsasao ken dagiti urnong ti pagsasao a mabalin a mairepresenta ket 263 = 17,576.
Ti kadawyan a panagusar kadagitikodigo ti Alpha-3 babaen dagiti tallo a paset ti ISO 639 ket makasapu kadagiti koordinasion iti dakdakkel a sistema.
Ti Paset 2 ket mangipalawag kadagiti uppat nga espesial a kodigo ti mul, und, mis, zxx, ti naireserba a sakop qaa-qtz (20 × 26 = 520 a kodkodigo) ket adda kadagiti 23 a doble a naikabkabil (dagiti kodigo ti B/T ). Daytoy ket kadagupan ti 520 + 23 + 4 = 547 a kodkodigo a saan a mausar iti Paset 3 tapno mangrepresenta kadagiti pagsasao iti Paset 5 tapno mangirepresenta kadagiti pamilia ti pagsasao wenno dagiti grupo .
Ti nabati ket 17,576 – 547 = 17,029.
Iti agdama adda dagiti garup nga innem wenno pito a ribu a sasao iti lubong.[10] Isunga dagiti kodigo ti 17,029 ket makanayen a mangited ti naisangayan a kodigo iti tunggal maysa a pagsasao, urayno adda met dagiti pagsasao a naikeddeng a naikkan ti kodigo a saan a kasla ti tradisional a nagan ti pagsasao.
Espasio ti kodigo ti Alpha-4
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti kodigo ti "Alpha-4" (para kadagiti kodigo a binukel dagiti 4 a letra iti Batayan nga alpabeto ti Latin ti ISO) ket naisingasing a mausar iti ISO 639-6. Ti kangatuan a patingga para iti bilang dagiti pagsasao ken dagiti dialekto a mabalin a mairepresenta ket 264 = 456,976.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]- Dagiti etiketa ti pagsasao ti IETF (naibatay iti ISO 639)
- ISO 3166 (kodkodigo para iti pagpagilian)
- ISO 15924 (kodkodigo para kadagiti sistema ti panagsurat)
- Kodkodigo ti pagsasao para iti naaramid a sasao ti ISO, SIL, ken BCP
- Kodigo ti pagsasao
- Dagiti pamilia ti pagsasao ken dagiti pagsasao
- Listaan dagiti pagsasao
- Listaan dagiti opisial a pagsasao
Dagiti nota ken nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "ISO/R 639:1967". Iso.org. 1988-03-01. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "ISO 639:1988". Iso.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Dagiti tabla ti ISO 639". Sil.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Dagiti tabla ti ISO 639". Sil.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Dagiti tabla ti ISO 639". Sil.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Dagiti tabla ti ISO 639". Sil.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Dagiti tabla ti ISO 639". Sil.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Dagiti agasmang ti kodigo ti ISO 639". Sil.org. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "ISO 639-5 a Panangilasin : Dagiti kodigo para iti representasion ti nagnagan iti sasaoges (Rehistrasion a Turay ti ISO 639-5 – Biblioteka iti Kongreso)". Loc.gov:8081. 2008-12-23. Naala idi 2012-08-05.
- ^ "Statistical Summaries". Ethnologue. Naala idi 2012-08-05.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]- Opisial a listaan ti ISO 639
- ISO 639-2 Turay a Pagrehistuan
- ISO 639-3 Turay a Pagrehistuan
- Repositorio ti datos – aglaon kadagiti patarus ti kodigo ti ISO 639 kadagiti sabali a pagsasao iti pormat nga XML. Ti ramit ti panagsukisok ti CLDR Naiyarkibo 2012-02-03 iti Wayback Machine ket aglaon pay kadagiti mabasa a pormat iti datos.
- Ti ISO 639 ken ti Ethnologue
- ISO 639 Reporta ti Turay a Pagrehistruan, 2004–2005
- ISO 639-2/RA Dagiti kodigo para iti Representasion ti Nagnagan ti Sassao, Biblioteka iti Kongreso ti Estados Unidos