Luek Panguil
| Luek Panguil | |
|---|---|
 Ti Puerto ti Ozamiz a mabirukan iti kaunegan ti luek | |
.svg)  Luek Panguil Lokasion iti kaunegan ti Mindanao .svg) Luek Panguil Luek Panguil (Filipinas) | |
| Lokasion | Isla ti Mindanao, Filipinas |
| Nagsasabtan | 8°02′00″N 123°44′00″E / 8.0333333333333°N 123.73333333333°ENagsasabtan: 8°02′00″N 123°44′00″E / 8.0333333333333°N 123.73333333333°E |
| Kita | Luek |
| Parte ti | Luek Iligan |
| Kadakkelan a kaatiddog | 41 km (25 mi) |
| Kadakkelan a kaakaba | 11.5 km (7.1 mi) |
| Kalawa ti rabaw | 180 km2 (69 sq mi) |
| Agpakatengnga a kaadalem | 15.4 m (51 ft) |
| Kaadaleman | 55 m (180 ft) |
| Kaatiddog ti aplaya1 | 112 km (70 mi) |
| Dagiti pagtaengan | |
| 1 Ti kaatiddog ti aplaya ket saan a nasayaat a panagrukod. | |
Ti Luek Panguil ket ti maysa nga ima ti Luek Iligan iti Mindanao, Filipinas.[1] Ti luek ket mangbukel iti masna a pagbeddengan a mangisina ti Peninsula ti Zamboanga manipud iti amin a parte ti isla ti Mindanao. Daytoy ket beddenganna dagiti probinsia ti Misamis Occidental, Zamboanga del Sur, ken Lanao del Norte.[2] Dagiti nangruna a siudad ken ili iti aplayana ket ti Ozamiz ken Tangub iti Misamis Occidental, ken ti Tubod, ti kapitolio ti Lanao del Norte.[1]
Ti sumrekan iti luek ket namarkaan babaen ti silaw-taaw iti laud a bangir ti Luek Panguil, a mabirukan iti ulo ti daga iti akindaya a bangir ti pagsangladan ti Ozamis. Ti 9-metro (30 ft) a kangato iti konkreto a torre ket addaan iti pakaipatingngaan a plano iti 17 metro (56 ft) nga agraman kadagiti dua nga agsilsilap a nalabbasit iti tunggal maysa a 10 a segundo.[3]
Ti Rangtay ti Luek Panguil ket ti naplano a dua-dalan a rangtay a mangikapet iti Tangub iti Tubod, nga agdama a maisilpo babaen ti serbisio ti balsa. Ti 3.48-kilometro (2.16 mi) a rangtay ket mangipabassitto iti oras a panagbiahe iti pagbaetan ti Tangub ken Tubod manipud iti 2.5 nga ora iti 7 a minuto.[4]
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Luek Panguil ket agarup a 41 kilometro (25 mi) iti kaatiddog, ken addaan iti kalawa iti 18,000 ektaria (44,000 acre)[2] nga agraman iti igid ti baybay iti 112 kilometro (70 mi). Iti kaakikidan a puntona a pagbaetan ti Tangub ken Tubod, ti luek ket 1.7 kilometro (1.1 mi) iti kalawa, bayat a daytoy ket 11.5 kilometro (7.1 mi) iti kalawa iti sabangan ti luek. Ti topograpia iti baba ket saan a regular nga addaan iti agpakatengnga a kaadalem iti 15.4 metro (51 ft) ken ti kaadalem iti agarup a 55 metro (180 ft).[5]
Adda dagiti 29 a nangruna ken dagiti 46 a bassit a tributario ti karayan a mapan iti karayan,[5] nga agtaud manipud kadagiti dua a kabambantayan. Iti dagup, ti luek ket addan iti lugar a pagayusan iti 309,738 ektaria (765,380 acre).[2]
Iti sabangan ti luek, adda dagiti dua a raw-ang ti korales: ti Raw-ang Hulaw-Hulaw iti Loculan Shoals iti asideg ti Clarin, Misamis Occidental, ken ti Raw-ang Maigo iti asideg ti Maigo, Lanao del Norte. Dagitoy dua a raw-ang ket makasanayda ti nakaro a gatad ti sedimentasion ken agsaadda iti nasayaat ken di nasayaat.[6]
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]Kadagiti tawen ti 1750, ti Puerto Santiago idiay Ozamiz ket binangon idi babaen dagiti Espaniol tapno maguardianda ti sumrekan ti Luek Panguil. Dagiti panagraraut ti pirata a Moro ket nakaro iti dayta a panawen, ken naipalawag ti luek a kas maysa a "saan a maaw-awanan a taudan dagiti pirata a Muslim".[7] Idi 1917, nabangon ti maysa a silaw-taaw iti akindaya a lugar ti Puerto Santiago ti Espaniol.[3]
Ekolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti luek ket maysa idi a nabaknang a lugar ti pagkalapan, nga addaan kadagiti adu a sebbangan ti marisdapo a mullet (Mugil cephalus), munamon (Stolephorus commersonnii) ken sardinas (Sardinella longiceps).[5] Dagiti sabali pay a nangruna a sebbangan ket dagiti sebbangan ti penaeido a pasayan ken lagdaw, dagiti gobi, pony nga ikan, dagiti asul a kappi, dagiti therapon, dagiti carangid, dagiti lantera nga ikan, ken dagiti hairtail. Idi 1980, adda dagiti agarup a 4,000 mangngalap, imad-adu iti sumurok a 9,800 idi 1995.[2]
Ti Luek Panguil ket nagsagsagaba kadagiti napalabas a dekada manipud iti nakaro a panagkalap ken dagiti destruktibo a sanay iti panagkalap. Maysa kadagiti kadakkelan a kontributor iti nakaro panaggundaway ket ti ekstensibo a panagusar dagiti iket ti sagat, a lokat a makunkuna iti sanggab. Dagitoy nga iket ket saltokenda amin nga organismo iti baybay, uray dagiti macroplankton, ken mangibus daytoy kadagiti makan iti luek. No maiyasping idi 1984, ti bilang dagiti sebbangan ti ikan ket bimmassit manipud iti 201 iti 121 babaen idi tengnga dagiti tawen ti 1990.[5][8]
Ti adu pay a degradasion ket nagresultaan ti pannakadadael dagit imasna a habitat (kas dagiti mangrove a pinagbalin a waig a pagtarakenan iti ikan), ti panagrugit babaen dagiti makasabidong a kemikal, ken ti umad-adu a panagrang-ay iti tao iti igid ti aplaya ti luek. Ti nakaro a panagpabassit iti makalap nga ikan ket gapuanan dagiti ganetget iti rehabilitasion a mairaman ti panagikkat iti di legado nga estruktura ti panagkalap a kas dagiti iket a sagat nga agadu kadagiti rinibu kadagiti tawen ti 2010.[9]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b "Ozamis – Philippines". www.britannica.com (iti Ingles). Encyclopedia Britannica. Naala idi 18 Mayo 2018.
- ^ a b c d "Perceptions of Fishermen Households on the Long-Term Impact of Coastal Resources Management in Panguil Bay". Philippine Journal of Development. XXXI No. 1. 2004. Naala idi 18 Mayo 2018.
- ^ a b Russ Rowlett (6 Disiembre 2017). "Lighthouses of the Philippines: Northern Mindanao". www.unc.edu. University of North Carolina at Chapel Hill. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-03-15. Naala idi 18 Mayo 2018.
- ^ Imee Charlee C. Delavin (29 Hunio 2017). "S. Korean firms awarded Panguil Bay bridge consultancy deal". www.bworldonline.com. BusinessWorld Online. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-05-17. Naala idi 16 Mayo 2018.
- ^ a b c d In Turbulent Seas: The Status of Philippine Marine Fisheries (PDF). Cebu City, Philippines: Department of Agriculture – Bureau of Fisheries and Aquatic Resources. 2004. p. 322. ISBN 971-92753-4-0. Naala idi 16 Mayo 2018.
- ^ Porfirio M. Alino (2002). Atlas of Philippine coral reefs. Quezon City: Goodwill Bookstore. ISBN 9711202506.
- ^ Ramon N. Daomilas. "Attraction : Cotta de Santiago". www.ozamizcity.com. City of Ozamis (Ozamiz). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-07-26. Naala idi 18 Mayo 2018.
- ^ Jonathan O. Dickson. "Panguil Bay, Philippines – The Cause of its Over-Exploitation and Suggestions for its Rehabilitation" (PDF). www.fao.org. Quezon City, Philippine: Bureau of Fisheries and Aquatic Resource. Naala idi 16 Mayo 2018.
- ^ Enerio, Butch D. (30 Nobiembre 2015). "Panguil Bay in NorMin to spring back in abundance". www.sunstar.com.ph. Sunstar. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 17 May 2018. Naala idi 16 May 2018.