Peninsula ti Bomberai
Patubo a nagan: Semenanjung Bomberai | |
|---|---|
  Peninsuala ti Bomberai | |
| Heograpia | |
| Nagsasabtan | 03°09′19.15″S 133°10′15.6″E / 3.1553194°S 133.171000°ENagsasabtan: 03°09′19.15″S 133°10′15.6″E / 3.1553194°S 133.171000°E |
| Kadenna a bagbagi ti danum | Baybay Ceram |
| Administrasion | |
Indonesia | |
Ti Peninsula ti Bomberai (Indones: Semenanjung Bomberai) ket mabirukan iti rehion ti Akinlaud a Baro a Guinea, iti Abagatan a daya nga Asia, a kasumbangir ken iti abagatan ti Peninsula ti Ulo ti Billit. Mabirukan iti laud ti Luek Sebakor ken iti abagatan ti Luek Kamrau. Mabirukan ti isla ti Sabuda iti akinlaud nga ungto ti peninsula, ken naisina manipud iti nangruna a daga babaen dagiti lingsat ti Berau ken Bintuni.
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti intero a peninsula ket naabungotan iti nasamek a tropikal a katuduan a bakir, ken kaaduan ti peninsula ket buklen ti nalugnak a tanap. No maikuyog iti Peninsula ti Ulo ti Billit ken dagiti adda iti baybay nga isla, ti Peninsula ti Bomberai ket mangbukel iti probinsia ti Indonesia iti Laud a Papua (Indones: Papua Barat). Ti akinlaud a parte ti peninsula ket sakupen babaen ti Fakfak, ti amianan ket tagikua ti Rehensia ti Teluk Bintuni ken ti abagatan a daya ket ti Kaimana. Daytoy ket maysa a nalawa a peninsula a malukatan iti baybay Ceram, a mangbukel iti nalawa a luek, ti luek ti Sebakor, nga ipalawag babaen dagiti dua a bassit a peninsula:
- iti amianan a laud, ti peninsula ti Onin wenno Fakfak, a kapada iti nagan ti siudad ti Fakfak, ti nangruna nga ili ken puerto iti rehion. Daytoy ket naabongotan iti kabambantayan a makaabot iti 1619 m iti kangato. Gapu kadagiti pasilidad nga idaton babaen ti siudad ti Fakfak, daytoy ti kaaduan a mabisbisita a parte ti Peninsula ti Bomberai
- iti abagatan a daya, ti peninsula ket buklen babaen dagiti bantay ti Kumafa, nga iti aplayana iti abagatan ket paraigidan babaen ti babay ti Arafura. Daytoy ket rehion a saan unay a nasuksukimat ken gangani di ammo.
Mabirukan iti amianan ti Luek Berau ken Luek Bintuni, a mangisina ti Peninsula ti Bomberai manipud iti Peninsuala ti Ulo ti Billit. Mabirukan iti amianan nga aplaya dagiti isla ti Amutu Besar, Asap, Arguni ken Ogar. Iti kasumbangir ket ti isla ti Panjang idiay Luek Tamaruni.[2][3]
Iti ad-adayo nga abagatan ket ti isla ti Samai ken Luek Sebakor, a nasalakniban manipud iti isla ti baybay ti Karas aginggana iti Luek Tamaruni. Iti abagatan a daya a labes ti Lingsat Nautilus (Indones: Selat Nautilus) ket tisila ti Adi.[4] Iti daya, isina ti Luek Kamrau ti peninsula manipud iti amin a paset i Baro a Guinea. Mabirukan iti akin-amianan unay a puntona ti isla ti Freterenusu iti luek. Ti laeng akikid a rangtay iti daga ti mangikapet ti Peninsula ti Bomberai kadagiti kaarruba a masa ti daga.
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti immuna a pannakakita dagiti Europeano iti daytoy a sona ket idi 1606, iti ekspedision ti Espaniol nga indauluan babaen ni Luís Vaz de Torres.
Populasion
[urnosen | urnosen ti taudan]Tradisional a dagiti sabali a pagsasao iti naisasao iti peninsula. Ti Tengnga a sasao a Malayo-Polinesio ket addaan kadagiti uppat a pagsasao iti amianan ken maysa iti abagatan iti dagup a 2600 nga agsasao.
Ti Mor (iti amianan laud) ken dagiti tallo pay a sabali a pagsasao ti peninsula ket naigupitda iti pamilia ti sasao a Trans–Baro a Guinea iti sasao a Papuano. Daytoy ket insasao babaen dagiti ad-adu ngem 7000 a tattao. Adda dagiti teoria a ti pagsasao a Papuano a Fataluku ti Daya a Timor ken dagiti dadduma a sasao a Timor–Alor–Pantar ket kasisigudda a nagtaud manipud iti Peninsula ti Bomberai.[5]
Fauna
[urnosen | urnosen ti taudan]Adda dagiti duapulo ket uppat nga endemiko a sebbangan ti bullayaw nga ikan (Melanotaenia) nga agataeng iti Peninsula ti Ulo ti Billit, Peninsula ti Bomberai ken dagiti isla nga adda iti baybay. Adu dagiti agtataeng kadagiti lugar ti karst, a mairaman ti Bullalayaw nga Ikan a Harlequin (Melanotaenia boesemani).[6]
Ti fauna ti Banbantay Fakfak ket mairaman ti nangisit ti lapayag a pusa-billit ken Oninia senglaubi, ti maysa kameng ti pamilia dagiti akikid-ngiwat a tukak (Microhylidae).[7]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Onin Peninsula (Fakfak), The Papua Insects Foundation.
- ^ Der große Weltatlas, Millenium House, 2009, ISBN 978-1-921209-31-4.
- ^ Stephen Backshall: The Rough Guide to Indonesia, S.1022, 2003, ISBN 978-1-858289-91-5.
- ^ A directory for the navigation of the Indian Archipelago, China, and Japan, from the straits of Malacca and Sunda, and the passages east of Java. To Canton, Shanghai, the Yellow Sea, and Japan, with descriptions of the winds, monsoons, and currents, and general instructions for the various channels, harbours, etc. By Alexander George Findlay. Published: London, R. H. Laurie, 1878.
- ^ "Andrew McWilliam: Austronesians in linguistic disguise: Fataluku cultural fusion in East Timor" (PDF). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2014-11-07. Naala idi 2018-09-25.
- ^ Nugraha, M.F.I., Kadarusman, Hubert, N., Avarre, J.C., Hadiaty, R.K., Slembrouck, J., Carman, O., Sudarto, Ogistira, R. & Pouyaud L. (2015): Eight new species of Rainbowfishes (Melanotaeniidae) from the Birds Head Region, West Papua, Indonesia. Cybium, 39 (2): 99-130.
- ^ Darrel R. Frost: Oninia senglaubi. Amphibian Species of the World, an Online Reference, Version 6.0. American Museum of Natural History, New York 1998–2015, abgerufen am 21. Dezember 2015