Kitaen ti taudan para iti Tattao nga Ilokano

{{Etniko a grupo
|group      = Dagiti Ilokano
|population = 9,136,000<br/><small>(10.1% iti populasion iti [[Filipinas]])</small>
|regions    =
{{wagayway|Filipinas}}<br/>{{smaller|([[Tanap ti Cagayan]], [[Rehion Administratibo ti Kordiliera|Kordiliera]], [[Rehion ti Ilocos|Ilocos]], [[Metro Manila]], [[Tengnga a  Luzon]], [[Mindoro]], [[Palawan]], [[Mindanao]])}}<hr/>
{{flagcountry|Estados Unidos}}<br/>{{smaller|([[Hawaii]], [[California]])}}<hr/>
[[Dagiti ballasiw-taaw a Pilipino|iti pay sabsabali a lugar]]
|languages  = [[Pagsasao nga Ilokano|Ilokano]], [[Pagsasao a Cebuano|Sebuano]] (idiay Mindanao), [[Pagsasao a Filipino|Filipino]], [[Ingles ti Filipinas|Ingles]]
|religions  = Kaaduan a [[Romano a Katolisismo idiay Filipinas|Romano a Katoliko]],<br/>[[Philippine Independent Church|Aglipayano]] minoridad, [[Protestantismo idiay Filipinas|Protestante]]
|related    = [[Tattao nga Ibanag|Ibanag]], [[Tattao nga Ibátan|Ibátan]], [[Tattao a Pampanggenio|Pampanggenio]], [[Tattao a Pangasinense|Pangasinense]],<br/>dadduma pay a [[Tattao a Filipino]],<br/>dadduma pay a [[Tattao nga Austronesiano]]
}}

Dagiti maawagan nga '''Ilokano''' ket isu dagiti kaputotan dagiti simmanglad a tattao idi kanikamanon a ribu a tawtawen idiay amianan ti [[Luzon]], iti maaw-awagan ita iti [[Rehion ti Ilocos|Ilocos]] wenno Kailokuan (buklen dagiti probinsia ti [[Ilocos Norte]], [[Ilocos Sur]], [[La Union]] ken dadduma pay). Kuna dagiti antropolohista a binallasiw dagitoy a kaputotan ti baybay, babaen ti [[bilog]] wenno [[viray]], manipud idiay [[Taiwan]]. Inrugida ti baro a panagbiag kadagiti lolook wenno waywayang iti amianan, nga isu ti nakapanaganda&mdash;dagiti “tattao iti loök,” wenno "Ilooko."  Ngem kadakuada, nairuam nga awaganda ti bagbagida a ''Samtoy'', manipud iti "saö mi ditoy." Awaganda pay ti bagbagida kas “[[Saluyot]],” manipud iti maysa a mula nga imasen a sidaen dagiti Ilokano.

[[Papeles:Ilocanodistribution.jpg|thumb|left|Mapa a pakakitaan iti nakaiwarasan dagiti Ilokano iti Filipinas.]]
===Nakaiwarasan===

Timmubo dagiti Ilokano iti amianan-laud a suli ti Luzon, daga a nakipet ken ragangirang, naisengngat iti kabambantayan ti [[Rehion Administratibo ti Kordiliera|Kordiliera]] ken ti [[Baybay Abagatan a Tsína]]. Kastoy a heograpia ti nangpataud iti tattao a nagaget, nasalimetmet, ken managakar nga agbirok iti gundaway ken gasat iti sabali a daga. Dagiti probinsia ti [[Ilocos Norte]], [[Ilocos Sur]], ken paset iti [[La Union]] ken [[Abra]] ti sigud a teritorio ti [[Kailukoan]]. 

Dinappatan dagiti Ilokano dagiti natabtaba a dagdaga ti [[Cagayan]] ken [[Pangasinan]] ken iti kabambantayan ti [[Apayao]] idi maika-18 ken 19 a sigsiglo.  Iti maika-20 a siglo, adu met a pamilia nga Ilokano iti immakar a napan nagdappat idiay [[Mindanao]]. Dagiti Ilokano ti umuna a grupo a nagbaniaga iti ballasiw-taaw iti [[kontinente]] ti [[Kaamerikaan|Amerika]], nangruna kadagiti estado ti [[Hawaii]], [[California]], [[Washington (Estado iti Estados Unidos)|Washington]], ken [[Alaska]]. Iti agdama, umad-adu latta dagiti Ilokano iti [[Saudi Arabia]], [[Hong Kong]], [[Hapon]], [[Singapore]], [[Canada]], [[Australia]], ken pagpagilian iti [[Europa]].

==Demograpia==

Iti agdama, adda aganay a 9,136,000 nga Ilokano. Nagtaud dagiti Ilokano iti puli nga [[Austronesiano]], kapada met laeng dagiti dadduma pay nga etniko a grupo a [[Tattao a Filipino |Filipino]]. Nupay tradisional a kaaduan ket nakayumanggi ti maris ti kudilda, adu met ti napupudaw nangruna dagiti addaan kaputotan nga Intsik. Adu met nga Ilokano nga agnanaed kadagiti kabambantayan a paset ti Luzon ti addaan dara a Kordilierano. Kaaduan kadagiti Ilokano ket [[Simbaan a Katoliko|Romano a Katoliko]], ti dadduma ket [[Protestante]] a kaaduanna ket kameng ti [[Simbaan nga Aglipayano]], maysa a relihion a nangrugi iti [[Ilocos Norte]].


[[image:Ilocanodoctrine.JPG|left|thumb|''Amami''<br> lualo iti ''[[Doctrina Cristiana]]'', 1621]]
===Panagsurat===
Dagiti Ilokano a nagbiag sakbay ti panangsakup dagiti Kristiano a Kastila ket ammoda ti agsurat iti bukodda a sistema iti [[Baybayin|abesedário]]. Kapadana met laeng ti [[alibata]] a surat dagiti [[Tattao a Tagalog|Tagalog]] ken [[Tattao a Pangasinense|Pangasinense]], kas koma iti ''[[Doctrina Cristiana]]'' iti 1621, maysa a kasapaan ken kadaanan a naipablaak iti [[Iloko]]. Nailasin laeng ita ti surat Ilokano ket adda [[verama]]na, naikur-it a kuros tapno mabasa dagiti konsonante.

Ti kultura nga Ilokano ket napno iti [[burburtia]], [[daniw|dandaniw]], [[pammagbaga]], [[dallot|daldallot]], [[sala|salsala]], [[bucanegan]], ken [[sarita|sarsarita]].

Ti [[epiko]] a ''[[Lam-ang|Biag ni Lam-ang]]'' ti nabati nga estoria a saan nalipatan dagiti Ilokano. Adu pay iti pampammati a naitawid iti Kailokuan ita, kas iti estoria ni [[Aran]] ken [[Angalo]], ni Namarsua wenno Apo Lung-aw, a nangbukel iti lubong dagiti tao ken dadduma pay.

{{Dagiti grupo ti etniko iti Filipinas}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
*[http://toidp.com toidp.com - Ilokano Dictionary]
*[http://www.ilocano.org ilocano.org - maysa a komunidad dagiti Ilokano]
*[http://www.dadapilan.com/ruangan dadapilan.com - kangrunaan a portal ti literatura nga Iloko] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070216050920/http://www.dadapilan.com/ruangan/ |date=2007-02-16 }}

{{DEFAULTSORT:Ilokano}}
[[Kategoria:Tattao nga Ilokano| ]]
[[Kategoria:Kultura nga Ilokano]]
[[Kategoria:Dagiti grupo ti etniko iti Filipinas]]