Kitaen ti taudan para iti Templo Mahabodhi

{{Infobox Lugar a Tawid ti Lubong
| WHS         = Templo Mahabodhi idiay Bodh Gaya
| Location    = [[Bodh Gaya]], [[Bihar]], India
| Image       = Mahabodhitemple.jpg
| caption     = Templo Mahabodhi
| Criteria    = Kultural: i, ii, iii, iv, vi
| ID          = 1056
| Coordinates = {{Coord|24.6960|84.9913|format=dms|region:IN-BR_type:landmark|display=inline,title}}
| Year        = 2002
| Area        = 4.86 ha
| locmapin    = India Bihar#India
| map_caption = Lokason ti templo
}}
Ti '''Templo Mahabodhi''' (महाबोधि मंदिर)  (Literal: "Templo ti Nalatak nga Iririing"), ti [[Lugar a Tawid ti Lubong ti UNESCO]], ket maysa a [[Budismo|Budista]] a templo idiay [[Bodh Gaya]], daytoy ti lokasion a mangmarka ti naibagbaga a nakaalaan ti [[Pannakapalpalawag (Budismo)|pannakapalpalawag]] ni [[Gautama Buddha|Siddhartha Gautama]], ti [[Gautama Buddha|Buddha]], .  Ti Bodh Gaya (mabirukan idiay [[Distrito ti Gaya]]) ket mabirukan iti agarup a {{convert|96|km|0|abbr=on}} manipud idiay estado ti [[Patna]], [[Bihar]], [[India]].

Iti asideg ti templo, iti akin-laud a bangirna, ket ayan ti nasantuan a [[kayo ti Bodhi]]. Iti [[Pali Canon]], daytoy a lugar ket tinawtawagan ti [[Bodhimanda]],<ref>Idiay [[Pali]], ti panagusar kadagiti diakritiko a marka ti Romano, ti balikas ket nailetra ti ''bodhima{{IAST|ṇḍ}}a''.  Daytoy a panangibaga ket mabirukan iti amin a [[Buddhavamsa]] ken, iti maysa pay a lugar, idiay [[Jataka]] (Ja iv.238).  Ni [[Isaline Blew Horner|Horner]] (2000) ket inpatarusna ti ''bodhima{{IAST|ṇḍ}}a'' a kas ti "ti dais ti Kayo iti Iririing" (e.g., pp. 15 v. 65, 25 v. 183, ''passim'').</ref> ken ti monetario ti Bodhimanda Vihara. Ti katayagan a torre ket {{pagbaliwen|55|m|ft|0}} iti katayag.

== Ti Buda ==
[[Papeles:Worshipper at Mahabodhi Temple Bodh Gaya India.jpg|thumb|150px|left| Ti agraraem a Budista nga agkarkararag kenni Buddha iti templo]]
Dagiti tradisonal a pannakalagip ket nangibagbaga, nga idi agarup a 530 SK, ni Siddhartha Gautama, ti ubing a prinsipe a nakakitkita ti panagsagsagaba iti lubong ken kinayatna patinggaan, ket naabotna ti kabakiran nga igid ti [[Karayan Falgu]], idiay asideg ti siudad ti [[Gaya, India|Gaya]], India. Isu idiay ti nagtugawanna a nagmeditasion iti sirok ti kayo ti [[peepul]]  (''Ficus religiosa'' wenno [[Sagrado nga Igos]]), a kanungpalan daytoy a nagablin iti kayo ti Bodhi. SEgun kadagiti Budista nga eskritura, kalpasan ti tallo nga  aldaw ken rabii, ni Siddharta ket nakagun-od ti [[bodhi|pannakapalpalawag]] ken dagiti saludsod a binirbirukna. Iti dayta a lokasion, ti Templo Mahabodhi ket binangon babaen ni Emperador [[Ashoka]] idi agarup a 260 SKE.<ref name=unesco />

Ti Buda ket naggigiyan kadagiti nasasaruno a pito a kadagiti nadumaduma a lugar iti arubayanna a nagmeditasion ken nangikedkeddeng iti sinanayna. ADda met dagiti nadumaduma a lugar iti agdama a Templo Mahabodhi a manginaig kadagiti tradision a maipanggep kadagitoy a pito a lawas:<ref name=unesco />

*Ti immuna a lawas ket naggigiyan idi iti sirok ti kayo ti Bodhi.
*Idi las-ud ti maikadua a lawas, t Buda ket nagtaltalinaay a sitatakder ken nagmulmulagat, di nasalingbat, idiay kayo ti Bodhi. Daytoy a lugar ket namarkaan babaen ti ''Estupa Animeshlocha'', isu daytoy ti di agkirkirem nga [[estupa]] wenno altar, daytoy ket mabirukan idiay amianan a daya ti Templo Mahabodhi. Idiay ti pagtaktakderan ti estatua ni Buda a mulmulenglenganna ti kayo ti Bodhi.
*Ni Buda ket naibagbaga a nagsublisubli a nagnagna iti baetan ti lokasion ti ''Estupa Animeshlocha'' ken ti kayo ti Bodhi. Segun ti sarsarita, dagiti sabong ti sukaw ket nagtubtuboda iti daytoy a dalan, it ken tinawtawagan itan ti [[Ratnachakarma]] wenno gameng a dalan.
* Naggigiyan idiay asideg ti Ratnagar Chaitya iti maikapat a lawas, mabirukan daytoy idiay asideg ti amianan-daya a bangir.
* Idi las-ud ti maikalima a lawas, ni Buda nasayaat a nangsunbat kadagiti saludsod ni Brahmins idiay sirok ti kayo ti Ajapala Nigodh, a namarkaan itan ti maysa nga adigi.
* Isu ket naggigiyan iti maikanem a lawas idiay alog ti Sukaw.
* Isu ket naggigiyan iti maikapito a lawas iti sirok ti kayo ti Rajyatna.<ref name=unesco />

== Tradisional a Nasantuan a Lugar ==
[[Papeles:Bodhgaya 3639641913 f4c5f73689 t.jpg|thumb|Ti Kayo ti Mahabodhi]]
Ti kayo ti Bodhi idiay Bodhigaya ketdagus a naikapet iti biag ti naipakasaritaan a Buda, ni Siddhartha Gautama (566—486 BCE), nga isu ket nakagun-od ti pannakapalpalawag wenno puro a panirigan idi isu ket nagmedmeditasion iti sirok ti maysa a tinaudan iti daytoy a kayo ti Pipal.<ref name=unesco>{{cite web |first= |last= |title=Ti Templo Mahabodhi Complex idiay Bodh Gaya |url=http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1056 |publisher=UNESCO |location= |date= |archivedate= |accessdate=7 Hulio 2013 }}</ref> Ti templo ket dagus a nabangon idiay daya ti kayo ti Bodhi nga isu ti sirokna a naggigiyanan ti Buda iti immuna a lawasna kalpasan ti pannakagun-odna ti pannakapalpalawag (wenno ti dagus a tinaudan iti maysa a linia nga agtultuloy ita nga aldaw).<ref name=unesco />

Segun ti Budista a mitolohia, no awan ti kayo ti Bodhi nga agtubo ditoy, ti daga iti lawlaw ti kayo ti Bodhi ket awanto kadagiti amin a mula iti maysa a kaadayo ti naarian a [[karisa|karīsa]] ken awan ti makabanniaga iti tangatang iti dagus a ngatona, urayno ni [[Śakra (Budismo)|Sakka]].<ref>J.iv.232f</ref>

SEgun kadagiti [[Jataka]], ti puseg ti ti Daga ket mabirukan iti daytoy a lugar,<ref>J.iv.233 (puthuvinābhi)</ref> ken awan ti aniaman a lugar a makasuporta ti kadagsen ti pannakagun-od ni Buda.<ref>J.iv.229</ref> Ti sabali pay a tradison ti Budista ket mangtunton nga intono madadael ti lubong iti gibus ti [[kalpa (aeon)|kalpa]], ti Bodhimanda ket isonto ti maudi a lugar a mapukaw, ken isonto ti umuna nga agparang intono rumsua manen ti lubong. Ti tradision ket mangtunton pay a ti maysa a sukaw ket agtubonto idiay, ken no ti maysa a Buda ket maipasngay iti las-ud ti baro a  kalpa, agsabongto ti sukaw segun ti bilang dagiti Buda a maparsua.<ref>DA.ii.412</ref> Segun ti sarsarita, iti kaso ni [[Gautama Buddha]], ti karo ti Bodhi ket nagtubo iti aldaw a pannakaipasngayna.<ref>DA.ii.425; BuA.248</ref>

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti taudan ==
* Isaline Blew Horner (patarus) (1975; reprenta 2000). ''Dagiti Bassit nga Antolohia ti Pali Canon (Paset III): 'Kroniko dagiti Buda ' (Buddhavamsa) ket 'Kuribot ti Kababalin' (Cariyapitaka)''.  Oxford: Pali Text Society. {{ISBN|0-86013-072-X}}.

== Dagiti akinruar a silpo ==
*{{Commons-nailinia|Mahabodhi Temple|Templo Mahabodhi}}
*[http://www.mahabodhi.com/ Daga ti Pannakapalpalawag  ti Buda]
*[http://www.bodhgayanews.net/ Damdamag ti Bodhgaya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080323112350/http://www.bodhgayanews.net/ |date=2008-03-23 }}
*[http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1056 Tawidan ti Lubong ti UNESCO]
*[http://www.buddhistplacesinindia.com/bodhgaya-temple-in-bihar.aspx Templo idiay Bihar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130709003940/http://www.buddhistplacesinindia.com/bodhgaya-temple-in-bihar.aspx |date=2013-07-09 }}
*[http://koenraadelst.voiceofdharma.com/books/acat/ch3.htm Ti kontrobersia ti templo Bodh Gaya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930203650/http://koenraadelst.voiceofdharma.com/books/acat/ch3.htm |date=2007-09-30 }}

[[Kategoria:Dagiti templo ti Budista]]