Kitaen ti taudan para iti Washington, D.C.

{{Infobox pagtaengan
|name = Washington, D.C.
|official_name = Distrito ti Columbia
|settlement_type = [[Pederal a distrito]]
|motto = ''Justitia Omnibus''{{spaces|2}}(Hustisia para iti Amin)
|image_skyline = DCmontage4.jpg
|image_caption = Kanigid a ngato: [[Healy Hall]] idiay [[Unibersidad ti Georgetown]]; ngato a kanawan: [[Kapitolio ti Estados Unidosl|Kapitolio ti E.U.]]; tengnga: [[Monumento Washington]]; kanigid a baba: [[Frederick Douglass a Nailian a Naipakasaritaan a Lugar]]; baba a kanigid: [[Paglaglagipan ti Sibil a Gubat]] ti Aprikano Amerikano 
|image_flag = Flag of Washington, D.C.svg
|image_seal = Seal of the District of Columbia.svg
|image_map = Washington,_D.C._locator_map.svg
|mapsize = 250px
|map_caption = Lokasion ti Washington, D.C., idiay Estados Unidos ken mainaig ti estado iti [[Maryland]] ken [[Virginia]].
|subdivision_type = Pagilian
|subdivision_name = Estados Unidos
|subdivision_type1 = [[Pederal distrito]]
|subdivision_name1 = Distrito iti Columbia
|established_title = [[Residennsia a Tignay|Napasingkedan]]
|established_date = Hulio 16, 1790
|established_title1 = [[Organiko a Tignay ti Distrito iti Columbia ti 1801|Naurnos]]
|established_date1 = 1801
|established_title2 = [[Organiko a Tignay ti Distrito iti Columbia ti 1871|Naitipon]]
|established_date2 = 1871
|established_title3 = [[Alagaden ti Kamara a Tignay ti Distrito iti Columbia|Naikkan ti napatinggaan a bukod a panagturay]]
|established_date3 = 1973
|leader_title = [[Mayor ti Distrito iti Columbia|Mayor]]
|leader_title1 = [[Konsilo ti Distrito iti Columbia|Konsilo ti D.C.]]
|leader_name = [[Vincent C. Gray]]&nbsp;([[Partido Demokratiko (Estados Unidos)|D]])
|leader_name1 = [[Phil Mendelson]]&nbsp;(D), Mangipangulo
|named_for = [[George Washington]]
|area_total_km2 = 177.0
|area_total_sq_mi = 68.3
|area_land_km2 = 159.0
|area_land_sq_mi = 61.4
|area_water_km2 = 18.0
|area_water_sq_mi = 6.9
|population_as_of = 2011 a karkulo
|population_total = 617,996 ([[Listaan dagiti siudad ti Estados Unidos babaen ti populasion|Maika-25 a siudad ti E.U.]])
|population_metro = 5.58&nbsp;a riwriw ([[Tabla ti Estados Unidos a Metropolitano nga Estadistiko a Luglugar|Maika-7 idiay E.U.]])
|population_blank1_title = [[Nagan dagiti umili]]
|population_blank1 = Washingtonian, Taga-Washington
|population_footnotes =<!--<ref name=PopEstUS/><ref name=MetroPop />-->
|population_density_km2 = 3,886
|population_density_sq_mi = 10,065
|timezone = [[Akindaya a Sona ti Oras|EST]]
|utc_offset = -5
|timezone_DST = [[Dumaya a Sona ti Oras|EDT]]
|utc_offset_DST = -4
|postal_code_type         = [[Kodigo ti koreo]]
|postal_code              = 20001-20098, 20201-20599
|area_code                = [[Kodigo ti lugar a 202|202]]
|coordinates              = {{coord|38|54|17|N|77|00|59|W|region:US-DC|display=inline,title}}
|elevation_ft = 0–409
|elevation_m = 0–125
|website = [http://www.dc.gov/ www.dc.gov]
}}
Ti '''Washington, D.C.''', pormal a ti '''Distrito iti Columbia''' ken kadawyan a naibagbaga a kas ti '''Washington''', "'''ti Distrito'''", wenno ti '''D.C.''', ket isu ti [[kapitolio a siudad|kapitolio]] ti [[Estados UNidos]]. Idi Hulio 16, 1790, ti [[Residensia a Tignay]] ket nagpasingked ti pannakapartuat ti maysa a [[kapitolio a distrito]] a kas pinalubosan babaen ti [[Batay-linteg ti Estados Unidos]]. Ti Distrito ket babaen ti ekslusibo a pannakaturayan ti [[Kongreso ti Estados Uniudos]] ken isu a daytoy ket saan a paset ti aniaman nga [[estado ti Estados Unidos]].

Dagiti estado ti [[Maryland]] ken [[Virginia]] nangisagutda kadagiti daga ti igid ti [[Karayan Potomac]] tapno makaporma ti pederal a distrito; nupay kasta, ti [[Distrito iti Columbia a panagisubli ti daga|Kongreso ket insublina ti bingay a paset ti Virginia]] idi 1846. Ti Siudad ti Washington, a mabirukan idiay daya ti sigud a puerto ti [[Georgetown (Washington, D.C.)|Georgetown]], ket nabangon idi 1791 tapno agserbi a kas ti baro a nailian a kapitolio. Ti Kongreso ket nangtipon ti sibubukel a Distrito babaen ti maysa a [[Organiko a Tignay ti Distrito iti Columbia ti 1871|maymaysa a munisipal a gobierno]] idi 1871. Ti siudda ken ti E.U. nga estado ti  [[Washington (Estado iti Estados Unidos)|Washington]], a daytoy ket adda idiay Pasipiko nga aplaya ti pagilian, ket nanaganan dagitoy dua a kas pammadayaw kenni [[George Washington]].

Ti Washington, D.C., ket adda ti nakarkulo a populasion ti 617,996 in 2011, ti [[Listaan dagiti siudad ti Estados Unidos babaen ti populasion|maika-25 a kaaduan ti populasion a lugar]] idiay Estados Unidos. Dagiti agluglugan manipud ti suborbia ti lawlaw ti Maryland ken Virginia ket mangipangato ti populasion ti siudad ti sumurok a maysa a&nbsp;riwriw ti las-ud ti panagtrabaho a lawas. Ti [[Metropolitano a Lugar ti Washington]], a pakaipasetan ti Distrito, ket adda ti gangani a populasion ti 5.6&nbsp;a riwriw, ti [[Tabla ti Estados Unidos a Metropolitano nga Estadistiko a Luglugar|maikapito a kadakkelan]] a [[Metropolitano a lugar ti Estados Unidos|metropolitano a lugar]] iti daytoy a pagilian.

Dagiti sentro kadagiti amin a tallo a  sangsanga ti [[pederal a gobierno ti Estados Unidos]] ket adda ti daytoy a Distrito, a mairaman ti Kongreso, [[Presidente iti Estados Unidos|Presidente]], ken [[Kangatuan a Korte iti Estados Unidos|Kangatuan aKorte]]. Ti Washington ket balayan kadagiti adu a nailian a [[Listaa dagiti museo idiay Washington, D.C.|monumento ken museo]], a dagitoy ket kangrunaan a naisanglad idiay wenno ti lawlaw ti [[National Mall]]. Ti siudad ket mangisangaili kadagiti 176 a [[Listaan dagiti diplomatiko a mision idiay Estados Unidos|ganganaet nga embahada]] ken ti adu pay a kuartel dagiti sanglubongan nga organisason, komersio a kapkappon, dagiti di agganganansia nga organisasion, dagiti mangipatakderan a grupo, ken dagiti propesional nga organisasion.

Ti lokal a nabutosan a [[Mayor ti Distritio ti Columbia|mayor]] ken 13 a kameng ti [[Konseho ti Distrito ti Columbia|konseho ti siudad]] ket nangituray ti daytoy a Distrito manipud idi 1973; nupay kasta, ti Kongreso ket mangtartaripatu ti kangatuan a turay para iti siudad ken mabalinda ti mangsukat kadagiti lokal a linlinteg. Isu a dagiti agtaeng ti D.C. ket addaanda ti [[balay nga alagaden ti Distrito iti Columbia|basbassit a bukod a panagturay]] ngem dagiti agtaeng kadagiti estado ti Estados Unidos. Ti Distrito ket adda ti maysa a [[panagbutos a karbengan ti Distrito iti Columbia|di makabutos]], sapasap a [[Delegado (Kongreso ti Estados Unidos)|Kongresional a delegado]], ngem awan kadagiti senador.  Ti [[Duapulo ket tallo a Panagpasayaat iti Batay-linteg ti Estados Unidos]], a napasingkedan idi 1961, ket mangite iti Distrito ti [[Elektoral a Kolehio (Estados Unidos)|tallo nga elektoral a butos]] kadagiti panagbutos ti presidente.

== Pakasaritaan ==
{{Nangruna|Pakasaritaan iti Washington, D.C.}}
Dagiti agsasao ti [[Tattao nga Algonquian peoples|Algonquian]] a tattao a naam-ammuan a kas dagiti [[Nacotchtank]] ket nagtaeng kadagiti lugar ti lawlaw ti [[Karayan Anacostia]] idi immuna a simmangpet dagiti Europeano idi maika-17 a siglo.<ref>{{cite book|last=McAtee|first=Waldo Lee|title=Ti Panakailadawan ti Pakasaritaan ti Distrito iti Columbia|publisher=H.L. & J.B. McQueen, Inc.|location=Washington, DC|year=1918|page=7|url=http://books.google.com/?id=v-BmnyhbDekC}}</ref> Nupay kasta, dagiti tattao a Nacotchtank ket kaaduan kadagitoy ti pimmanaw babaen idi maika-18 a siglo.<ref>{{cite journal|last=Burr|first=Charles|title=Ti Ababa a Pakasaritaan ti Anacostia, Ti Naganna, Nagtaudan ken Panagrang-ay|journal=Dagiti rehistro ti Naipakasaritaan a kagimongan ti Columbia|year=1920|volume=23|page=170|url=http://books.google.com/books?id=WFW1gSS0MhAC}}</ref>

Iti "[[Pederalista Bilang. 43]]", a naipablaak idi Enero 23, 1788, ni [[James Madison]] ket nangisuppiat a ti baro a pederal a gobierno ket makasapul ti turay para iti nailian a kapitolio tapno makaited para iti bukodna a panakataripatu ken pannakatalged.<ref>{{cite web |url=http://thomas.loc.gov/home/fedpapers/fed_43.html |title=Ti Pederalista Bilang. 43 |accessdate=2011-09-05 |last=Madison |first=James |work=Ti Nawaya a Warnakan |publisher=Biblioteka iti Kongreso |archive-date=2013-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130914085128/http://thomas.loc.gov/home/fedpapers/fed_43.html |url-status=dead }}</ref> Idi sakbayan ti lima a tawen, iti pasamak a naamammoan a kas ti [[Yaalsa ti Pennsylvania idi 1783]], ti maysa a sangkatiponan dagiti di natgedan a soldado ket linakubda ti Kongreso bayat a dagiti kamkamengna ket adda idiay timpuyog ti Philadelphia. To gobierno ti Pennsylvania ket nagmadi a kimmiddaw a pumilit a papunawen dagiti agprotprotesta, a nagiyunayunay ti kammasapulan para iti nailian a gobierno a saan nga agtaltalek kadagiti aniaman nga estado para iti bukodna a seguridad.<ref>{{cite book |last=Crew |first=Harvey W. |last2= Webb |first2=William Bensing |last3=Wooldridge|first3= John |title=Sentenario a Pakasaritaan ti Siudad iti  Washington, D. C.|chapter=IV. Ti Washington ket Nagbalin a Kapitolio|publisher=United Brethren Publishing House |year=1892 |location=Dayton, Ohio |url=http://books.google.com/?id=5Q81AAAAIAAJ |page=66}}</ref>

Ti [[Umuna nga Artkulo ti Batay-linteg iti Estados Unidos#Paset 8: Dagiti Bileg ti Kongreso|Umuna nga Artikulo, Walo a Paset]] iti [[Batay-linteg iti Estados Unidos]] ket mangipalubos ti pannakabangon iti maysa a "Distrito (ti saan a sumurok ti sangapulo a&nbsp;kuadrado&nbsp;milia) a kas ti, babaen ti panagited dagiti naisangsangayan nga estado, ken ti panagawat iti Kongreso, ket agbalin a tugaw ti gobierno ti Estados Unidos."<ref>{{cite web|url=http://www.archives.gov/exhibits/charters/constitution_transcript.html |title=Batay-linteg iti Estados Unidos |accessdate=2008-07-22 |publisher=Dagiti Nailian nga Arkibo ken Administrasion dagiti Rehistro}}</ref> Nupay kasta, ti Batay-linteg ket saan a nangibaga ti lokasion ti kapitolio. A ti nagbalinan kalpasan daytoy ti naam-ammuan a kas ti [[Kompromiso iti 1790]], ni Madison, ni [[Alexander Hamilton]], kenni [[Thomas Jefferson]] ket immannurotda a ti pederal a gobierno ket agbayad kadagiti nabatbati a nga Utang ti Rebolusionario a Gubat ti tunggal maysa nga estado a sukat daytoy ti panagipatakder ti baro a nailian a kapitolio idiay [[Akin-abagatan nga Estados Unidos]].<ref name=Crew124>{{cite book|last=Crew|first=Harvey W.|last2=Webb|first2=William Bensing |last3=Wooldridge |first3= John |title=Sentenario a Pakasaritaan ti Siudad iti Washington, D. C.|publisher=United Brethren Publishing House |year=1892 |location=Dayton, Ohio |url=http://books.google.com/?id=5Q81AAAAIAAJ|page=124 }}</ref>{{Ref|debts|[a]}}

== Dagiti nota ==
{{Refbegin|colwidth=60em}}
{{note|debts|[a]}} Babaen idi 1790, dagiti Akin-abagatan nga estado ket nakabayaddan kadagiti ballasiw taaw nga utangda manipud ti Rebolusionario a Gubat. Dagiti Akin-amianan nga estado ket saanda pay a nakabayad, ken kayatda a ti pederala  gobierno ti mangbayad kadagitoy nga utang. A ti kayatna asaoen daytoy ket dagiti Akin-abagatan nga estado ket makibingay kadagiti utang ti Akin-amainan, ti Abagatan ket nangipatakderan para iti nailian a kapitolio nga asasideg a mabirukan kadagiti teritorioda nga agtaktagikua kadagiti tagabu.<ref name=Crew124 /><br />
{{note|geog|[b]}}Ti Residensia Tignay ket nangipalubos ti Presidente ti panagpili ti lokasion ti uneg ti Maryland ket ti adadayo ngem ti Karayan Anacostia. Nupay kasta, ni Washington ket nangisukat ti pagbeddengan ti pederal a teritorio idiay abagatan a daya tapno mairaman ti siudad ti Alexandria idiay akin-abagatan nga ungto ti Distrito. Idi 1791, ti Kongreso ket binaliwanna ti Residensia a Tignay tapno mapasingkedanna ti baro a lugar, a mairaman ti teritorio nga inibbatan babaen ti Virginia.<!--<ref name=Crew89 />--><br />
{{note|popdata|[c]}}Aginggana idi 1890, ti Opisina ti Senso ti Estados Unidos ket nangibilang ti Siudad ti Washington, Georgetown, ket dagiti saan a naikorporado a Kondado ti Washington a kas tallo a sabsabali a luglugar. Ti datos a naited iti datoy nga artikulo ken naipud tidi sakbayan ti 1890 ket nakarkulo a kasla idi ti Distrito iti Columbia ket maysa nga agmaymaysa a munisipalidad a kas iti tatta nga aldaw. Ti datos ti populasion para iti tunggal maysa a siudad sakbay ti 1890 ket mabalin a magun-od<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0027/twps0027.html |title=Populasion dagiti 100 a Kadakkelan a Siudad ken dagiti Dadduma nga Urbano a Lugar idiay Estados Unidos: 1790 to 1990 |accessdate=2008-07-29 |last=Gibson |first=Campbell |date=Hunio 1998|publisher=Opisina ti Senso ti Estados Unidos}}</ref>
{{Refend}}

==Dagiti nagibasaran==
{{Reflist}}

{{Estados Unidos}}
{{Dagiti kapitolio nga estado ti Estados Unidos}}

[[Kategoria:Washington, D.C.]]
[[Kategoria:Estados Unidos|Washington, D.C.]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]]