Kitaen ti taudan para iti Billit

{{Automatic taxobox
|name = Billit
|fossil_range = [[Naladaw a Hurasiko]]–Agdama, {{Fossil range|150|0}}
|image = Monticola gularis male non-breeding - Khao Yai.jpg
|image_caption = [[Puraw ti karabukobna a Bato a Tordo]]<br />(''Monticola gularis'')
|image_alt = Ti maysa a billit nga agap-apon iti daan a pugdol ti kayo.
|taxon = Aves
|authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758<ref>{{Cite web| url= http://taxonomicon.taxonomy.nl/TaxonTree.aspx?id=80129&tree=0.1| title=Systema Naturae 2000 / Pannakaidasig, Klases Aves | accessdate=11 Hunio 2012 | last=Brands | first=Sheila | date=14 Agosto 2008 | work=Gandat: Ti Taxonomicon }}</ref>
|subdivision_ranks = [[Klase (biolohia)|Dagiti Subklase]]
|subdivision =
*{{extinct}}[[Archaeornithes]] [[Paraphyly|*]]
*{{extinct}}[[Enantiornithes]]
*{{extinct}}[[Hesperornithes]]
*{{extinct}}[[Ichthyornithes]]
*[[Neornithes]]
Ken kitaen ti testo
}}

Dagiti '''billit''' ([[Klase (biolohia)|klase]] '''Aves''') ket [[dutdot|nadutdotan]], [[panagtayab ti billit|napayakan]], [[bipedismo|dua ti sakana]], [[endoterma (biolohia)|endotermika]] ([[nabara ti dara]]), [[itlog (biolohia)|agititlog]], a [[bertebrado]] nga ay-ayup. Nga adda dagiti agarup a 10,000 sibibiag a sebbangan, isu dagitoy ti kaaduan a bertebrado a klase dagiti bertebrado a [[tetrapodo]]. Amin dagiti agdama a sebbangan ket tagikua ti subklase ti [[Dagiti moderno a billit|Neornithes]], ken agnaed kadagiti ekosistema iti ballasiw ti lubong, manipud iti Artiko aginggana idiay Antartiko. Dagiti [[Sibibiag a takson|sibibiag]] a bilbillit ket sumakopda kadagiti kadakkel manipud iti {{convert|5|cm|in|sigfig=1|abbr=on}} [[Bee Hummingbird]] aginggana iti {{convert|2.75|m|ft|sigfig=1|abbr=on}} [[Abestrus]]. Ti [[Paleontolohia|posil a rehistro]] ket mangituding a dagiti billit ket rimsua iti kaunegan kadagiti [[Theropoda|terepodo]] a [[dinosaurio]] idi panawen ti [[Hurasiko]] a paset ti panawen, idi agarup a 160 riwriw a tawtawen. Dagiti [[Paleontologo]] ket maikapanunutanda dagiti billit nga is-isu laeng dagiti [[klado]] dagiti dinosaurio a nagbiag manipud iti [[Kretaseo–Paleoheno a pasamak ti panagawan]] idi 65.5 (Ma).

Dagiti [[Dagiti moderno a billit|moderno a billit]] ket [[bagi a plano|naidasig]] babaen kadagiti [[dutdot]], ti maysa a [[sippit]] nga awan ti [[ngipen]], ti [[Obiposision|panagitlog]] dagiti [[Eggshell|natangken ti kontsana]] nga itlog, ti maysa a nagato a [[metabolismo|metaboliko]] a grado, adda ti uppat a kamara a [[puso]], ken ti maysa a nalagan ngem natibker a [[Tulang ti billit|tultulang]]. Dagiti amin a sibibiag a sebbangan iti billít ket adda kadagiti payak malaksid laeng ti awan tattan a saan a tumaytayab a [[moa]] iti [[Baro a Selanda]]. Dagiti payak ket dagiti naparangay a takiag, ken kaaduan kadagiti sebbangan ti billit ket [[panagtayab ti billít|makatayab]]. Dagiti saan a makatayab a billít ket mairaman dagiti [[ratida]], dagiti [[pinguino]], ken dagiti adu pay a naipagduduma a [[Endemismo kadagiti billit|endemiko]] a sebbangan ti isla. Dagiti billít ket addaanda kadagiti naisangsangayan a [[panagpalpa a sistema|panagpalpa]] ken [[panaganges a sistema]] a dagitoy ket nasayaat a naampon para iti panagtayab. Adda dagiti dadduma a billít, a naipangpangruna dagiti [[korbidos]] ken dagiti [[loro]], ket maysa dagitoy a nasaririt a sebbangan ti ayup; adu dagiti bilbilang iti sebbangan ti billit a napalpalliwan nga [[Panag-usar ti ramit babaen dagiti ayup|agar-aramid ken agus-usar ti ramramit]], ken adu kaditi sosial a sebbangan ket mangipakpakita ti kultural a panagiyallawat iti panakaammo kadagiti ballasiw a kaputotan.

Adu kadagiti sebbangan ket gumon-od iti tinawen nga adayo a [[panagakar ti billit|panagakar]], ken adu pay dagiti agar-aramid iti basbassit ken saan nga agnanayon a panagakar. Dagiti billit ket sosialda; dagitoy ket makisinnaritada nga ugusar kadagiti makita a senial ken babaen kadagiti panagtawag ken [[kanta ti billit|kankanta]], ken makibinglayda kadagiti sosial nga ug-ugali, a mairaman ti [[Dagiti tumultulong iti umok|panagtitinnulongan a panagtaraken]] ken panaganup, [[Panagpangen (panagkukua)|panagpangen]], ken [[panag-ummong a panagkukua|panag-ummong]] dagiti balang. Ti nawatiwat a kaaduan dagiti sebbangan ti billít ket [[sosial a monagamo]], kadawyan para iti maysa a panawen a panagtaraken, ken sagpaminsan pay nga adu a tawen, ngem manmano iti amain a kabibiagda. Adda dagiti dadduma pay a sebbangan a [[polihinia|poligamo]] ("adu kadagiti babbai") wenno, manmano, a [[poliandria|poliandriko]] ("adu kadagiti lallaki") a panagtaraken a sistema. Dagiti itlog ket kadawyan a mayitlog iti maysa nga umok ken [[Avian a panagpessa|mapessaan]] babaen dagiti nagannak. Kaaduan kadagiti billit ket adda iti napaatiddog a panagaywan kalpasan ti panagpessa.

Adu kadagiti sebbangan ket importante para iti ekonomia, a kaaduan a taudan iti makmakan babaen ti panaganup wenno panagtaraken. Adda dagiti sebbangan, a naisangsangayan dagiti [[agkankanta a billit]] ken dagiti [[loro]], ket nadayeg dagitoy nga abalbalayan nga ayup. Dagiti dadduma pay a panagusar ket maiaraman ti panag-apit iti [[guano]] para ti panag-usar nga [[abuno]]. Dagiti billit [[Listaan dagiti piksional a billit|naisangsangayan a piguro]] iti amin nga aspeto iti kultura ti nagtagitaoan manipud iti relihion aginggana ti daniw ken dagiti nadayeg a musika. Agarup a 120–130 a sebbangan ket nagbalin nga [[panagawan|awanen]] a kas ti nagbanagan iti aramid ti tao manipud idi maika-17 a siglo, ken dagiti gasgasut a naskbayan pay. Iti agdama, agarup a 1,200 a sebbangan dagiti billit ket maipangta ti pannakaawan babaen dagiti inar-aramid ti tao, ngem adda met dagiti ganetget a maar-aramid para iti [[panagaywan ti billit|panagsalaknib]] kaniada.

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

{{Taxonbar|from=Q5113}}
{{Kontrol ti autoridad}}
{{pungol-nangruna}}

[[Kategoria:Dagiti billit| ]]
[[Kategoria:Ay-ayup]]