Kitaen ti taudan para iti Luzon

{{Infobox is-isla
|name = Luzon
|image_name = Luzon Island Red.png
|image_caption = Ti nagruna a daga ti Luzon ket nalabbaga;<br />ti mainaig nga is-isla ket maroon
| map = Filipinas
| map_alt  = 
| map_width = 
| map_caption = Lokasion idiay Filipinas
| map_relief = yes
|native_name =
|native_name link =
|location = [[Abagatan a daya nga Asia]]
|coordinates = {{coord|16|00|N|121|00|E|type:isle_region:PH|display=inline,title}}
|archipelago = [[Filipinas]]
|major_islands = Luzon ken [[Mindoro]]
|area_km2 = 109965
|rank = Maika-15
|highest_mount = [[Bantay Pulag|Pulag]]
|elevation_m = 2928
|country = Filipinas
|country_admin_divisions_title = Dagiti rehion
|country_admin_divisions = [[Metro Manila|Nailian a kKapitolio a Rehion]], [[Rehion ti Bicol|Bicol]], [[Tanap ti Cagayan]], [[CALABARZON]], [[Tengnga a Luzon]], [[Rehion Administratibo ti Kordiliera|Kordiliera]], [[Rehion ti Ilocos|Ilocos]]
|country_largest_city = [[Siudad ti Quezon]]
|country_largest_city_population = 2,761,720<ref name=NSO>{{cite web |url=http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/Population%20and%20Annual%20Growth%20Rates%20for%20The%20Philippines%20and%20Its%20Regions%2C%20Provinces%2C%20and%20Highly%20Urbanized%20Cities%20Based%20on%201990%2C%202000%2C%20and%202010%20Censuses.pdf |title=Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities |work=2010 Census and Housing Population |publisher=National Statistics Office |accessdate=13 Pebrero 2013 |archive-date=2013-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130928012059/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/Population%20and%20Annual%20Growth%20Rates%20for%20The%20Philippines%20and%20Its%20Regions%2C%20Provinces%2C%20and%20Highly%20Urbanized%20Cities%20Based%20on%201990%2C%202000%2C%20and%202010%20Censuses.pdf |url-status=dead }}</ref>
|population = 48,520,774<ref name=NSO /><ref name=note>Ti pigura ket buklen dagiti 8 nga administratibo a rehion malaksid dagiti probinsia ti Batanes, Catanduanes, ken Masbate ken ti rehion ti MIMAROPA</ref>
|population_as_of = 2010
|density_km2 = 441
|ethnic_groups = [[Aeta]], [[Tattao a Bicolano|Bicolano]], [[Tattao nga Ibanag|Ibanag]], [[Igorot]], [[Tattao nga Ilokano|Ilokano]], [[Tattao a  Pampanggenio| Pampanggenio]], [[Tattao a Pangasinan|Pangasinan]], [[Tattao a Tagalog|Tagalog]]
}}

Ti '''Luzon''' ket isu ti kadakkelan nga [[isla]] idiay [[Filipinas]]. Mabirukan daytoy idiay akin-amianan unay a [[Dagiti rehion ti Filipinas|rehion]] iti [[purpuro]], ken daytoy ket nagan pay ti maysa kadagiti kangrunaaan a grupo ti is-isla iti pagilian a naisentro iti isla (dagiti dua a sabali ket ti [[Visayas]] ken [[Mindanao]]). Ti Luzon a kas ti isla ket mairaman ti maitutop a Luzon, ti [[Batanes]] ken [[Is-isla ti Babuyan|Babuyan]] a grupo dagiti isla iti amianan, ken dagiti isla iti [[Catanduanes]], [[Marinduque]], [[Masbate]], [[Romblon]], ken [[Mindoro]].<ref name="unique">{{cite book | last=Zaide | first=Sonia M. | title=Ti Filipinas, maysa a Naisangayan a Pagilian | page=50 }}</ref> Ti Luzon ket isu ti ekonomia ken politikal a sentro iti Filipinas, daytoy ket ayan ti kapitolio a siudad iti daytoy a pagilian, ti [[Manila]].

== Administratibo a pannakabingbingay ==
Ti isla iti Luzon ket buklenna ti 8 kadagiti 17 nga [[Dagiti rehion ti Filipinas|administratibo a rehion]] iti Filipinas. Dagitoy a rehion ket saan a politikal a bagbagi, ngem dagitoy ket agserbi a kas administratibo a pannakaigrupo laeng dagiti probinsia. Dagitoy ket ti:

* [[Rehion ti Ilocos]] (Rehion I),
* [[Tanap ti Cagayan]] (Rehion II)
* [[Tengnga a Luzon]] (Rehion III)
* [[CALABARZON]] (Rehion IV-A)
* [[MIMAROPA]] (Rehion IV-B)
* [[Rehion ti Bicol]] (Rehion V)
* [[Rehion Administratibo ti Kordiliera]] (CAR)
* [[Metro Manila|Nailian a Kapitolio a Rehion]] (NCR)

Ti '''Rehion ti Ilocos (Rehion I)''' ket adda idiay amianan a daya a baktrang iti isla ken sanguenna ti [[Baybay Abagatan Tsína]]. Daytoy a rehion ket naamammuan para kadagiti puraw a kadaratan nga aplayana ken nabaknang a pakasaritaan. Dagiti probinsi aket to [[Ilocos Norte]], [[Ilocos Sur]], [[La Union]], ken [[Pangasinan]]. Ti administratibo a a sentrona ket ti [[San Fernando, La Union|Siudad ti San Fernanado]].

Ti '''Tanap ti Cagayan (Rehion II)''' ket mabirukan idiay amianan a daya a paset iti kangrunaan nga isla ken sakupenna ti [[Batanes]] ken [[Is-isla ti Babuyan]] iti amianan. Daytoy a tanap ket napalikmutan babaen ti [[Tengnga a Kordiliera, (Luzon)|Tengnga a Kordiliera]] ken ti kabanbantayan ti [[Sierra Madre (Filipinas)|Sierra Madre]]. Ti agananod iti tengnga ket kaatiddogan a karayan iti daytoy a pagilian, ti [[Karayan Cagayan]]. Dagiti probinsia ket ti Batanes, [[Cagayan]], [[Isabela]], [[Nueva Vizcaya]], ken [[Quirino]]. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti [[Tuguegarao|Siudad ti Tuguegarao]].

Ti '''Tengnga a Luzon (Rehion III)''' ket buklenna ti kadakkelan a [[tanap]] iti pagilian ken agpatpataud ti kaaduan a paay iti [[bagas]] ti pagilian. Dagiti probinsia ket ti
[[Aurora]], [[Bataan]], [[Bulacan]], [[Nueva Ecija]],  [[Pampanga]], [[Tarlac]], ken [[Zambales]]. Ti administratyibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti [[Ciudad ti San Fernando, Pampanga|Siudad San Fernando, Pampanga]].  Ti kuartel ti [[Marina ti Estados Unidos]] idi a [[U.S. Naval Base Subic Bay|Subic Bay]] ket mabirukan idiay [[Subic, Zambales]] a ti sigud nga [[Aero Puersa ti Estados Unidos]] ket adda idiay [[Clark Field]], Pampanga.  Dagitoy dua tattan ket dagiti agrangrang-ay a naipangpangruna a sona ti ekonomia iti pagilian.  Dagiti kangrunaan a pagsasao ket ti [[Pagsasao a Kapampangan|Kapampangan]] ken [[Pagsasao a Tagalog|Tagalog]].

Ti '''CALABARZON (Rehion IV-A)''', ket maysa kadagiti kabaroan a rehion ti pagilian, daytoy idi ket paset iti [[Akin-abagatan a Tagalog]] (Rehion IV). Maysa daytoy kadagiti kaaduan ti populasion a luglugar iti pagilian. Ti nagan ti rehion ket akronimo a naipakatakderan para kadagiti probinsiana, a dagiti [[Cavite]], [[Laguna]], [[Batangas]], [[Rizal]], ken [[Quezon]]. Dagiti [[Tattao a Tagalog|Tagalog]] ket isu ti kaaduan nga etniko a grupo iti daytoy a rehion, a ti [[Pagsasao a Tagalog|Tagalog]] ketisu ti kangrunaan a maisasao. Ti mabigbigan nga administratibo a sentrona ket ti [[Manila]], nga adda daytoy idiay [[Metro Manila]], nupay kasta, adu kadagiti opisial ti gobierno nga agusig a ti [[Ciudad ti Quezon|Siudad ti Quezon]], nga adda met iti [[Metro Manila]] a kas ti administratibo a sento, ken ti pay, [[Ciudad ti Lucena|Siudad ti Lucena]]. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti [[Ciudad ti Calamba|Siudad ti Calamba]].

Ti '''MIMAROPA (Rehion IV-B)''', a mairaman ti CALABARZON daytoy ket maysa pay kadagiti kabaroana rehion ti pagilian, ket daytoy ket sigud a paset idi ti Akin-abagatan a Tagalog (Rehion IV). Bukklen daytoy ti kaaduang kadagiti isla iti grupo ti Luzon. Ti nagan daytoy a rehion ket akronimo a naipatakderan dagiti probinsiana, a dagitoy ket ti [[Marinduque]], [[Occidental Mindoro]], [[Oriental Mindoro]], [[Palawan]] ken [[Romblon]]. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti [[Ciudad ti Calapan|Siudad ti Calapan]].

Ti '''Rehion ti Bicol (Rehion V)''' ket sakupenna ti [[Peninsula ti Bicol]] idiay abagatan a daya a gibus iti isla ti Luzon, ken dagiti is-isla a mairaman ti isla a probinsia iti [[Catanduanes]] ken [[Masbate]]. Dagiti nabati a kangrunaan a daga a probinsia ket ti [[Albay]], [[Camarines Norte]], [[Camarines Sur]], ken [[Sorsogon]]. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti [[Ciudad ti Legazpi|Siudad ti Legazpi]]. Dagiti agtaeng a kaputotan ti Bicolano ket agsasao da ti [[Pagsasao a Tengnga a Bikol|Bikol]] a kas ti kangrunaan a pagsasao.

Ti '''Rehion Administratibo ti Kordiliera (KAR)''' ket gangani a sakupenna ti [[Tengnga a Kordiliera, (Luzon)|Tengnga a Kordiliera]] a kabanbantayan iti Akin-amianan a Luzon. Ti KAR, ket naipartuat idi 1989 a kas maysa a naipangpangruna nga administratibo a rehion para kadagiti patneng a tribu iti kabanbantayan. Dagiti probinsiana ket ti [[Abra]], [[Apayao]], [[Benguet]], [[Ifugao]], [[Kalinga]], ken [[Mountain Province]]. Ti rehional a sentrona ket ti [[Ciudad ti Baguio|Siudad ti Baguio]].

Ti '''Nailian a Kapitolio a Rehion (NKR''') ket maysa a naipangpangruna nga administratibo a rehion a mangbukel ti kapitolio iti pagilian, ti Manila; ti kaaduan ti populasion a siuda ti pagilian, ti Siudad ti Quezon; ken dagiti mainayon pay a 15 a siudad ken munisipalidad. Daytoy a rehion ket nalatlatak nga ammo kas ti [[Metro Manila]]. Daytoy laeng ti rehion iti pagilian nga awanan iti probinsia, ken isu ti kapusekan ti populasion ken addaan iti sumurok a 10 a riwriw nga agtataeng a tatatao iti lugar ti 636&nbsp;km².

Ti Luzon ket sagpaminsan pay a mabingbingay kadagiti tallo a luglugar: ti Akin-amianan a Luzon, Akin-abagatan a Luzon ken Metro Manila. Ti Akin-amianan a Luzon ket dagiti rehion iti amianan iti Metro Manila (Rehion I, II, III ken KAR), a ti Akin-abagatan a Luzon ket dagiti rehion iti abagatana ken daya iti (Rehion IV-A, IV-B ken V). Adda dagiti estadistika a mangiraman iti Metro Manila iti Akin-abagatan a Luzon.

== Gallery ==
<gallery>
View of the north coast of Luzon - ZooKeys-266-001-g002.jpg|Norte Luzon
Quirino 1.jpg|Quirino
Legazpi City at Night.jpg|Legazpi
Quirino 1.jpg|Quirino
</gallery>

== Kitaen pay ==
* [[Dagiti rehion ti Filipinas]]
* [[Dagiti probinsia ti Filipinas]]
* [[Gubat ti Luzon]]

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{Kategoria ti Commons-nailinia}}
{{Wikivoyage-inline|Luzon}}
{{OSM relation|4250623}}

{{Luzon lateral}}
{{Is-isla ti Filipinas}}
{{Kontrol ti autoridad}}

[[Kategoria:Luzon| ]]
[[Kategoria:Dagiti grupo ti isla ti Filipinas]]
[[Kategoria:Is-isla ti Filipinas|Luzon]]