Kitaen ti taudan para iti Monocotyledon

{{Automatic taxobox
|taxon = Monocots
|name = Dagiti monocotyledon
|image = Vehnäpelto 6.jpg
|fossil_range = {{fossil range|125|Kaudian|[[Nasapa a Kretasio]] – Kaudian}}
|image_caption = [[Trigo]] – maysa a nangruna iti ekonomia a monocotyledon
|subdivision_ranks = Dagiti urnos
|subdivision =
:* [[dagiti monocot nga alismatid]]
::* [[Acorales]]
::* [[Alismatales]]
:* [[dagiti monocot a lilioid]]
::* [[Asparagales]]
::* [[Dioscoreales]]
::* [[Liliales]]
::* [[Pandanales]]
::* [[Petrosaviales]]
:* dagiti monocot a [[commelinid]]
::* [[Arecales]]
::* [[Commelinales]]
::* [[Poales]]
::* [[Zingiberales]]
|synonyms=
* Alternifoliae <small>[[Charles Bessey|Bessey]]</small>{{sfn|Bessey|1915}}
* Endogenae <small>[[DC.]]</small>{{sfn|de Candolle|1819}}
* [[Lilianae]] <small>[[Takht.]]</small><ref name=Tropiclilianae />{{sfn|Takhtajan|1966}}
* Liliatae <small> [[Arthur Cronquist|Cronquist]], [[Takht.]] & [[W.Zimm.]]</small>{{efn|Idi 1964, insingasing ni Takhtajan a dagitiklase a mairaman dagiti Monocotyledon, ket pormalda a managana iti pangsuldong iti ''-atae'', tapno ti pamunganayan ti [[Tipo (biolohia)|tipipikasion]] ket agresulta iti  Liliatae para kadagiti monocotyledon.{{sfn|Takhtajan|1964}} Ti singasing ket pormal a naipalawag itdi 1966 babaen da Cronquist, Takhtajan ken Zimmermann,{{sfn|Cronquist|Takhtajan|Zimmermann|1966}} a nagtaudan ti deskriptor iti "liliates".}}{{sfn|Cronquist|Takhtajan|Zimmermann|1966}}
* [[Liliidae]] <small>Takht.{{efn|Mangited ti [[Tropicos]] iti nasapsapa nga [[autoridad ti botaniko|autoridad]], [[J.H. Schaffn.]] 1911<ref name=Tropicliliidae />}}</small>{{sfn|Takhtajan|1966}}{{sfn|Thorne|1992a}}
* [[Liliopsida]] <small>[[Batsch]]</small><ref name=Tropiclilio />
* Monocotyleae <small>[[August Eichler|Eichler]]</small>{{sfn|Eichler|1886}}
* Monocotyledoneae <small>[[E.Morren]] ex [[Carl Christian Mez|Mez]]</small><ref name=Tropicmono />{{efn|Igupit ni [[Arthur Cronquist|Cronquist]]{{sfn|Cronquist|Takhtajan|Zimmermann|1966}} daytoy a termino kenni De Candolle a kas DC. 1818 Syst. 1: 122{{sfn|de Candolle|1818–1821}}}}
* Monocotyledones
| type_genus = ''[[Lilium]]''
| type_genus_authority = L.{{sfn|Cronquist|Takhtajan|Zimmermann|1966}}
}}

Ti '''Monocotyledons''' kadawyan a maibagbaga a kas dagiti '''monocot''', ('''[[Lilianae]]''' ''[[sensu]]'' Chase & Reveal) ket dagiti [[agsabsabong a mula]] (angiospermae), dagiti [[bukel]] ket kadawyan nga aglaon laeng iti maysa  nga [[Embryo#Dagiti embryo ti mula|embryoniko]] a bulong, wenno [[cotyledon]]. Buklen dagitoy ti maysa kadagiti nangruna a grupo a tradisional a nakabingbingayan dagiti agsabsabong a mula, dagiti nabati nga agsabsabong a mula ket addaanda kadagiti dua a cotyledon ken isu a naidasigda a kas dagiti [[dicotyledon]], wenno dicots. Nupay kasta, ti panagsukisok a [[Molekular a pilohenetika|molekular a pilohenetiko]] ket nakaipakitan a bayat dagiti monocot ket mangbukel iti maysa a [[monopiletiko]] a grupo wenno [[klado]] (buklen amin dagiti kaputotan iti maysa a sapasap a tinaudan), saan met a kasta dagiti dicotyledon. Dagiti monocotyledon ket ganganida a kankanayon a mabigbigan a kas maysa a grupo, ngem addaan kadagiti nadumaduma a [[taksonomiko a ranggo]] ken adda kadagiti nadumaduma a sabali a nagan. Ti [[sistema ti APG III]] ti 2009 ket bigbigenna ti maysa a klado a tinawtawagan "monocots" ngem saan a mangikeddeng daytoy iti maysa a taksonomiko a ranggo.

Dagiti monocotyledon ket mangiraman kadagiti agarup a 60,000 a sebbangan. Ti kadakkelan a [[Pamilia (biolohia)|pamilia]] iti daytoy a grupo (ken kadagiti agsabsabong a mula) babaen dagiti bilang ti sebbangan ket dagiti orkidia (pamilia ti [[Orchidaceae]]), nga agraman kadagiti ad-adu ngem 20,000 a sebbangan. Agarup a kagudua a kaadu ti sebbangan ket maitagikua kadagiti pudno a ruot ([[Poaceae]]), nga iti ekonomia, dagitoy ket kangrunaan a pamilia dagiti monocotyledon. Iti [[agrikultura]] ti kaaduan kadagiti mapataud a [[biomasa]] ket agtaud kadagiti monocotyledon. Dagitoy ket saan laeng a mangiraman dagiti nangruna a [[Sereal|bukbukel]] ([[bagas]], [[trigo]], [[mais]], kdpy.), ngem dagiti pay pakana a ruruot, [[unas]], ken dagiti [[kawayan]]. Dagiti sabali pay a nangruna iti ekonomia nga apit a monocotyledon ket mairaman dagiti nadumaduma a [[palma (mula)|palma]] ([[Arecaceae]]), dagiti saba kendagiti plantain ([[Musaceae]]), dagiti [[laya]] ken dagiti kabagianda, [[turmeric]] ken [[cardamom]] ([[Zingiberaceae]]), [[asparagus]] ([[Asparagaceae]]), [[pinia]] ([[Bromeliaceae]]), [[Eleocharis dulcis|water chestnut]] ([[Cyperaceae]]), ken dagiti [[leek]], [[sibuyas]] ken [[bawang]] ([[Amaryllidaceae]]). Adu kadagiti [[masetas]] ket dagiti monocotyledon nga [[epiphytes]]. Iti pay maipatinayon kaaduan dagiti [[hortikultural]] a [[bagas ti mula|bagas]], dagiti naimuyongan a mula para kadagiti sabongda, kas ti [[Lilium|lilies]], dagiti [[daffodil]], dagiti [[lirio]], [[amaryllis]], dagiti [[Canna (mula)|canna]], [[Hyacinthoides non-scripta|bluebells]] ken dagiti [[tulipa]], ket dagiti monocotyledon.

== Dagiti nota ==
{{notelist}}

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist|refs=

<ref name=Tropiclilianae>{{harvnb|Tropicos|2015|loc=[http://www.tropicos.org/Name/43000083 Lilianae]}}</ref>
<ref name=Tropicliliidae>{{harvnb|Tropicos|2015|loc=[http://www.tropicos.org/Name/43000105 Liliidae]}}</ref>
<ref name=Tropiclilio>{{harvnb|Tropicos|2015|loc=[http://www.tropicos.org/Name/43000083 Liliopsida]}}</ref>
<ref name=Tropicmono>{{harvnb|Tropicos|2015|loc=[http://www.tropicos.org/Name/43000113 Monocotylondoneae]}}</ref>

}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{Wikispecies-inline|Monocots}}
{{Commonscat-inline|Monocots}}

{{Taxonbar|from=Q78961}}
{{Kontrol ti autoridad}}

[[Kategoria:Monocotyledon| ]]