Kitaen ti taudan para iti Rehion ti polar

[[Papeles:Pulse of Snow and Sea Ice.ogv|thumb|350px|Ti naabbongan ti niebe nga [[Amianan nga Ungto|Amianan]] ken [[Abagatan nga Ungto]] ken ti bisualisasion ti yelo ti baybay]]

Dagiti '''rehion ti polar''' ti [[Daga (planeta)|Daga]] ket dagiti lugar ti globo a nangpalikmut kadagiti [[heograpiko nga ungto|ungto]] a naam-ammuan pay a kas dagiti [[Heograpikal a sona|nalamiis a sona]]. Ti [[Amianan nga Ungto]] ken [[Abagatan nga Ungto]] ket isu dagitoy ti sentrona, dagitoy a rehion ket kaaduan kadagiti [[polar a gora ti yelo]], ken aginggana idiay [[Taaw Artiko]] ken ti kontinente ti [[Antartika]].
<gallery style="margin:auto;">
Papeles:World map frigid.svg|Dagiti nalamiis a sona
Papeles:LocationPolarRegions.png|Lokasion dagiti rehion ti polar
Papeles:Frozenground.gif|Permafrost ti [[Akin-amianan a Hemisperio]] (permanente a nayelo a rabaw ti daga) iti morado
</gallery>

== Dagiti panangipalpalawag ==
Ti [[Artiko]] ket addaan kadagiti nadumaduma a panangipalpalawag, mairaman met ti amianan a rehion ti [[Sirkulo ti Artiko]] iti agdama a (Panawen ti 2010 iti 66°33'44" N), wenno ti amianan a rehion ti  latitud ti [[maika-60 a paralelo ti amianan|60° ti amianan]], wenno ti rehion manipud iti Amianan nga Ungto aginggana idiay [[Linia ti kayo|linia ti kaykayo]].

Ti [[Antartika]] ket kadawyan a maipalawag a kas ti abagatan ti latitud ti [[maika-60 a paralelo ti abagatan|60° ti abagatan]], wenno ti kontinente ti Antartika. Ti [[Sistema ti Tulag ti Antartikam|Tulag ti Antartika]] idi 1950 ket agus-usar ti dati a panangipalawag.

Dagiti dua a rehion ti polar ket maigiddiat manipud kadagiti dua a barikes ti  klimatiko ken biomatiko iti Daga, ti barikes ti [[tropiko]] iti asideg ti ekuador, ken dagiti dua a rehion ti [[Dagiti tengnga a latitud|tengnga a latitud]] a mabirukan iti nagbaetan dagiti rehion ti tropiko ken polar.

== Klima ==
{{Main|Klima ti polar}}
Dagiti rehion ti polar ket makawat ti saan unay a nakaro a [[radiasion ti solar]] gapu ta ti enerhia ti Init ket sumangpet iti maysa a bangkirig nga anggulo, ken maiwarwaras iti dakkel a lugara, ken agbanniaga pay ti ad-adayo a distansia iti atmospera ti Daga a mabalin a masagepsep daytoy, maiwarwaris wenno maiballatek, nga isu met laeng ti banag a gapuanan ti kalamiis dagiti panaglalam-ek ngem dagiti sabali a paset ti tawen kadagiti kalalainganna a klima a luglugar.

Ti [[pakbu a pagtayyekan]] ti Daga ket addaan iti nangruna nga [[epekto ti anggulo ti init iti klima|epekto iti klima]] kadagiti rehion ti polar. Gapu ta dagiti rehion ti polar ket isu ti kaadaywan manipud iti [[ekuador]], makaawat dagitoy ti kabassitan a gatad ti lawag ti init ken isu a nalamiisda. Ti adu a gatad ti yelo ken niebe ket adu pay a pakakitaan ti bassit a maawat a lawag ti init dagiti rehion ti polar, a mangited daytoy ti lamiis. Dagiti rehion ti polar ket nailaslasin babaen ti [[klima ti polar]], dagiti nakaro ti kalamiis a temperatura, nakaro a [[glasiasion]] kadagiti makaanayen a [[presipitasion (meteorolohia)|presipitasion]] tapno agporma ti permanente a yelo, ken dagiti nakaro a nalaka a panagbalbaliw kadagiti oras ti lawag ti aldaw, nga addaan iti [[init ti tengnga ti rabii|duapulo ket uppat nga oras ti lawag ti aldaw]] iti kalgaw, ken ti [[rabii ti polar|kompleto a kinasipnget]] iti [[panaglalam-ek|tengnga ti panaglalam-ek]].

== Sirkumpolar a Rehion ti Artiko ==
{{Kitaen pay ti|Amianan nga Ungto}}
Adda dagiti adu a pagtaengan idiay amianan a rehion ti polar ti Daga. Dagiti pagilian nga addaan kadagiti tunton  kadagiti rehion ti Artiko ket: ti [[Estados Unidos]] ([[Alaska]]), [[Kanada]], [[Dinamarka]] ([[Greenland]]), [[Norwega]], [[Pinlandia]], [[Suesia]] ken [[Rusia]]. Dagiti populasion ti sirkumpolar nga Artiko ket kankanayonda a  sapasap a makibinningay ngem dagiti dadduma a populasion iti kaunegan kadagiti nailian a pagbeddengan. Kasla met ti akin-amianan a rehion ti polar ket agdumaduma kadagiti pagtaengan ti tao ken kultura.

== Antartika ken ti Akin-abagatan a Taaw ==
{{Kitaen pay ti|Antartika}}

Ti akin-abagatn  arehion ti polar ket awan met ti permanente a pagtaengan ti tao. Ti [[Estasion McMurdo]] ket isu ti kadakkelan nga estasion ti pagsukisokan idiay [[Antartika]] a pinatpataray babaen ti [[Estados Unidos]]. Dagiti sabali pay nga estasion ket mairaman ti [[Estasion Palmer]] ken [[Estasion ti Abagatan nga Ungto ti Amundsen-Scott]] (Estados Unidos), [[Base Esperanza]] ken [[Base Marambio]] ([[Arhentina]]), [[Base Scott]] ([[Baro a Selanda]]), ken [[Estasion Vostok]] (Rusia).

Bayat nga awan met dagiti indihenio a kultura ti tao, adda met ti narikut nga ekosistema, a naipangpangruna iti igid dagiti sona ti aplaya ti Antartika. Ti [[panagpanagto ti dalluyon]] iti aplaya ket mangited kadagiti adu a taraon a mangpakan kadagiti [[Euphausiacea|kril]], ti kita ti crustacea ti baybay, a mangpakan met kadagiti narikut a sibibiag nga ayup manipud kadagiti penguino aginggana kadagiti asul a balyena.

== Dagiti rehion ti ekstraterestial a polar ==
Dagiti sabali a  [[planeta]] ken dagiti  [[masna a satelite]] iti [[Sistema a Solar|sistema a solar]] ket addaan met kadagiti makaay-ayo a langa a maipanggep kadagiti bukodda a rehion ti polar. Ti [[Bulan]] ti Daga ket naipagpagarup nga aglaon ti adu a deposito iti [[yelo]] kadagiti nauneg nga abut kadagiti bukodna a rehion ti polar ken saan pay a makakita ti dagus a [[lawag ti init]]. Ti [[Marte]], kasla met iti Daga, ket addaan kadagiti [[Klima ti Marte#Dagiti gora ti polar|gora ti yelo ti polar]]. Bayat nga idiay [[Urano]] ti nakaro a pakbu ti pagtayyekan ti planeta ket pakaiturongan dagiti ungto nga agsinnublat a dagus a mangitudo iti [[Init]].

== Galeria ==
<gallery>
Papeles:WhiteNightKinsarvik.jpg|Amianan a rehion ti polar
Papeles:Transantarctic mountain hg.jpg|Bantay ti Antartika
Papeles:Polar Bear 2004-11-15.jpg|Dagiti polar nga oso ti Amianan a rehion ti polar
Papeles:Pygoscelis papua.jpg|Penguino ti Abagatan a rehion ti polar
Papeles:Polar scenes.jpg|Dagiti senario ti polar
Papeles:Greenland ice stream.jpg|Ayus ti yelo ti polar
Papeles:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Abagatan nga Ungto iti baba ti ladawan
Papeles:Aurora2.jpg|Morado nga aurora
Papeles:Polar bear.jpg|Oso ti Polar
</gallery>

== Kitaen pay ==

=== Antartiko ===
* [[Antartika]]
* [[Ekosona ti Antartika]]
* [[Listaan dagiti ekpedision ti Antartika]]
* [[Heograpia ti Antartika]]
* [[Pakasaritaan ti Antartika]]
** [[Listaan dagiti isla ti anatrtika ken sub-antartika|Is-isla ti Antartika ken Sub-Antartika]]

=== Artiko ===
* [[Artiko]]
* [[Eksplorasion ti Artiko]]
* [[Sirkulo ti Artiko]]
* [[Taaw Artiko]]
* [[Purpuro ti Artiko ti Kanada]]

=== Polar ===
* [[Heograpiko nga Ungto|Heograpikal nga Ungto]]
** [[Amianan nga Ungto]]
** [[Abagatan nga Ungto]]
* [[Heograpikal a sona|Heograpikal a Sona]]

== Dagiti akinruar a silpo ==
* {{dmoz|Regional/Polar_Regions/|Dagiti Rehion ti polar}}
* [http://www.barrameda.com.ar/ecology/the-polar-regions.htm Dagiti Rehion ti polar]
* [http://www.polarfoundation.org/ Internasional a Pundasion ti Polar]
* [http://maps.grida.no/arctic/ Enbironmental nga Atlas ti Artiko(UNDP)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080923224818/http://maps.grida.no/arctic/ |date=2008-09-23 }}
* [http://www.windows.ucar.edu/polar.html Dagiti Polar a Rehion ti Daga kadagiti Tawa ti Uniberso] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100110214619/http://www.windows.ucar.edu/polar.html |date=2010-01-10 }}
* [http://www.mnh.si.edu/arctic/index.html Sentro dagiti Panagadal ti Artiko, Instituto ti Smithsoniano] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020201220454/http://www.mnh.si.edu/arctic/index.html |date=2002-02-01 }}
* [http://www.spri.cam.ac.uk/ Pagsukisokan nga Instituto ti Polar ti Scott, Unibersidad ti Cambridge]
* [http://www.panda.org/news_facts/education/middle_school/habitats/polar_regions/index.cfm WWF:Dagiti Polar a Rehion]
* [http://www.guardian.co.uk/environment/gallery/2007/jun/05/photography?picture=329977040 Aldaw ti Enbironmento ti Lubong 2007 "Matuntunaw a Yelo" galeria ti ladawan idiay The Guardian]
* [http://polardiscovery.whoi.edu/ Diskobre ti Polar]

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}
* Victor, Paul-Émile. ''Man and the Conquest of the Poles'', trans. by Scott Sullivan. New York: Simon & Schuster, 1963.

{{Dagiti rehion iti lubong}}

{{DEFAULTSORT:Rehion ti Polar}}
[[Kategoria:Dagiti polar a rehion ti Daga|*]]
[[Kategoria:Heograpia ti Antartika]]
[[Kategoria:Taaw Artiko]]
[[Kategoria:Heograpia ti Artiko]]