Jump to content

Solanum

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Solanum
Sakup ti panawen: Eoseno aginggana iti kaudian[1]
Solanum seaforthianum
Taksonomia urnosen
Pagarian: Plantae
Klado: Tracheophytes
Klado: Angiospermae
Klado: Eudicotidae
Klado: Asterids
Urnos: Solanales
Pamilia: Solanaceae
Subpamilia: Solanoideae
Tribu: Solaneae
Henero: Solanum
L.[2]
Subhenero

Bassovia
Leptostemonum
Lyciosolanum
Solanum
(but see text)

Kapada a nagan

Androcera Nutt.
Aquartia Jacq.
Artorhiza Raf.
Bassovia Aubl.
Battata Hill
Bosleria A.Nelson
Ceranthera Raf.
Cliocarpus Miers
Cyphomandra Mart. ex Sendtn.
Diamonon Raf.
Dulcamara Moench
Lycopersicon Mill.
Melongena Mill.
Normania Lowe
Nycterium Vent.
Ovaria Fabr.
Parmentiera Raf. (saan a DC.: agdama nga okupado)
Petagnia Raf.
Pheliandra Werderm.
Pseudocapsicum Medik.
Scubulus Raf.
Solanastrum Fabr.
Solanocharis Bitter
Solanopsis Bitter
Triguera Cav.

Ti saan a naluom a bunga ti Solanum Lycopersicum

Ti Solanum ket ti dakkel ken agdumaduma a henero dagiti agsabsabong a mula, a mangiraman kadagiti tallo nga apit ti makan iti nangato a kinapangruna iti ekonomia, ti patatas, ti kamatis ken ti tarong. Daytoy ket aglaon pay kadagiti nightshades ken dagiti horse nettle, ken dagiti pay mula a naimuyongan para kadagiti ornamental a sabong ken bungada.

Mangipakita ti sebbangan ti Solanum iti adu a sakup iti kababalin a panagtubo, kas ti tinawen ken dagiti perenial, dagiti agkalatkat, babassit unay a mula, babassit a mula, ken dagiti bassit a kayo. Adu kadagiti dati a nawaya a henero a kas ti Lycopersicon (dagiti kamatis) ken Cyphomandra ket nairamandan iti Solanum a kas dagiti subhenero wenno dagiti seksion. Isu a, ti henero ita nga aldaw ket aglaon kadagiti agarup a 1,500–2,000 a sebbangan.

Ti kadawyan a nagan ket immuna idi nga inusar babaen ni Plinio ti Laklakay (23–79) para iti maysa a mula nga ammo pay a kas strychnos, mabalin daytoy a ti S. nigrum. Ti deribabasionna ket di nalawag, mabalin a nagtaud manipud iti balikas a Latin iti sol, a ti kayatna a sawen ket "init", a mangibagbaga iti kasasaadna a kas mula iti init. Ti sabali pay a posibilidad ket ti ramudna idi a solare, a ti kayatna sawen ket "agpabang-ar", wenno solamen, a ti kayatna a sawen ket "nam-ay", a mangibaga iti makabang-ar nga epekto no kanen ti mula.[3]

Dagiti nightshade

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti sebbangan a kadawyan a makunkuna a nightshade iti Amianan nga Amerika ken Britania ket ti Solanum dulcamara, makunkuna pay a bittersweet wenno woody nightshade. Makasabidong dagiti bulong ken dagiti nalabbasit a berryna, ti aktibo a prinsipio ket ti solanine, a pakaigapuanan dagiti panagkuyegyeg ken patay no makakaan iti adu. Ti nangisit a nightshade (S. nigrum) ket kadawyan pay a maikeddeng a makasabidong, ngem ti napno a naluom ken bulong ket linutluto ken sinidsida kadagiti dadduma a lugar. Ti makapatay a nightshade (Atropa belladonna) ket saan a henero ti Solanum, ngem kameng ti pamilia ti Solanaceae.

Dagiti makan nga apit

[urnosen | urnosen ti taudan]

Kaaduan dagiti parte ti mula, a naipangpangruna dagiti berde aparte ken saan a naluom a bunga, ket makasabidong iti tattao (ngem saan met a kasta kadagiti ayup), ngem adu kadagiti sebbangan ket addaan kadagiti makan a parte, kas dagiti bunga, bulbulong, wenno dagiti bagas ti ramut. Adda dagiti tallo nga apit a naimuymuyong ken inap-apit a makan babaen ti tattao kadagiti napalabas a siglo, ken adun a naimuyongan iti sangalubongan :

  • Kamatis, S. lycopersicum
    • Dagiti karuay ti kamatis ket sagpaminsan a naimulmula manipud iti S. lycopersicum ken dagiti naatap a sebbangan ti kamatis a kas ti S. pimpinellifolium, S. peruvianum, S. cheesmanii, S. galapagense, S. chilense, kdpy. (Dagiti kasta a karuay ket mairaman—dagiti dadduma—ti Bicentennial, Dwarf Italian, Epoch, Golden Sphere, Hawaii, Ida Red, Indigo Rose,[4] Kauai, Lanai, Marion, Maui, Molokai, Niihau, Oahu, Owyhee, Parma, Payette, Red Lode, Super Star, Surecrop, Tuckers Forcing, V 121, Vantage, Vetomold, and Waltham.)[5]
  • Potatas, S. tuberosum, ti maikapat a kaaduan nga apit ti makan.
  • Tarong (ammo pay a kas brinjal wenno aubergine), S. melongena

Dagiti sabali pay a sebbangan a rehional a nangruna nga apit a makan, a kas ti tarong ti Etiopia ken ti gilo (S. aethiopicum), naranjilla wenno lulo (S. quitoense), turkey berry (S. torvum), pepino (S. muricatum), dagiti tallo a kamatis wenno tamarillo (S. betaceum), wenno dagiti "bush tomato" (dagiti nadumaduma a sebbangan ti Australia).

Dagiti ornamental

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti sebbangan a kaaduan a nakitkita iti panangimuyong a kas dagiti ornamental a mula ket dagiti sumaganad:-

Dagiti pannakasabidong a mainaig kadagiti sumagmamano a sebbangan ti Solanum ket adu dagitoy ket mabalinda makapatay. Nupay kasta, adda dagiti nadumaduma a sebbangan a lokal nga inus-usar a kas agas, a naipangpangruna dagiti patneng a tattao a nabayagen a nagus-usar kadagitoy.

Naus-usar dagiti sebbangan ti Solanum a kas makan a mula babaen ti alimbubudo kadagiti sumagmamano a sebbangan ti Lepidoptera (dagiti kulibangbang ken dagiti burburs).

Sistematika

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti henero ket pinundar babaen ni Carl Linnaeus idi 1753.[7] Problematiko dagiti subdibisionna, ngem nagin-inut a nakaala iti konsenso.

Ti sumaganad a listaan ket probisional a listaan dagiti tradisional a subdibision ti henero, a maikuyog kadagiti sumagmamano a nadayeg a sebbangan.[7] Adu kadagiti subhenero ken dagiti seksion ket mabalin a saan nga umiso; probisionalda maus-usar ditoy gapu ta ti pilohenio iti daytoy a henero ket saan pay a napno a nasolbar ken adu dagiti sebbangan ti napategan manen.

Ti kladistiko a panagusig iti datos ti panagsasaruno ti DNA ket mangisingasing a dagiti agdama a subdibision ken dagiti pannakairanngo ket kaaduanda nga imbalido. Ad-adu komapay dagiti subhenero a mabigbigan, a ti Leptostemonum laeng iti agdama ti mabalin a nalawag a mabingbingay kadagiti seksion. Iti naipangruna, daytoy ket mangiraman a kas nangruna a taudan dagiti nadumaduma a kameng dagiti tradisional a seksion ti Cyphomandropsis ken ti daan a henero ti Cyphomandra.[2]

Subhenro ti Bassovia

[urnosen | urnosen ti taudan]

Seksion ti Allophylla

Seksion ti Cyphomandropsis

Seksion ti Pachyphylla

Subhenero ti Leptostemonum

[urnosen | urnosen ti taudan]
Solanum palinacanthum
Bunga ti Lima-minutos a mula (S. atropurpureum)
Sabsabong ti Shrubby nightshade (S. robustum)
Sabsabong ti Giant potatocreeper (S. wendlandii)
Bunga ti Porcupine tomato (S. pyracanthum)

Seksion ti Acanthophora

Seksion ti Androceras: 12 spp.[8]

  • Serye ti Androceras
  • Serye ti Violaceiflorum
  • Serye ti Pacificum

Seksion ti Anisantherum
Seksion ti Campanulata
Seksion ti Crinitum
Seksion ti Croatianum
Seksion ti Erythrotrichum

Seksion ti Graciliflorum
Seksion ti Herposolanum

Seksion ti Irenosolanum

Seksion ti Ischyracanthum
Seksion ti Lasiocarpa

Seksion ti Melongena

Seksion ti Micracantha

Seksion ti Monodolichopus
Seksion ti Nycterium
Seksion ti Oliganthes

Seksion ti Persicariae

Seksion ti Polytrichum
Seksion ti Pugiunculifera
Seksion ti Somalanum
Seksion ti Torva

Subhenero ti Lyciosolanum

[urnosen | urnosen ti taudan]

Subhenero ti Solanum sensu stricto

[urnosen | urnosen ti taudan]
Solanum erianthum
Jasmine nightshade (sabsabong ti S. laxum)
Bunga it Currant tomato (S. pimpinellifolium)
Nangisit a patatas ti Andes (S. tuberosum)
Sabsabong ti Turkey berry (S. torvum)
Bunga ti Yellow nightshade (S. villosum)

Seksion ti Afrosolanum
Seksion ti Anarrhichomenum

Seksion ti Archaesolanum

Seksion ti Basarthrum

Seksion ti Benderianum
Seksion ti Brevantherum

Seksion ti Dulcamara

Seksion ti Herpystichum
Seksion ti Holophylla

Seksion ti Juglandifolia

Seksion ti Lemurisolanum
Seksion ti Lycopersicoides

Seksion ti Lycopersicon

Seksion ti Macronesiotes
Seksion ti Normania
Seksion ti Petota

Seksion ti Pteroidea
Seksion ti Quadrangulare
Seksion ti Regmandra
Seksion ti Solanum

Dagiti dadduma pay a nadayeg a sebbangan

[urnosen | urnosen ti taudan]
Forked nightshade (S. furcatum)
Sabsabong ti Bluewitch nightshade (S. umbelliferum)

Dati a naikabil ditoy

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Lycianthes rantonnetii ken dagiti congenerna ken masansanda idi a naikabil iti Solanum

Adda dagiti sumagmamano a mula kadagiti sabali a henero ket dati a naikabil iti Solanum:

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ "fossilworks". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-04-17. Naala idi 2019-02-08.
  2. ^ a b "Solanum L." Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2009-09-01. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-10-30. Naala idi 2013-07-15.
  3. ^ Quattrocchi, U. (2000). CRC World Dictionary of Plant Names. Vol. 4. USA: Taylor and Francis. p. 2058. ISBN 978-0-8493-2678-3.
  4. ^ "Purple tomato debuts as 'Indigo Rose' | OSU Extension Service". Extension.oregonstate.edu. Naala idi 2018-06-25.
  5. ^ "Vegetable Cultivar Descriptions for North America | Cucurbit Breeding". Cuke.hort.ncsu.edu. Naala idi 2018-06-25.
  6. ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. p. 1136. ISBN 978-1-4053-3296-5.
  7. ^ a b "Solanum Phylogeny". Solanaceae Source. Natural History Museum. Naala idi 2009-11-01.
  8. ^ Whalen, Michael D (1979). "Allozyme Variation and Evolution in Solanum Section Androceras". Systematic Botany. 4 (3): 203. doi:10.2307/2418419. JSTOR 2418419.
  9. ^ Tepe, E. J.; Ridley, G.; Bohs, L. (2012). "A new species of Solanum named for Jeanne Baret, an overlooked contributor to the history of botany" (PDF). PhytoKeys. 2012 (8): 37–47. doi:10.3897/phytokeys.8.2101. PMC 3254248. PMID 22287929.
  10. ^ a b Anderson, G. J.; Martine, C. T.; Prohens, J.; Nuez, F. (2006). "Solanum perlongistylum and S. catilliflorum, New Endemic Peruvian Species of Solanum, Section Basarthrum, Are Close Relatives of the Domesticated Pepino, S. muricatum". Novon: A Journal for Botanical Nomenclature. 16 (2): 161–167. doi:10.3417/1055-3177(2006)16[161:SPASCN]2.0.CO;2. ISSN 1055-3177.
  11. ^ Ochoa, C. M. (2006). "Solanum tergosericeum (Solanaceae sect. Basarthrum): A new species from Peru" (PDF). Phytologia. 88 (2): 212–215. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2012-03-05. Naala idi 2019-02-08.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Solanum iti Wikimedia Commons
Dagiti datos a mainaig iti Solanum iti Wikispecies