Ecuador

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Nagsasabtan: 2°00′S 77°30′W / 2.000°S 77.500°W / -2.000; -77.500

Republika ti Ecuador
República del Ecuador  (Espaniol)
Wagayway ti Ecuador
Wagayway
Eskudo ti Ecuador
Eskudo
Napili a pagsasao: 
  • "Dios, patria y libertad" (Espaniol)
  • "Pro Deo, Patria et Libertate" (Latin)
  • "Dios, pagilian ken wayawaya"
Nailian a kanta: Salve, Oh Patria  (Espaniol)
Kablaawan, Oh Pagilian
Lokasion ti Ecuador
KapitolioQuito
00°9′S 78°21′W / 0.150°S 78.350°W / -0.150; -78.350
Kadakkelan a siudadGuayaquil
Opisial a sasaoEspaniol
Mabigbig a rehional a sasaoKichwa (Quichua), Shuar ken dagiti dadduma "ket opisialda a maus-usar para kadagiti indihenio a tattao"[1]
Grupgrupo ti etniko
()
Nagan dagiti umiliEcuadoriano
GobiernoUnitario a presidensial a batay-linteg a republika
Guillermo Lasso
Alfredo Borrero
LehislaturaNailian nga Asemblia
Wayawaya
• Nairangarang
Agosto 10, 1809
• manipud iti Espania
Mayo 24, 1822
• manipud iti Gran Colombia
Mayo 13, 1830
• Binigbigan babaen ti Espania
Pebrero 16, 1840[2]
Septiembre 28, 2008
Kalawa
• Dagup
283,560 km2 (109,480 sq mi)a (Maika-73)
• Danum (%)
5
Populasion
• Karkulo idi 2015
16,144,000[3] (Maika-65)
• Senso idi 2010
14,483,499[4]
• Densidad
58.95/km2 (152.7/sq mi) (Maika-151)
GDP (PPP)Karkulo idi 2016
• Dagup
$194.845-bilion[5]
• Tunggal maysa a tao
$11,788[5]
GDP (nominal)Karkulo idi 2016
• Dagup
$109.759-bilion[5] (Maika-64)
• Tunggal maysa a tao
$6,640[5]
Gini (2014)positive decrease 45.4[6]
kalalainganna
HDI (2015)increase 0.739[7]
nangato · Maika-89
KuartaDoliar ti Estados Unidosb (USD)
Sona ti orasUTC−5 / −6 (ECT / GALT)
Pagmanehuankanawan
Kodigo ti panagtawag+593
Kodigo ti ISO 3166EC
TLD ti internet.ec
  1. Mairaman ti Galápagos.
  2. Sucre aginggana idi 2000, sinukatan babaen ti US$ ken Sensilio a centavo ti Ecuador.

Ti Ecuador (Espaniol: [ekwaˈðor]) (Quechua: Ikwadur), opisial a ti Republika ti Ecuador (Espaniol: República del Ecuador, a literal a maipatarus a kas ti "Republika iti Ekuador"; Quechua: Ikwadur Ripuwlika), ket ti representatibo a demokratiko a republika iti akin-amianan a laud nga Abagatan nga Amerika, a bineddengan babaen ti Colombia iti amianan, ti Peru iti daya ken abagatan, ken ti Taaw Pasipiko iti laud. Ti Ecuador ket mangiraman pay iti Is-isla Galápagos iti Pasipiko iti agarup a 1,000 a kilometro (620 mi) iti laud ti nangruna a daga.

Ti agdama nga aldaw nga Ecuador ket pagtaengan idi dagiti nadumadumaa na grupo ti Amerindiano a nain-inut a nainkorporado iti Imperio nga Inca idi las-ud ti maika-15 a siglo. Ti teritorio ket kinolonisado babaen ti Espania idi las-ud ti maika-16 a siglo, ken nakagun-od iti wayawaya idi 1820 a kas parte ti Gran Colombia, a nakalaanna met iti bukodna a kinaturay idi 1830. Ti legado dagiti dua nga imperio ket maipaltiing iti kinadumaduma ti populasion ti etniko ti Ecuador, a kaaduan dagiti 15.2 a riwriw a tattao ket dagiti mestiso, ken sarunuen babaen ti adu a minorida a Europeano, Amerindiano, ken dagiti kaputotan ti Aprikano.

Ti Espaniol ket ti opisial a pagsasao babaen ti kaaduan iti populasion, ngem mabigbigan pay dagiti 13 nga Amerindiano a pagsasao, mairaman ti Quichua ken Shuar. Ti kapitolio a siudad ket ti Quito, bayat a ti kadakkelan a siudad ket ti Guayaquil. Iti pannakaipaltiing iti nabaknang a tawid iti kultura ti pagilian, ti historikal a sentro ti Quito ket nairangarang idi 1978 a kas Lugar a Tawid ti Lubong ti UNESCO.[8][9] Ti Cuenca, ti maikatlo a kadakkelan a siudad, ket nairangarang pay idi 1999 a kas Lugar a Twid iti Lubong a kas maysa a nasayaat a wadan iti naplano, iti estilo nga Espaniol a kolonial a siudad iti Kaamerikaan.[10]

Ti Ecuador ket addaan iti agrangrang-ay nga ekonomia a nakaro nga agdepdepende kadagiti tagilako, a kas ti lana ken dagiti produkto ti agrikultura. Ti pagilian ket naidasig a kas agpakatengnga ti matgedan a pagilian. Ti Ecuador ket maysa a demokratiko a presidensial a republika. Ti baro a batay-linteg ti 2008 ket ti immuna iti lubong a mangbigbig ti legado a maipatungpal a Karbengan ti Katutubo, wenno karbengan ti ekosistema.[11] Ti Ecuador ket ammo pay iti nabaknang nga ekolohiana, a mangsangsangaili kadagiti endemiko a mula ken ayup, a kas dagiti adda idiay Is-isla Galápagos. Daytoy ket maysa kadagiti 17 a megadibersio a pagpagilian iti lubong.[12][13]

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ "Constitución Política de la República del Ecuador". Naala idi Septiembre 13, 2014.
  2. ^ España (Enero 1, 1841). "Tratado de paz y amistad celebrado entre España y la República del Ecuador: en 16 de febrero de 1840". en la Imprenta Nacional – babaen ti Google Books.
  3. ^ "United Nations World population prospects"(PDF) 2015 revision
  4. ^ "Ecuadorian census held on November 28, 2010". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi September 30, 2014. Naala idi Septiembre 13, 2014.
  5. ^ a b c d "Ecuador". International Monetary Fund.
  6. ^ "Gini Index". World Bank. Naala idi Nobiembre 9, 2016.
  7. ^ "2015 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2015. Naala idi Disiembre 14, 2015.
  8. ^ "City of Quito". UNESCO. Naala idi Hunio 26, 2010.
  9. ^ "Statistics of income tax for Ecuador Cities". sri.gob.ec. Disiembre 31, 2008. Naala idi Disiembre 31, 2008.
  10. ^ "Historic Centre of Santa Ana de los Ríos de Cuenca". UNESCO. Disiembre 2, 1999. Naala idi Hunio 26, 2010.
  11. ^ "Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 3, 2008. Naala idi Septiembre 30, 2008., Community Environmental Legal Defense Fund. Naala idi Septiembre 7, 2009.
  12. ^ "South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 11, 2007. Naala idi Hulio 26, 2012., Conservation.org (Septiembre 16, 2003).
  13. ^ "Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca". Naala idi Septiembre 13, 2014.

Adu pay a mabasbasa[urnosen | urnosen ti taudan]

  • Ades, H. and Graham, M. (2010) The Rough Guide to Ecuador, Rough Guides
  • Becker, M. (2008) Indians and Leftists in the Making of Ecuador's Modern Indigenous Movements, Duke University Press Books
  • Becker, M. and Clark, A. K. (2007) Highland Indians and the State in Modern Ecuador, University of Pittsburgh Press
  • Blakenship, J. (2005) Cañar: A Year in the Highlands of Ecuador, University of Texas Press
  • Brown, J. and Smith, J. (2009) Moon Guidebook: Ecuador and the Galápagos Islands, Avalon Travel Publishing
  • Crowder, N. (2009) Culture Shock! Ecuador: A Survival Guide to Customs and Etiquette, Marshall Cavendish Corporation
  • Gerlach, A. (2003) Indians, Oil, and Politics: A Recent History of Ecuador, SR Books
  • Handelsman, M. H. (2008) Culture and Customs of Ecuador, Greenwood
  • Hurtado, O. (2010) Portrait of a Nation: Culture and Progress in Ecuador, Madison Books
  • O'Connor, E. (2007) Gender, Indian, Nation: The Contradictions of Making Ecuador, 1830–1925, University of Arizona Press
  • Pineo, R. (2007) Ecuador and the United States: Useful Strangers, University of Georgia Press
  • Roos, W. and Van Renterghem, O. (2000) Ecuador in Focus: A Guide to the People, Politics, and Culture, Latin America Bureau
  • Sawyer, S. (2004) Crude Chronicles: Indigenous Politics, Multinational Oil, and Neoliberalism in Ecuador, Duke University Press Books
  • Striffler, S. (2001) In the Shadows of State and Capital: The United Fruit Company, Popular Struggle, and Agrarian Restructuring in Ecuador – 1900–1995, Duke University Press Books
  • Torre, C. de la and Striffler, S. (2008) The Ecuador Reader: History, Culture, Politics, Duke University Press Books
  • Various (2010) Insight Guidebook: Ecuador & Galápagos, Insight Guides
  • Various (2009) Lonely Planet Guide: Ecuador & the Galápagos Islands, Lonely Planet
  • Whitten, N. E. (2011) Histories of the Present: People and Power in Ecuador, University of Illinois Press
  • Whitten, N. E. (2003) Millennial Ecuador: Critical Essays on Cultural Transformations and Social Dynamics, University Of Iowa Press

Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Ecuador iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Ecuador manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)