Bantay Binuluan
| Bantay Binuluan | |
|---|---|
| |
 Ti Bantay Binuluan kas makita manipud iti purok ti Bangtitan iti Upper Uma, Lubuagan | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 2,329 m (7,641 ft) |
| Listaan | Aktibo a bulbulkan ti Filipinas |
| Nagsasabtan | 17°18′22.4″N 121°5′38.6″E / 17.306222°N 121.094056°ENagsasabtan: 17°18′22.4″N 121°5′38.6″E / 17.306222°N 121.094056°E |
| Heograpia | |
.svg)  Bulkan Binuluan .svg) Bulkan Binuluan | |
| Pagilian | Filipinas |
| Rehion | Rehion Administratibo ti Kordiliera |
| Probinsia | Kalinga |
| Siudad/ili | |
| Nagannak | Kordiliera Sentral |
| Mapa-topo | 7277-IV |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Estratobulkan |
| Arko/barikes | Barikes ti Kordiliera Sentral Luzon |
| Naudi a bimtak | 1952 (?), 1986 (?) |
| Panagsang-at | |
| Sinang-at | Di ammo |
| Dalan (kalakaan) | Di ammo |
Ti Bantay Binuluan (ammo pay a kas Ambalatungan) ket ti maysa a nasulinek a bulkan iti probinsia ti Kalinga iti Rehion Administratibo ti Kordiliera iti Filipinas. Ti 2,329-metro-kangato (7,641 ft) a bantay ket parte ti kabambantayan ti Kordiliera Sentral iti isla ti Luzon, ti kadakkelan nga isla iti pagilian. Mangipakita ti Binuluan iti aktibo a bulakanismo babaen dagiti nadumaduma a lugar ti pumarula, solpatara ken dagiti napudot nga ubbog iti bakrasna. Adda dagiti reporta iti mabalin a panagbettak idi 1952 ken 1986 (wenno 1987), ngem saan dagitoy a napasingkedan.
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Bantay Binuluan [Bin-oo-loo-ahn (dialekto a Lubuaganyen)] ket maysa kadagiti kangatuan a pantok iti lugar. Napalikmutan ti bantay babaen dagiti ili ti Lubuagan, Pasil ken Tinglayan iti probinsia ti Kalinga.
Iti abagatan a daya ti bantay ket ti Karayan Chico nga agay-ayus iti turong manipud iti abagatan a laud aginggana iti amianan a daya, bayat a ti amianan a laud ti bantay ket ti Karayan Pasil, nga agay-ayus pay iti turong manipud iti abagatan a laud aginggana iti amianan a daya a tumipon iti Karayan Chico kalpasan bassit iti bantay. Ti Bantay Binuluan ket maitagikua iti kabambantayan a mabirukan iti pagbaetan dagiti dua a karayan, agturong iti abagatan a laud aginggana iti amianan a daya. Iti abagatan a bassit ti Binuluan ket ti Bantay Mosimus 2,178 m (7,146 ft), sarunuen babaen ti Bantay Cauitan 2,569 m (8,428 ft) ken Bantay Alchan (Alchanon) 2,567 m (8,422 ft), ti maika-19 ken maika-20 a kangatuan a bantay iti Filipinas.[1][2] Iti abagatan daytoy a linia ti banbantay ket ti Bantay Chumangil 1,996 m (6,549 ft) ken Bantay Patoc 1,819 m (5,968 ft), ti sabali a bulkan iti Kabambantayan ti Tengnga a Kordiliera a mangipakita iti napigsa nga aktibidad iti pumaroliko.
Heolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ilista ti Programa ti Global a Bulkanismo ti Instituto ti Smithsoniano ti Binuluan babaen ti Grupo ti Ambalatungan. Ti dasitiko a di ammo unay a rimpuok dagiti bulkan a tinawtawagan iti Ambalatungan babaen ti Alvir (1956)[3] ken ti Komision ti Bulkanolohia ti Filipinas (1981), ken kas Bantay Binuluan babaen ti Wolfe (1982)] ket naipalawag idi a kas mangbukel kadagiti tallo a bulkan a mabirukan iti igid ti agarup a Daya-Laud a linia. Aglaon ti Bulkan Binuluan iti napdsok diding nga abut ti bulkan nga addaan kadagiti napudot nga ubbog ken ti ken dagiti naregget a natangkenan iti asupre a rabaw ti pumaroliko a pagsingngawan a makapataud kadagiti napigsa nga uni. Ti bulkan Bumabag, 3 kilometro (1.9 mi) iti daya ti Binuluan, ket addaan kadagiti dua nga abut ti bulkan a mangipakita met iti napigsa a pumaroliko nga aktibidad. Ti bulkan Podakan, 1 kilometro (0.62 mi) iti abagatan a daya ti Bumabag, ket addaan pay iti dakkel a pagsingngawan ti alibungabong.[4] Mabalin a ti bulakan Bumabag ken Podakan ket dagiti sikigan a pangsingngawan ti Bantay Binuluan.[5][6]
Ilista ti Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia (PHIVOLCS) ti Binuluan wenno Ambalatungan kas maysa nga aktibo a bulkan.[7]
Dagiti sabali a panagadal
[urnosen | urnosen ti taudan]Kadawyan naabungotan iti ulep wenno angep ti Bantay Binuluan isu a narigat ti agala kadagiti retrato. Ti purok ti Bangtitan iti Upper Uma iti Lubuagan ket nasayaat a punto ti pagtan-awan para kadagit ibuya ken retrato ti bantay kadagiti karkarna a panawen no ti kangrunaan a pantok ket saan a naabongotan iti angep. Saan nga ammo no ti nakalay-aten ti Binuluan gapu ta narigat a serrekan ti lugar. Lasonlasong ti langa ti daga ket saan pay a napasayaat.
Adda metten dagiti sumagmamano a heolohikal a panagsukisok a mainaig kadagiti aktibidad ti panagmina iti balitok iti Batong Buhay iti Pasil, ngem ibagbaga dagiti agtateng nga awan pay ti nagkalay-at wenno nagsukisok iti Binuluan gapu ta "adayo unay", "awan rason a mapan idiay", "narigat unay a kalay-aten", ken "saan pay nga ikaskaso dagiti heologo".
Dagiti naaramid nga obra idi 2007 ken 2008 kas parte ti komprehensibo a sistematiko apanagsukisok, ket mangipakita kadagiti aktibidad a mainaig iti bulakaniko iti likmut ti Binuluan, manipud iti amianan nga agpalaud iti pantok, agpakanawan, aginggana iti akindaya a bangir ti pantok.
Napanawan dagiti pay sabali a naaramid nga obra gapu kadagiti suppiat a maipapan iti tripu iti abagatan a laud a sikigan (suppiat a maipapan iti tribu ti Tinglayan-Tulgao), ken dagiti di mainaig a suppiat ti tribu iti amianan a laud ken amianan a daya a sikigan (suppiat ti Upper Uma-Lubuagan).
Idi 2008, inaprobaran ti Departamento ti Enerhia dagiti dua a lokal a kompania, ti Aragorn Power ken Energy Corp. (APEC) ken Guidance Management Corp. (GMC) tapno agkukuyogda a mangsukisok iti 26,250-ektaria (64,900-acre) a lugar kadagiti ili ti Pasil, Tinglayan, ken Lubuagan para kadagiti panagadal iti pannakabalin ti heotermal nga enerhia.[8]
Dagiti heotermal a langa
[urnosen | urnosen ti taudan]Mangipakita ti Bantay Binuluan itibilang dagiti langa nga aktibo a heotermal. Adda dagiti bilang dagiti sitio nga addaan iti napigsa a sengngaw ti alibungabong, pumaroliko nga aktibidad, dagiti deposito ti asupre iti rabaw, dagiti napudot nga ubbog ti nasadiwa a danum, dagiti napudot nga ubbog ti asupre a danum, panagmantsa dagiti bato ti karayan, dagiti panagsingngaw kadagiti makasabidong a gas, dagiti kaudian a pannakatay a mainaig iti bulkaniko a gas (>100 kadagiti naudi a 20 a tawen kadagiti mina ti Batong Buhay), panagdadael ti pudot kadagiti mula, makasabidong a danum, dagiti lugar ti pumarola nga addaan iti baro ken agbalbaliw nga aktibidad.
Lugar ti Pumarola ti Bu-ot
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Lugar ti Pumarola ti Bu-ot (dialekto a Balatoc) ket mabirukan iti daga ti tribu ti Balatoc, iti igid ti Karayan Pasil iti napadsok a bakras ti akinlaud a tanap, iti dalan a mapan iti purok ti Balatoc iti dagus a kanawan ti lugar ti pumarola.
-
Lugar ti Pumarola ti Bu-ot -
Ti napadsok a bakras ti Lugar ti Pumarola ti Bu-ot -
Nakaro a namantsaab iti asupre a Karayan River, iti ngato ti Lugar ti Pumarola ti Bu-ot
Mabirukan ti napadsok a lugar iti agarup a 17°21.078′N 121°05.676′E / 17.351300°N 121.094600°E iti kangato iti agarup a 754 metro (2,474 ft) iti ngato ti panatar ti baybay. Adda dagitidua nga aktibo a pagsingngawan ti alibungabong nga addaan iti agay-ayus a duyaw nga asupre a danum, ken manipud pay kadagiti sabali a lokasion iti lugar, iti baba ti Karayan Pasil. Dagiti bato iti igid ti Karayan Pasil ket nakaroda a namantsaan iti kahe-duyaw iti ngato ken baba manipud iti lugar ti pumarola ti Bu-ot.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]- Listaan dagiti aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti mabalin nga aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti di aktibo a bulkan ti Filipinas
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Bontoc Topographical Map". University of Texas in Austin Library. Naala idi 2011-12-20.
- ^ "The Highest Mountains in the Philippines". Pinoy Mountaineer. Naala idi 2011-12-21.
- ^ Alvir A D, 1953. A cluster of little known Philippine volcanoes. Proc 8th Pacific Sci Cong, 1953, 2: 205-206
- ^ "Ambalatungan Group". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano.
- ^ "Ambalatungan Synonyms & Sub-features". Global Volcanism Program. Naala idi 2011-12-19.
- ^ "Ambalatungan Group". Google Maps. Naala idi 2011-12-28.
- ^ "Inactive volcanoes of the Philippines Part 1" Naiyarkibo 2015-09-24 iti Wayback Machine. Philippine Institute of Volcanology and Seismology. Naala idi 2011-12-16.
- ^ Albano, Jr., Estanislao (2008-10-01). "DoE approves geothermal project in Kalinga town". Barangay RP. Naala idi 2011-12-20.
