Kitaen ti taudan para iti Jorge Luis Borges

{{Infobox mannurat
| name          = Jorge Luis Borges
| image         = Jorge Luis Borges 1951, by Grete Stern.jpg
| alt           = Ni Jorge Luis Borges idi 1951
| caption       = Ni Borges idi 1951, babaen ni Grete Stern
| language      = [[Pagsasao nga Espaniol|Espaniol]]
| birth_name     = Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo
| birth_date     = {{Petsa ti pannakaipasngay|df=yes|1899|8|24}}
| birth_place    = [[Buenos Aires]], [[Arhentina]]
| death_date     = {{Petsa ti ipupusay ken tawen|df=yes|1986|6|14|1899|8|24}}
| death_place    = [[Hinebra]], [[Jorge Luis Borges]]
| occupation    = Mannurat, mannaniw, kritiko, bibliotekario
|nationality      = [[Arhentina|Arhentino]]
| influences    = [[Spinoza]], [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], [[G. K. Chesterton]], [[Robert Louis Stevenson|Stevenson]], [[Thomas de Quincey|De Quincey]], [[Rudyard Kipling|Kipling]], [[Miguel de Cervantes|Cervantes]], [[Luís de Camões|Camões]], [[Francisco de Quevedo|Quevedo]], [[Gustav Meyrink]], [[Jonathan Swift|Swift]], [[Franz Kafka|Kafka]], [[H. P. Lovecraft]], [[Herman Melville]], [[Oscar Wilde]], [[Walt Whitman]], [[William Wordsworth]], [[Victor Hugo|Hugo]], [[Paul Valéry]], [[Edgar Allan Poe|Poe]], [[Emanuel Swedenborg|Swedenborg]], [[Plato]], [[Virgil]], [[Shakespeare]], [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], [[Giovanni Papini|Papini]], [[Heraclitus]], [[H. G. Wells]], [[Euclides da Cunha]], [[Nathaniel Hawthorne]], [[Macedonio Fernández]], [[Sangaribu ken Maysa a Rabrabii]], [[Adolfo Bioy Casares|Casares]], [[Rafael Cansinos-Assens]], [[William Blake]]. [[John Keats]], [[Ambrose Bierce]], [[Robert Louis Stevenson]]
| influenced = [[César Aira]], [[Paul Auster]], [[Ricardo Piglia]], [[Jean Baudrillard]], [[Adolfo Bioy Casares]], [[Roberto Bolaño]], [[Gabriel García Márquez]], [[Giannina Braschi]], [[Italo Calvino]], [[Julio Cortázar]], [[Philip K. Dick]], [[Umberto Eco]], [[Michel Foucault]], [[Carlos Fuentes]], [[Danilo Kis]], [[Gilles Deleuze]], [[Jacques Derrida]], [[Stanisław Lem]], [[Orhan Pamuk]], [[Georges Perec]], [[Thomas Pynchon]], [[José Saramago]],<ref>[http://www.ft.com/cms/s/2/bfaf51ba-e05a-11de-8494-00144feab49a.html#axzz1L3wH1OFW FT.com "Small Talk: José Saramago"]. "Amin a nabasbasak ket nakaimpluensia kaniak iti ania man a banag. Urayno naibagak dayta, ni Kafka, Borges, Gogol, Montaigne, Cervantes ket kankanayon kakadua."</ref> [[W. G. Sebald]], [[Enrique Vila-Matas]], [[Gene Wolfe]], [[William Gibson]], [[David Foster Wallace]], [[Mark Z. Danielewski]], [[Harlan Ellison]], [[Kyle Muntz]], [[John Barth]], [[Jeff VanderMeer]], [[Peter LaSalle]]}}

Ni '''Jorge Francisco Isidoro Luis Borges''' (24 Agosto 1899 – 14 Hunio 1986), ammo a kas ni '''Jorge Luis Borges''' ({{IPA-es|ˈxorxe ˈlwis ˈborxes|lang}} {{Audio|Jorge Luis Borges.ogg|audio}}), ket maysa idi nga [[Arhentina|Arhentino]] a mannurat ti ababa a sarita, manalaysay, mannaniw ken agipatpatarus a naipasngay idiay [[Buenos Aires]]. Dagiti obrana ket arakupenna ti "karakter ti saan a kinapudno kadagiti amin a literatura".<ref>Jozef, Bella. "Borges: linguagem e metalinguagem". Iti: ''O espaço reconquistado''. Petrópolis, [[Rio de Janeiro|RJ]]: Vozes, 1974, p.43.</ref> Daggiti naindayegan a liblibrona, ''[[Ficciones]]'' (1944) ken ''[[Ti Aleph (urnong ti ababa a sarita)|Ti Aleph]]'' (1949), ket ururnong dagiti ababa a sarita a naisilsilpo babaen dagiti sapasap a tema a kas dagiti tagtagainep, labirinto, dagiti biblioteka, sarsarming, ay-ayup, piksional a manmannurat, pilosopia, relihion ken Dios. Dagiti obrana ket nakaiparawad iti pilosopiko a literatura ken ti pay pantasia ken dagiti kita ti [[salamangka a realismo]]. Ti kita ti ket nagtigtay a sumupiat ti realismo salamangka/[[Naturalismo (ar-arte)|naturalismo]] ti maikasangapulo ket siam a siglo.<ref name="MasinaFive">{{iti sao|pt}} Masina, Lea. (2001) "Murilo Rubião, o mágico do conto". In: ''O pirotécnico Zacarias e outros contos escolhidos''. Porto Alegre: L & PM, p5.</ref><ref>{{iti sao|pt}}__, "O maravilhoso no Novo Mundo: ecologia e discurso", (1992) ''Ecologia e discurso''. Rio de Janeiro, Tempo Brasileiro pp. 115–129.</ref><ref>Theo L. D’Haen (1995) "Salamangka aRealismo ken Kalpasan a modernismo: Pannakaikkat ti Sentro kadagiti Pribilihio a Sentro", iti: Louis P. Zamora ken Wendy B. Faris, ''Salamangka a Realismo: Teoria, Pakasaritaan ken Komunidad''. Duhan ken Londres, Unibersidad ti Duke a Pagmalditan pp. 191–208.</ref> Iti kinapudno, ti kritiko a ni Angel Flores, ket isu ti immuna a nagusar ti termino, ket nangiyuna ti panangirugi ti daytoy a tignay iti ''Historia universal de la infamia ([[Ti Sangalubongan a Pakasaritaan ti Inpamia]])'' ([[1935 iti literatura|1935]]) ni Borges .<ref>Iti konperensiana ti "Naisalamangka a Realismo iti Espaniol Amerikano" (Nova York, MLA, 1954), nasakbayan a naipablaak iti ''Hispania'', 38 (2), 1955. Nupay kasta, adda dagiti kritiko a mangipanunot kenni Borges iti sinarunona ken saan a maysa apudnoa salamangka realista.</ref> Adu dagiti eskolar a nagisingasing a ti nagkarkaro a panagbulsek ni Borges ket timmulong kaniana nga agpartuta kadagiti nipabpabaro a simbolo ti literario babaen ti panagpanpanunot.<ref>Iti ababa, ti kinabulsek ni Borges ket nangiturong kaniana a nagparabor ti daniw ken dagiti ababa a salaysay ngem kadagiti nobela. ''Ferriera'', Eliane Fernanda C. "O (In) visível imaginado em Borges". Iti: Pedro Pires Bessa (ed.). ''Riqueza Cultural Ibero-Americana''. Campus de Divinópolis-UEMG, 1996, pp. 313–314.</ref> Dagiti naladaw a panakisinnao ti daniwna nga adda dagiti kultural a pigura a kas ni [[Spinoza]], [[Luís de Camões|Camões]], ken [[Virgil]].

Idi 1914 ti pamiliana ket immalisda idiay [[Suisa]] nga idiay ket simmrek a nagadal, a nakagun-od ti baccalauréat manipud iti [[Collège de Genève]] idi 1918. Ti pamilian ket kanayonda a nagbanbaniaga idiay Europa, a mairamin kadagiti ipapan idiay [[Espania]]. Idi isubsublina idiay Arhentina idi 1921, ni Borges ket nangrugrugi a nagipabalaak kadagiti daniwna ken dagiti salaysay iti [[surrealista]] a literario a warwarnakan. Isu ket nagtrabaho pay a kas bibliotekero ken lektor ti publiko. Idi 1955 isu ket naidutok a kas ti direktor ti [[Nailian a Biblioteka ti Arhentino a Republika|Nailian a Publiko a Biblioteka]] (''Biblioteca Nacional'') ken propesor ti Literatura idiay [[Unibersdad ti Buenos Aires]]. Idi 1961 isu ket naamammoan ti sangalubongan apanakaikaskaso idi nakaawat ti immuna ken maymaysa laeng a ''[[Prix Formentor|Prix Internasional]]'', a nakibinningay ti daytoy a gunguna kenni [[Samuel Beckett]]. Idi 1971 isu ket nangabak ti [[Premio Herusalem]]. Dagiti obrana ket naipatarus ken nawatiwat a naipabpablaak idiay Estados Unidos ken idiay Europa. Ni Borges ket nalaing kadagiti nadumaduma a pagsasao. Ni Borges ket nangiruknor ti naudi nga obrana, ''Los Conjurados'' (''Dagiti Konspirador''), iti siudad ti Hinebra, Suisa, ken isu idiay, idi 1986, ti nagpilianna a pakatayan.<ref>[http://southerncrossreview.org/48/borges-barili.htm Ni Borges iti Biag ken Patay] Entrebista babaen ni Amelia Barili</ref>

Ti sangalubongan a pammadayawna ket naipagtitipon idi tawtawen ti 1960, a tinulongan babaen ti "[[Latino Amerikano a Rang-ay]]" ken ti panagballigi ti ''Cien Años de Soledad'' (''[[Sangagasut a Tawtawen a Pangmaymaysa]]'') ni [[Gabriel García Márquez]].<ref name="MasinaFive" /> Ti mannurat ken mannalaysay a ni [[J. M. Coetzee]] ket nangibaga kaniana ti: "Isu, ngem ad-adu ngem sinoman, ket nagipabaro ti pagsasao ti piksion ken isu ti nanglukat ti dalan ti maysa a naisangsangaya a sangkaputotan dagiti Espaniol Amerikano a nobelista."<ref>Coetzee, J.M. "Borges's Dark Mirror", ''New York a Panagreprepaso ti Liblibro'', Tomo 45, Bilang 16. Oktubre 22, 1998</ref>

== Biag ken pagsapulan ==
=== Nasapa biag ket edukasion ===
[[Papeles:Borges 1921.jpg|thumb|Ni Jorge Luis Borges idi 1921 iti edad a 22]]

Ni Jorge Luis Borges ket naipasngay iti maysa nga na-edukado a tengnga a klasea pamilia idi Agosto 1899. Nasayaat ti biagda ngem saanda met a nabaknang tapno makataengda idiay puseg ti ili ti Buenos Aires. Isuda ket nagtaengda idiay [[Palermo, Buenos Aires|Palermo]], ti napangpanglaw idi a suburbo ti siudad. Ti ina ni Borges, a ni Leonor Acevedo Suárez, ket nagtaud ti maysa a tradisional a taga-Uruguay a pamilia iti "puro" a [[Tatto a Criollo|criollo]] (Espaniol) a kaputotan. Ti pamilia ti inana ket nairamanda idi kadagidi Europeano a panagtaeng iti Abagatan nga Amerika, ken kankanayon ti inana a nangisarsarita kadagiti kinatured a tigtignayda.<!--<ref Name="LRB" />--> Ti 1929 a libro ni Borges a ''Cuaderno San Martín'' ket nairaman ti daniw nga "Isidoro Acevedo," a nangilaglagip iti apongna a lalaki, a ni Isidoro de Acevedo Laprida, ti maysa a soldado ti Buyot ti Buenos Aires. Ti kaputotan ti Arhentino nga anogado a ni [[Francisco Narciso de Laprida]], Acevedo ket nakilablaban idi kadagiti gubat iti [[ubat ti Cepeda (1859)|Cepeda]] idi 1859, ti [[Gubat ti Pavón|Pavón]] idi 1861, ken ti [[Gubat ti Los Corrales|Los Corrales]] idi 1880. Ni Isidoro de Acevedo Laprida ket pimmusay ti pulmunia idiay nakaipasngayan a balay ti apokona alalalki a ni Jorge Luis Borges. Ni Borges ket dimmakkel a nakangkangeg ti naiwagwag a maipanggep ti gloria ti pamilia. Ti ama ni Borges, a ni Jorge Guillermo Borges Haslam, ket paset ti kaputotan ti Espaniol, paset a kaputotan ti Portuges, ken guddua nga Ingles, ket anak pay a lalaki ti maysa a koronel. Ni Borges Haslam, nga ti inana ket maysa nga Ingles, ket dimmakkel nga nagsasao iti Ingles idiay balayda ken kankanayon nga innal-alana ti pamialiana a nagbanbaniaga idiay Europa. Ti [[Inglatera]] ken Ingles kaaduan a nagusgustuan iti balay ti pamila.<!--<ref Name="LRB" />-->

Idi agtawen ti siam, ni Jorge Luis Borges ket inpatarusna ti ''[[Ti Naragsak a Prinsipe ken Dadduma pay a Sarsarita#"Ti Naragsak a Prinsipe"|Ti Naragsak a Prinsipe]]'' ni [[Oscar Wilde|Wilde]] iti Espaniol. Daytoy ket naipablaak iti maysa a lokal a warnakan, ngen dagidi gayyemna ket inpagarupanda a ti agpayso a nagsurat idi ket ti amana.<ref>Harold Bloom (2004) ''Jorge Luis Borges'' (Biokritiko ni Bloom) Infobase Publishing {{ISBN|0-7910-7872-8}}</ref> Ni Borges Haslam ket maysa idi nga abogado ken manursuro ti sikolohia a nagsangsanglad kadagiti literario nga aspirasion. Ti kinun-kuna ni Borges iti amana "nangpadas nga agbalin a maysa a mannurat ken napaay iti daytoy a panagpadas." Nangisurat ti, "kaaduan kadagiti tattaok ket soldadoda ken Ammok a saanakto a kasta, Nababainanak, iti kasapsapaan, a nagayayat iti libro a tao ken saan a tao iti aksion."<!--<ref Name="LRB" />-->

Ni Borges ket nsursruan idi idiay balayda aginggana idi agtawen ti sangapulo ket maysa, makasasao ti dua, nagbasbasa iti Shakespeare iti Ingles idi agtawen iti sangapulo ket dua.<!--<ref Name="LRB" />--> Ti pamilian ket nagtataeng iti maysa a dakkel a balay nga adda iti maysa nga Ingles a biblioteka nga adda kadagiti sumurok a sanagaribu a tomo ti liblibro; Ni Borges ker nangibagbaga idi a "no masalsaludsod kaniak ti kangrunaan a pasamak iti biagko, Maibagbagak a ti biblioteka ti amak."<ref>Borges, Jorge Luis, "Dagiti autobiograpiko a notal", ''The New Yorker'', 19 Septiembre 1970.</ref> Ni tattangna ket nagsardeng a nagsansanay iti linteg gapu ta saan unayen a makakita a dumtenganto a sakit ti anakna a lalaki. Idi 1914, ti pamilia ket immalisda idiay [[Hinebra]], Suisa, ken nagyanda idiay kadagiti simmaruno a dekada idiay Europa.<!--<ref Name="LRB" />--> Ni Borges Haslam ket inagagasan idi babaen ti maysa nga espesialista iti mata idi Hinebra, bayat a ti anakna a lalaki ken ti anakna a babai a ni [[Norah Borges|Norah]] ket nagbasbasada, nga idiay a nakaadal ti Pranses ni Borges junior. Isu ket nagbasbasa ti [[Thomas Carlyle|Carlyle]] iti Ingles, ken nangrugrugi a nagbasbasa iti pilosopia iti Aleman. Idi 1917, idi isu ket agtawen iti 18, naamammuanna ni Maurice Abramowicz ken narugi ti maysa a literario a pannakaigayyem a agpautto idi amin a kabibiagna.<!--<ref Name="LRB" />--> Isu ket nakagun-od iti [[baccalauréat]] manipud idiy [[Collège de Genève]] idi 1918.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=oHzs8vuBQU8C&pg=PA16&dq=borges++Coll%C3%A8ge+de+Gen%C3%A8ve+baccalaur%C3%A9at&hl=en&sa=X&ei=G-PDULCbCMK30QXuroD4Dg&sqi=2&ved=0CDgQ6AEwAA#v=onepage&q=borges%20%20Coll%C3%A8ge%20de%20Gen%C3%A8ve%20baccalaur%C3%A9at&f=false ''Ni Borges ken ti Piksionna: Ti Alagaden iti Isipna ken Arte'']
(1999) Gene H. Bell-Villada, Unibersidad ti Texas a Pagmalditan, p.&nbsp;16 {{ISBN|978-0-292-70878-5}}</ref><ref group='Nota' name='f'>Ni Edwin Williamson ket nangisingsingasing iti ''Borges'' (Viking, 2004) a ni Borges ket saan idi a nakaturpos iti ''baccalauréat'' (pp.&nbsp;79-80): "isu idi ket mabalin a saan a nagikaskaso iti ''baccalauréat,'' gapu ta ginurgurana ken nagbutbuteng ti panageksamen. (iti kinapudno, isu ket saan a nakaturpos ti panagadalna ti nanagato nga eskuela)."</ref> Ti Borges a pamilia ket nangikeddeng, a gapu kadagiti politikal a riribok idiay Arhentina, nagtultuloyda a nangnaed idi Suisia idi las-ud ti gubat, a naggigianda idiay aginggana idi 1921. Kalpasan ti [[Sangalubongan a Guat I]], ti pamilia ket ket naggigianda kadagiti nadumaduma a siudad iti tallo a tawen: ti [[Lugano]], Barcelona, [[Majorca]], Seville, ken Madrid.<!--<ref Name="LRB" />-->

Iti dayta apanawen, ni Borges ket nakaduktal kadagiti sinursurat ni [[Arthur Schopenhauer]] ken ti ''[[The Golem (Meyrink)|The Golem]]'' (1915) ni [[Gustav Meyrink]] a nagbalinan kadagiti nakaimpluensiaan kadagiti obrana. Idiay Espana, ni Borges ket nagbalin a kameng ti literario a tignay ti [[avant-garde]], kontra-Modernista a [[Ultraismo|Ultraista]], nga inpatakder babaen ni [[Apollinaire]] ken ni [[Marinetti]], nga aside kadagiti [[Imagista]]. Ti immuna adaniwna, "Himno iti Baybay," a naisurat iti estilo ni [[Walt Whitman]], ket naipablaak idi iti magasin a ''Grecia''.<ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jason|title=Jorge Luis Borges|page=37|isbn=1-86189-286-1|publisher=Reaktion Books|year=2006}}</ref> Bayat nga adad idi idiay Espana, isu ket nakasarungkar kadagiti naidayegan nga Espaniol a mannurat, a mairaman ni [[Rafael Cansinos Assens]] ken ni [[Ramón Gómez de la Serna]].

=== Nasapa a panagsursurat a pagsapulan ===
Idi 1921, ni Borges ket nagsubli ken ti pamiliana idiay Buenos Aires. Bassit laeng ti pormal nga edukasionna, awan dagiti kualipikasionna ket bassit laeng dagiti gayyemna. Nangisursurat iti maysa agayyemna a ti Buenos Aires ket "tinurayanen babaen dagiti arriviste, babaen dagiti husto nga agtutbo nga awanan kadagiti maipapan ti isip nga alikamen, ken dagiti balasang a nadekorasionan".<!--<ref Name="LRB" /> -->Intugotna ti doktrina iti [[Ultraista a tignay|Ultraismo]] ken nangirugi ti pagsapulanna, a nagipabpablaak kadagiti sureal a daniw ken dagiti salaysay kadagiti literario a warnakan. Idi 1930, ni Nestor Ibarra ket tinawtawaganna ni Borges ti "Nalatak nga Apostol ti [[Criollismo]]," a nagramrambak ti rehionalismo ti Latin nga Amerika.<ref>[http://www.borges.pitt.edu/english.php Sentro ti Borges, Unibersidad ti Pittsburgh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190110140812/http://www.borges.pitt.edu/english.php |date=2019-01-10 }}. Naala idi 2010-08-16</ref> Ni Borges ket nangipablaak kadagiti immuna anaipablaak a daniwna, ti ''Fervor de Buenos Aires'', idi 1923 ken nagiparawad ti avant-garde a panagrepaso iti ''[[Martín Fierro (magasin)|Martín Fierro]]''. Ni Borges ket kimmaddua a nangipatakder kadagiti warnakan ti ''Prisma'', ti warnakan a naiwarwaras babaen ti panagikabil kadagiti kopia kadagiti diding ti Buenos Aires, ken ''Proa''. Iti kinaudi a biagna, ni Borges ket nagbabbabawi kadagitoy a nasapa a pablaak, ken nagpanpadas a gimmatang kadagiti amina a naamammuan a kopia tapno dagitoy ket makednganda a madadael.<ref>[http://www.utexas.edu/utpress/excerpts/exboroth.html ''Borges: Dagiti Dadduma a Panagsuksukimat 1937–1952''. Napno a Pangyuna babaen ni James Irby. Unibersidad ti Texas] {{ISBN|978-0-292-76002-8}} Naala idi 2010-08-16</ref>

Babaen ti tengnga ti tawtawen ti 1930, isu ket nangrugrugi a nagsuksukimat kadagiti eksistensial a saludsod ken piksion. Nagob-obra iti maysa nga estilo a tinawtawagan ni Ana María Barrenechea iti "Irrealidad." Adu pay dagiti dadduma a mannurat ti Latin Amerika, a kas ni[[Juan Rulfo]], [[Juan José Arreola]], ken ni [[Alejo Carpentier]], ket nagsuksukimatda paya kadagitoy a tema, a naimpluensiaan babaen ti [[Penomenolohia (pilosopia)|penomolohia]] ni [[Husserl]] ken ni [[Heidegger]] ken ti [[eksistentialismo]] ni [[Jean-Paul Sartre]]. Iti daytoy nga urat, ti biograpona a ni Williamson ket nangiyunayunay iti pannakadangran iti panangibatay iti maysa a nairaem iti autobiograpiko para iti linaon wenno tono kadagiti naisangsangayan nga obrana: liblibro, pilosopia ken panagpanpanunot ket kaaduan a nagtaudan kadagiti pudno nga inspirasion kaniana a kasla dagiti nasanay a panagbiagna.<!--<ref Name="LRB" />--> Manipud iti immuna a pablaak, ni Borges ket kankanayon idi a nagparparawad iti ''[[Sur (magasin)|Sur]]'' (''Abagatan''), a nabangon idi 1931 babaen ni [[Victoria Ocampo]]. Daytoy idi ti kangrunaan a literario a warnakan ti Arhentina ken timmulong kenni Borges a makabiruk ti pammadayawna.<ref>{{cite web|url=http://www.villaocampo.org/ing/historico/cultura_1.htm |title=Ivonne Bordelois, "The Sur Magazine" Villa Ocampo Website |publisher=Villaocampo.org |date= |accessdate=2011-08-24}}</ref> Ni Ocampo ket nangipayammo kenni Borges kenni [[Adolfo Bioy Casares]], ti sabali pay a nadayeg a pigura iti [[Arhentino a literatura]], nga isu ket agbalinto a kankanayon a kummaduan ken gayyemna. Isuda a dua nagsursuratda kadagiti adu nga obra, nga adda babaen dagiti nom de plume [[H. Bustos Domecq]], a mairaman dagiti serye ti detektibo a parodia ken dagiti pantasia a sarsarita. Idi las-ud dagitoy a tawen, ti maysa a gayyem ti pamilia a ni  [[Macedonio Fernández]] ket nagbalin a nagruna nga impluensia kenni Borges.  Dagitoy dua ketnagituronda kadagiti pakisinnaritaan kadagidi café, away a papanan, wenno idiay bassit nga apartamento ni Fernández idiay distrito ti [[Balvanera]] district. Isu ket nagparparang iti naganna iti "[[Dialogo a maipanggep ti Dialogo]] ni Borges,"<ref>Borges, Jorge Luis. Trans. Mildred Boyer ken ni Harold Morland. ''Dreamtigers''. Unibersidad ti Texas a Pagmalditan, 1985, p. 25.</ref> a ditoy a nakisinnarita dagitoy dua ti immortalidad ti kararua.

Idi 1933, ni Borges ket nakagun-od ti editorial a pannkaidutok iti literario a suplemento ti warnakan ti ''Crítica'', nga idiay ket immuna a nangipablaak kadagiti pirgis a kalpasanna ket naurnong a aks ti ''Historia universal de la infamia'' (''[[Ti Sangalubongan a Pakasaritaan ti Inpamia]]'', 1936).<!--<ref Name="LRB" />--> Ti libro ket nangiraman ti dua akita ti panagsurat. Ti immuna ket iti baetan dagiti salaysay a saan a piksion ken dagiti ababa a sarita, a nagus-usar kadagiti maipapaan ti piksion a pamay-ay a mangibaga kadagiti pudno a sarita. Ti maikadua ket buklen dagiti literario a palso, nga immununa nga inpasa ni Borges a kas dagiti pannkaipatarus dagiti annamong manipud iti nadayeg ngem saan unay a nabasbasa nga ob-obra. Kadagiti simmarsaruno a tawen, isu ket nagserbi a kas maysa a literario nga agbalbalakad para iti kamara pagipablaakan iti ''[[Emecé Editores]]'' ken linawas a nagsursurat kadagiti pablaak para iti ''El Hogar'', a nairuar manipud idi 1936 aginggana idi 1939. Idi 1938, ni Borges ket nakabiruk ti trabaho a kas ti umuna a katakunaynay iti Munisipio a Bilioteka ti Buenos Aires idiay Miguel Cané, ti maysa a nagtrabtrabaho a klase a lugar. Bassit laeng dagiti libro idiay, a naibaga kaniana a ti papangkatologo ti ad-adu ngem sangasut a libro iti tunggal maysa nga aldaw, ket awanen ti maibati a maaramid para kadagiti dadduma nga empleado ken makitanto a kasla dakes daytoy. Ti trabaho ket inaramidna laeng iti maysa nga oras iti tunggal maysa nga aldaw ken dagiti nabati nga orasna ket naggigian idiay sirok iti biblioteka, a nagsursurat kadagiti artikulo, dagiti ababa a sarita ken dagiti pananagipatarus.<!--<ref Name="LRB" />-->

=== Kinaudi a pagsapulan ===
[[Papeles:JorgeLuisBorges.jpg|thumb|Ni Jorge Luis Borges idi tawtawen ti 1940, retrato a naala manipud iti "Historia de la Literatura Argentina Tomo II" (1968)]]

Ti ama ni Borges ket pimmusay idi 1938. Daytoy idi ket partikular a tradehia para iti mannurat gapu ta asideg idi dagitoy dua. Idi bisperas ti Paskua iti dayta a tawen, ni Borges ket nagsagaba iti nakaro a dunor iti ulo; idi las-ud iti panangagas, gangani pimmusay isuna iti [[sepsis]]. Bayat idi umim-imbag manipud iti aksidente, ni Borges ket nangrugrugi a nangpadpadas iti baro nga estilo iti panagsurat nga isunto iti pagbalinan a nadayeg. Ti immuna a sarita nga insurat kalpasan ti aksidentena, "[[Pierre Menard, Author of The Quixote|Pierre Menard, Mannurat Ti ''Quixote'']]" ket naiparuar di Mayo 1939. Maysa daytoy kadagiti kadayegan nga obrana, ti "Menard" ket mangkita ti kasasaad ti panagsurat, ken ti pay pannakaikabagian a baetan ti maysa a mannurat ken ti bikodna a historikal a kontesto. Ti immuna nga urnosna kadagiti ababa a sarita, ti ''El jardín de senderos que se bifurcan'' (''Ti Hardin dagiti Tenedor ti Dalan''), ket nagparang idi 1941, ken kaaduan a naisurat kadagiti obra a dati a naipablaak idiay ''Sur''. Ti titulo ti sarita ket maipanggep ti Insik a propesor idiay Inglatera, ni Dr. Yu Tsun, a nag-espia para iti Alemania idi las-ud ti Sangalubongan a Gubat I, iti maysa a panagpadas a mangpasayaat kadagiti autoridad a ti maysa a taga-Asia a tao ket makabael a mangala ti pakaammo a birbirukenda. Ti kombinasion ti libro ken bugbugto, daytoyket mabalin a mabasa kadagiti adu a waya. Babaen ti daytoy, ni Borges ket awan suppiat a nagparnuay ti [[hipertesto a piksion fiction|hipertesto]] a nobela ken nangipalawag pay ti teoria iti uniberso a naibatay iti estruktura iti kasta a nobela.<ref>{{cite conference |last1=Bolter |first1=Jay David |last2=Joyce |first2=Michael |title=Hypertext and Creative Writing |book-title=Hypertext '87 Papers |year=1987 |publisher=ACM |pages=41–50 |url=http://portal.acm.org/citation.cfm?id=317431 }}</ref><ref>{{cite book |last=Moulthrop |first=Stuart |editor1-last=Delany |editor1-first=Paul |editor2-last=Landow |editor2-first=George P. |title=Hypermedia and Literary Studies |chapter=Reading From the Map: Metonymy and Metaphor in the Fiction of 'Forking Paths' |publisher=The MIT Press |year=1991 |place=Cambridge, Massachusetts and London, England }}</ref> Dagiti walo a sarita ket nakausar kadagiti ad-adu ngem innem a pulo a pampanid, ti libro ket kadawyan a nasayaat a naawat, ngem ti ''El jardín de senderos que se bifurcan'' ket napaay a nakaited kaniana kadagiti literario a premio a ninamnama dagiti sirkulona.<ref>{{cite web|url=http://www.enotes.com/poetry-criticism/borges-jorge-luis|title=Borges, Jorge Luis (Vol.32)|publisher=enotes|accessdate=2008-12-03}}</ref><ref>Wardrip-Fruin, Noah & Montfort, Nick (2003). ''The New Media Reader''. MIT Press.</ref>

== Dagiti nota ==
{{reflist|group="Nota"}}

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Adu pay a mabasbasa ==
{{refbegin|30em}}
*{{cite book | last = Agheana | first = Ion | title = The Meaning of Experience in the Prose of Jorge Luis Borges | publisher = P. Lang | location = Frankfurt Am Main | year = 1988 | isbn = 0-8204-0595-7 }}
*{{cite book | last = Agheana | first = Ion | title = The Prose of Jorge Luis Borges | publisher = P. Lang | location = Frankfurt Am Main | year = 1984 | isbn = 0-8204-0130-7 }}
*{{cite book | last = Aizenberg | first = Edna | title = The Aleph Weaver: Biblical, Kabbalistic and Judaic Elements in Borges | publisher = Scripta Humanistica | location = Potomac | year = 1984 | isbn = 0-916379-12-4 }}
*{{cite book | last = Aizenberg | first = Edna | title = Borges and His Successors | publisher = University of Missouri Press | location = Columbia | year = 1990 | isbn = 0-8262-0712-X }}
*{{cite book | last = Alazraki | first = Jaime | title = Borges and the Kabbalah | publisher = Cambridge University Press | location = Cambridge | year = 1988 | isbn = 0-521-30684-1 }}
*{{cite book | last = Alazraki | first = Jaime | title = Critical Essays on Jorge Luis Borges | publisher = G.K. Hall | location = Boston | year = 1987 | isbn = 0-8161-8829-7 }}
*{{cite book | last = Balderston | first = Daniel | title = Out of Context | publisher = Duke University Press | location = Durham | year = 1993 | isbn = 0-8223-1316-2 }}
*{{cite book | last = Barnstone | first = Willis | title = With Borges on an Ordinary Evening in Buenos Aires | publisher = University of Illinois Press | location = Urbana | year = 1993 | isbn = 0-252-01888-5 }}
*{{cite book | last = Barrenechea | first = Ana María | title= Borges the Labyrinth Maker. Edited and Translated by Robert Lima | publisher = New York University Press | location = New York City | year = 1965 }}
*{{cite book | last = Bell-Villada | first = Gene | title = Borges and His Fiction | publisher = University of North Carolina Press | location = Chapel Hill | year = 1981 | isbn = 0-8078-1458-X }}
*{{cite book | last = Bioy Casares | first = Adolfo | title = Borges | publisher = Destino Ediciones | location = City | year = 2006 | isbn = 978-950-732-085-9 }}
*{{cite book | last = Bloom | first = Harold | title = Jorge Luis Borges | publisher = Chelsea House Publishers | location = New York | year = 1986 | isbn = 0-87754-721-1 }}
*{{cite book | last1 = Bulacio | first1 = Cristina | first2=Donato |last2=Grima | title = Dos Miradas sobre Borges | publisher = Ediciones de Arte Gaglianone | location = Buenos Aires | year = 1998 | isbn = 950-554-266-6 }} Illustrated by Donato Grima.
*Burgin, Richard (1969) ''Jorge Luis Borges: Conversations'', Holt Rhinehart Winston
*Burgin, Richard (1998) ''Jorge Luis Borges: Conversations'', University Press of Mississippi
*{{cite book | last = De Behar | first = Block | title = Borges, the Passion of an Endless Quotation | publisher = State University of New York Press | location = Albany | year = 2003 | isbn = 1-4175-2020-5 }}
*{{cite book | last = Di Giovanni | first = Norman Thomas | title = The Borges Tradition | publisher = Constable in association with the Anglo-Argentine Society | location = London | year = 1995 | isbn = 0-09-473840-8 }}
*{{cite book | last = Di Giovanni | first = Norman Thomas | title = The Lesson of the Master | publisher = Continuum | location = London | year = 2003 | isbn = 0-8264-6110-7 }}
*{{cite book | last = Dunham | first = Lowell | title = The Cardinal Points of Borges | publisher = University of Oklahoma Press | location = Norman | year = 1971 | isbn = 0-8061-0983-1 }}
*{{cite book | last = Fishburn | first = Evelyn | title = Borges and Europe Revisited | publisher = Univ of London | location = City | year = 2002 | isbn = 1-900039-21-4 }}
*{{cite book | last = Frisch | first = Mark | title = You Might Be Able to Get There from Here | publisher = Fairleigh Dickinson University Press | location = Madison | year = 2004 | isbn = 0-8386-4044-3 }}
*{{cite book | last = Kristal | first = Efraín | title = Invisible Work | publisher = Vanderbilt University Press | location = Nashville | year = 2002 | isbn = 0-585-40803-3 }}
*Laín Corona, Guillermo. "Borges and Cervantes: Truth and Falsehood in the Narration”. ''Neophilologus'', 93 (2009): 421-37.
*Laín Corona, Guillermo. "Teoría y práctica de la metáfora en torno a ''Fervor de Buenos Aires'', de Borges”. ''Cuadernos de Aleph. Revista de literatura hispánica'', 2 (2007): 79-93. http://cuadernosdealeph.com/revista_2007/A2007_pdf/06%20Teor%C3%ADa.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120105024915/http://cuadernosdealeph.com/revista_2007/A2007_pdf/06%20Teor%C3%ADa.pdf |date=2012-01-05 }}
* {{cite journal | last=Lima | first=Robert | title=Borges and the Esoteric | journal=Crítica hispánica | volume=15 | series=Special issue | issue=2 | date=30 Marso 2014 | publisher=Duquesne University | issn=0278-7261}}
*{{cite book | last = Lindstrom | first = Naomi | title = Jorge Luis Borges | publisher = Twayne Publishers | location = Boston | year = 1990 | isbn = 0-8057-8327-X }}
*{{cite book | last = Manguel | first = Alberto | title = With Borges | publisher = Telegram | location = City | year = 2006 | isbn = 978-1-84659-005-4 }}
*Manovich, Lev,  [http://www.newmediareader.com/book_samples/nmr-intro-manovich-excerpt.pdf New Media from Borges to HTML, 2003]
*{{cite book | last = McMurray | first = George | title = Jorge Luis Borges | publisher = Ungar | location = New York | year = 1980 | isbn = 0-8044-2608-2 }}
*{{cite book | last = Molloy | first = Sylvia | title = Signs of Borges | publisher = Duke University Press | location = Durham | year = 1994 | isbn = 0-8223-1406-1 }}
* Murray, Janet H.,  [http://www.newmediareader.com/book_samples/nmr-intro-murray-excerpt.pdf Inventing the Medium, 2003]
*{{cite book | last = Núñez-Faraco | first = Humberto | title = Borges and Dante | publisher = P. Lang | location = Frankfurt Am Main | year = 2006 | isbn = 978-3-03910-511-3 }}
*{{cite book | last = Racz | first = Gregary | title = Jorge Luis Borges (1899–1986) as Writer and Social Critic | publisher = Edwin Mellen Press | location = Lewiston | year = 2003 | isbn = 0-7734-6904-4 }}
*{{cite book | last = Rodríguez | first = Monegal | title = Jorge Luis Borges | publisher = Dutton | location = New York | year = 1978 | isbn = 0-525-13748-3 }}
*{{cite book | last = Rodríguez-Luis | first = Julio | title = The Contemporary Praxis of the Fantastic | publisher = Garland | location = New York | year = 1991 | isbn = 0-8153-0101-4 }}
*{{cite book | last = Sarlo | first = Beatriz | title = Jorge Luis Borges: a Writer on the Edge | publisher = Verso | location = London | year = 2007 | isbn = 978-1-84467-588-3 }}
*{{cite book | last = Shaw | first = Donald | title = Borges' Narrative Strategy | publisher = Francis Cairns | location = Liverpool | year = 1992 | isbn = 0-905205-84-7 }}
*{{cite book | last = Stabb | first = Martin | title = Borges Revisited | publisher = Twayne Publishers | location = Boston | year = 1991 | isbn = 0-8057-8263-X }}
*{{cite book | last = Sturrock | first = John | title = Paper Tigers | publisher = Clarendon Press | location = Oxford | year = 1977 | isbn = 0-19-815746-0 }}
*{{cite book | last = Todorov | first = Tzvetan | title = Introduction à la littérature fantastique | publisher = Seuil | location = Paris | year = 1970 }}
*{{cite book | last = Toro | first = Alfonso | title = Jorge Luis Borges | publisher = Vervuert | location = Frankfurt Am Main | year = 1999 | isbn = 3-89354-217-5 }}
*{{cite book | last = Volek | first = Emil | title = ''"Aquiles y la Tortuga: Arte, imaginación y realidad según Borges". In:'' Cuatro claves para la modernidad. Analisis semiótico de textos hispánicos. | location = Madrid | year = 1984 }}
*{{cite book | last = Waisman | first = Sergio | title = Borges and Translation | publisher = Bucknell University Press | location = Lewisburg Pa. | year = 2005 | isbn = 0-8387-5592-5 }}
*{{cite book | last = Williamson | first = Edwin | title = Borges: A Life | publisher = Viking | location = New York | year = 2004 | isbn = 0-670-88579-7 }}
*{{cite book | last = Wilson | first = Jason | title = Jorge Luis Borges | publisher = Reaktion Books | location = London | year = 2006 | isbn = 978-1-86189-286-7 }}
*{{cite book | last = Woscoboinik | first = Julio | title = The Secret of Borges | publisher = University Press of America | location = Washington | year = 1998 | isbn = 0-7618-1238-5 }}
*{{cite book | last = Mualem | first = Shlomy | title = Borges and Plato: A Game with Shifting Mirrors | publisher =  Iberoamericana/Vervuert | location = Madrid and Frankfurt | year = 2012 | isbn = 978-8484895954  }}
=== Dagiti dokumentario ===

*{{Cite video
  | people = Eduardo Montes-Bradley (Mannurat/Direktor)
  | title = Harto The Borges
  | medium = Feature Documentary
  | publisher = Patagonia Film Group, US
  | location = USA
  | date = 1999 }}
*{{Cite video | people = Ricardo Wullicher (Direktor) | date = 1978 | title = Borges para millones | location  = Arhentina | medium = Feature Documentary }}
*{{Cite video | people = David Wheatley (Direktor) | title = Profile Of A Writer: Borges and I | url = http://ubu.com/film/borges_portrait.html | medium = Feature Documentary | publisher = Arena | date = 1983 }}
{{refend}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{Commons-nailinia}}
{{Wikiquote-inline}}
*{{cite journal| url=http://www.theparisreview.org/interviews/4331/the-art-of-fiction-no-39-jorge-luis-borges| title=Jorge Luis Borges, Ti Arte ti piksion Bi. 39| journal=Paris Review| date=1967| author=Ronald Christ | volume=Winter-Spring 1967| issue=40}}
*[http://www.bbc.co.uk/programmes/b0076182 BBC Radio 4 a pakitungtungan a programa] manipud iti In Our Time (BBC Radio 4). (Mangeg iti 45 a minuto)
*[http://www.themodernword.com/borges/index.html Jorge Luis Borges iti Moderno a Lubong] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101130011634/http://themodernword.com/borges/index.html |date=2010-11-30 }}
*[http://www.borges.pitt.edu/ Sentro nii Borges, Unibersidad ti Pittsburg].
*[http://amigos-de-borges.net/site/english/main/ Dagiti Gayyem ni Jorge Luis Borges Sangalubongan a kagimongan ken dagiti Kumaduaan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060214061811/http://amigos-de-borges.net/site/english/main/ |date=2006-02-14 }}

{{Kontrol ti autoridad}}

{{DEFAULTSORT:Borges, Jorge Luis}}
[[Kategoria:Jorge Luis Borges| ]]
[[Kategoria:1899 a pannakaipasngay‏]]
[[Kategoria:1986 nga ipupusay]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo (atiddog)]]