Kitaen ti taudan para iti Alexander Pushkin

{{Infobox mannurat
|birth_name = Alexander Sergeyevich Pushkin
| image = A.S.Pushkin.jpg
| caption = Ni Alexander Pushkin babaen ni [[Vasily Tropinin]]
| birth_date = {{Petsa ti pannakaipasngay|df=yes|1799|6|6}}
| birth_place = [[Moscow]], [[Ruso nga Imperio]]
| death_date = {{Petsa ti ipupusay ken tawen|df=yes|1837|2|10|1799|6|6}}
| death_place = [[San Petersburgo]], [[Ruso nga Imperio]]
| occupation = Mannaniw, nobelista, dramaturgo
| nationality = Ruso
| relatives    = Sergei Lvovich Pushkin, Nadezhda Ossipovna Gannibal
| spouse       = [[Natalia Pushkina]] (1831–1837)
| children     = Maria, Alexander, Grigory, Natalia
| alma_mater   = [[Liseo Tsarskoye Selo]]
| genre        = [[Nobela]], [[nobela iti berso]], [[daniw]], [[drama]], [[ababa a sarita]], [[banbanig a sarita]]
| language     = Ruso, Pranses
| movement     = [[Romantisismo]], kasakbayan a [[realismo]]
| notableworks = ''[[Eugene Onegin]]'', ''[[Ti Anak a Babai ti Kapitan]]'', ''[[Boris Godunov (pabuya)|Boris Godunov]]'', ''[[Ruslan ken Ludmila]]''
| period       = [[Nabalitokan aPanawen ti Ruso a Daniw]]
| influences = [[Lord Byron|Byron]], [[Voltaire]], [[Goethe]], [[Friedrich Schiller|Schiller]], [[Percy Bysshe Shelley|Shelley]], [[John Keats|Keats]], [[Dante]], [[Shakespeare]], [[Vasily Zhukovsky|Zhukovsky]], [[Karamzin]], [[Denis Fonvizin|Fonvizin]], [[Derzhavin]], [[Konstantin Batyushkov|Batyushkov]], [[André Chénier|Chénier]], [[Évariste de Parny|de Parny]]
| influenced = gangani amin a [[Ruso a literatura]], [[Anna Akhmatova|Akhmatova]], [[Alexander Blok|Blok]], [[Hristo Botev]], [[Joseph Brodsky|Brodsky]], [[Mikhail Bulgakov|Bulgakov]], [[Ivan Bunin|Bunin]], [[Anton Chekhov|Chekhov]], [[Fyodor Dostoevsky|Dostoevsky]], [[Mihai Eminescu|Eminescu]], [[Nikolai Gogol|Gogol]], [[Ivan Goncharov|Goncharov]], [[Maxim Gorky|Gorky]], [[Henry James|H.James]], [[Mikhail Lermontov|Lermontov]], [[Nikolai Leskov|Leskov]], [[Osip Mandelstam|Mandelstam]], [[Prosper Mérimée|Mérimée]], [[Adam Mickiewicz|Mickiewicz]], [[Mussorgsky]], [[Vladimir Nabokov|Nabokov]], [[Nikolai Nekrasov|Nekrasov]], [[Pablo Neruda|P.Neruda]], [[Boris Pasternak|Pasternak]], [[Ilya Repin|Repin]], [[Taras Schevchenko|Schevchenko]], [[Aleksandr Solzhenitsyn|Solzhenitsyn]], [[Stanislavsky]], [[Tchaikovsky]], [[Dylan Thomas|D.Thomas]], [[Leo Tolstoy|Tolstoy]], [[Marina Tsvetaeva|Tsvetaeva]], [[Ivan Turgenev|Turgenev]], [[Fyodor Tyutchev|Tyutchev]], [[Vladimir Vysotsky|Vysotsky]], [[Sergei Yesenin|Yesenin]]
| signature = Pushkin Signature.svg
}}

Ni '''Alexander Sergeyevich Pushkin''' ({{lang-rus|Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин|r=Aleksandr Sergeyevich Pushkin|p=ɐlʲɪˈksandr sʲɪˈrɡʲejɪvʲɪtɕ ˈpuʂkʲɪn|a=ru-Pushkin.ogg}}; {{OldStyleDate|6&nbsp;Hunio|1799|26 Mayo}}{{spaced ndash}}{{OldStyleDate|10 Pebrero|1837|29 Enero}}) ket maysa idi a [[Tattao a Ruso|Ruso]] a mannurat ti [[Romantisismo|Romantiko]] a panawen<ref name=basker>Basker, Michael. Pushkin ken Romantisismo. Iti Ferber, Michael, ed., ''Ti Kadua ti Europeano a Romantisismo''. Oxford: Blackwell, 2005.</ref> nga isu ti naipanpanunotan babaen dagiti adu a ti kalatakan a Ruso a mannaniw<ref name="virginia">[http://www.faculty.virginia.edu/dostoevsky/texts/devil_pushkinbio.html Ababa a Biograpia manipud ti Unibersidad ti Virginia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190401220028/http://www.faculty.virginia.edu/dostoevsky/texts/devil_pushkinbio.html |date=2019-04-01 }}, naala idi 24 Nobiembre 2006.</ref><ref name="Reid">[http://www.worldandi.com/newhome/public/2004/March/bkpub1print.asp Allan Reid, "Ti Kalatakan a Mannaniw ti Ruso/Nasabrak a tao"], naala idi 2 Septiembre 2006.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/361169.stm "Ti Pushkin gurigor ket saksakupenna ti Russia"]. BBC News, 5 Hunio 1999, Naala idi 1 Septiembre 2006.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/2977322.stm "Ti Biograpo ket nangabak ti nangina a presio ti libro"]. BBC News, 10 Hunio 2003, Naala idi 1 Septiembre 2006.</ref> ken ti nangbangon ti moderno a [[Ruso a literatura]].<ref>[http://www.pushkinskijdom.ru/Default.aspx?tabid=1241 Biograpi ani Pushkin idiay Instituto ti Ruso a Literario "Pushkin a Balay"]. Naala idi 1 Septiembre 2006.</ref><ref name="Gorky">Maxim Gorky, [http://www.marxists.org/archive/gorky-maxim/misc/pushkin.htm "Pushkin, Ti panakikeddeng ti pateg"]. Naala idi 1 Septiembre 2006.</ref>

Isu ket naipasngay iti [[Ruso a nobilidad]] idiay Moscow, ni Pushkin ket nangipablaak ti immuna a daniwna ti tawen a sangapulo ket lima, ken nawatiwat a nabigbigan babaen ti literario a patakder babaen ti panawen apanagturposna manipud ti [[Liseo Tsarskoye Selo]].

Dayta ti nainget a panagsisiim ti [[Third Section of His Imperial Majesty's Own Chancellery|politikal a polis ti Sar]] ken saan idi a makaipablaak, ni Pushkin ket nagsurat ti kadayegan a pabuyana, ti drama a ''[[Boris Godunov (pabuya)|Boris Godunov]]''. Ti [[nobela iti berso|nobelana iti berso]], a ''[[Eugene Onegin]]'', ket naserialisado idi nagbaetan ti 1825 ken 1832.

Isu ket arsagid no maipanggep ti dayawna, ni Pushkin ket nakilablaban idi kadagiti duapulo ket siam a [[duelo]], ken nakaroa nasugatan iti kastoy a pasamak kenni [[Georges-Charles de Heeckeren d'Anthès]]. Ni D'Anthès, ti maysa a Pranses nga opisial a nagserserbi ti [[Rehimento ti Kabaliero a Guardia]], ket nagpadpadas a nagsulisog ti asawa ni mannaniw, a ni [[Natalya Pushkina]]. Ti nasapa nga ipupusay ni Pushkin ti tawen a 37 ket naipammategan a kas maysa a didigra para iti [[Ruso a literatura]].

==Biag ken pagsapulan==
[[Papeles:Pushkin 04.jpg|thumb|right|180px|Ladawan ni Pushkin 1800-1802 babaen ni [[Xavier de Maistre]].]]

Ti ama ni Pushkin, a ni Sergei Lvovich Pushkin (1767–1848), ket nagtaud manipud kadagiti nalatak a pamilia ti Ruso a nobilidad a nakasurot ti kaputotanna manipud idi maika-12 a siglo.<ref name="genealogics.org">{{Cite web|url=http://www.genealogics.org/register.php?personID=I00068783&tree=LEO&generations=6 |title=Dagiti kaputotan ni Aleksander Sergeevich Pushkin idiay |publisher=Genealogics.org |date= |accessdate=2 Marso 2010}}</ref><ref name="Saint Petersburg 2007">Н. К. Телетова [N. K. Teletova] (2007).</ref>

Ti ina ni Pushkin a ni Nadezhda (Nadya) Ossipovna Gannibal (1775–1836) ket nagtaud manipud ti apongna a baket manipud ti amana a nagtaud manipud ti [[Tattao nga Aleman|Aleman]] ken [[Tattao nga Eskandinabo|Eskandinabo]] a nobilidad.<ref name="Лихауг Lihaug 2006 31–38">{{Cite journal | last = Лихауг [Lihaug]| first = Э. Г. [E. G.]| title = Предки А. С. Пушкина в Германии и Скандинавии: происхождение Христины Регины Шёберг (Ганнибал) от Клауса фон Грабо из Грабо [Dagiti kaputotan ni A. S. Pushkin idiay Alemania ken Eskandinabia: Taudan ni Christina Regina Siöberg (Hannibal) manipud kenni Claus von Grabow zu Grabow]| journal=Генеалогический вестник [Genealogical Herald].–Санкт-Петербург [San Petersburgo]| volume = 27| pages = 31–38|date=Nobiembre 2006}}</ref><ref name="Lihaug 2007 32–46">{{Cite journal | last = Lihaug| first = Elin Galtung| title = Aus Brandenburg nach Skandinavien, dem Baltikum und Rußland. Eine Abstammungslinie von Claus von Grabow bis Alexander Sergejewitsch Puschkin 1581–1837| journal=Archiv für Familiengeschichtsforschung| volume = 11| pages = 32–46|year=2007}}</ref> Isu ket anak a babai ni Ossip Abramovich Gannibal (1744–1807) ken ti asawana, a ni Maria Alekseyevna Pushkina (1745–1818). 

Ti ama ni Ossip Abramovich Gannibal, ti nalatak nga apong a lakay ni Pushkin, ket ni [[Abram Petrovich Gannibal]] (1696–1781), ti nangisit nga Aprikano nga [[ayaban]] a pinadakkel ni [[Pedro ti Natan-ok]]. Ni Abram ket nagsurat kenni Empresa Elizabeth, ti anak a babai ni Pedro ti Natan-ok, nga isu ket manipud idi idiay ili ti "Lagon". Dagiti Ruso a biograpo ket nangipatinggada manipud iti rugi daytoy a ti Lagon ket adda idiay [[Etiopia]], ti maysa a pagilian nga adda ti panakaitaripnong ti [[Ortodokso a  Kristiano]] a ni [[Vladimir Nabokov]], idi agsuksukimat ti ''Eugene Onegin'', daytoy ket nakaipakita ti panagdudua iti daytoy a teoria ti Etiopiano a taudan. Idi 1995 ni Dieudonné Gnammankou ket nagipakita ti napigsa a kaso a ti "Lagon" ket maysa nga ili idi a mabirukan idiay akin-abagatan nga igid ti [[Danaw Chad]], nga itan ket idiay akin-amianan a [[Kamerun]]. Nupay kasta, awan ti naipatingga nga ebidensia para kadagitoy a teoria.<ref name="genealogics.org" /><ref name="Saint Petersburg 2007" /><ref name="Lihaug 2007 32–46"/><ref>{{Cite web |url=http://books.google.co.uk/books?id=H7Nl-uwR7IEC&pg=PT833&dq=pushkin+african+cameroon&hl=en&ei=O_iuTb-lOM3S4wanjPDGCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CFEQ6AEwBA#v=onepage&q&f=false |title=''Dagiti obra ni Alexander Pushkin'' Babaen ni Alexander Pushkin |access-date=2012-10-23 |archive-date=2011-09-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110921173746/http://books.google.co.uk/books?id=H7Nl-uwR7IEC&pg=PT833&dq=pushkin+african+cameroon&hl=en&ei=O_iuTb-lOM3S4wanjPDGCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CFEQ6AEwBA#v=onepage&q&f=false |url-status=dead }}</ref><ref>Dieudonné Gnammankou, ''Abraham Hanibal&nbsp;— l'aïeul noir de Pouchkine'', Présence Africaine Éditions, Paris 1996. {{ISBN|2-7087-0609-8}}.</ref><ref>"[http://www.nytimes.com/2010/11/13/opinion/13iht-edschmemann.html?partner=rssnyt&emc=rss Ti Aprikano Prinsesa ken dagiti Ruso a Mannani]". ''Ti New York Times''.</ref> Kalpasan ti panagadalna idiay Pransia a kas maysa a [[milisia nga inheniero]], ni Abram Gannibal ket nagbalin a gobernador ti [[Reval]] ken nagbalin nga isu ti [[Pakasaritaan dagiti Ruso a ranngo ti milisia|Général en Chef]] (ti maikatlo a kangatuan a ranggo ti buyot) a nangidadaulo ti panagpatakder kadagiti puerto ti baybay ken dagiti kanal idiay Rusia.

Naipasngay idiay Moscow, ni Pushkin ket nangipablaak ti immuna a daniwna idi agtawen ti limapulo ket lima. Babaen ti panawen a panagturposna a nagadadal a kas paset ti immuna a panagturpos ti klase ti prestihioso nga [[Imperial a Liseo]] idiay [[Tsarskoe Selo]] idiay asideg ti [[San Petersburgo]], ti kalaingna ket nawatiwat idin a nabigbigan iti kaunegan a buya ti Ruso a literario. Kalpasan ti panagadalna, ni Pushkin ket napan iti narag-o ken nariri nga intelektual a kultura dagiti katutubo iti kapitolio, ti San Petersburgo. Idi 1820 isu ket nangipablaak ti immuna nga atiddog a daniwna, ti ''[[Ruslan ken Lyudmila (daniw)|Ruslan ken Lyudmila]]'', iti katengngaan ti adu a kontrobersia a maipanggep ti suhetona ken estilo.

Ni Pushkin ket nagin-inut a nagbalin a nangitalek iti sossial a reporma ket rimmuar a ngiwat para kadagiti literario a radikal. Daytoy ket nangpaunget iti gobierno, ken nakaiturongan iti pannakaiyalisna manipud ti kapitolio (1820). Isu ket napan idiay [[Kaukaso]] ken idiay [[Peninsula Krimea|Krimea]], ken kalpasanna idiay [[Kamianka (Cherkasy Oblast)|Kamenka]] ken [[Chişinău]], nga idiay ket nagbalin a [[Nawaya a Mason]].

Ditoy ket timmipon iti [[Filiki Eteria]], tisekreto nga organisasion a ti panggepna ket ti mangituang ti turayti Otomano idiay Gresia ken mangipatakder ti maysa a nawaya nga estado ti Gresia. Isu ket nareggetan babaen ti [[Griego a Rebolusion]] ken idi nangrugi ti gaubat kadagiti [[Otmano nga Imperio|Otomano a Turko]] isu ket nagsursurat iti diario kadagitipasamak iti nalatak a nailian nga yaalsa.
Isu ket nagyan idiay Chişinău aginggana idi 1823 ken nasurat kadagiti dua a [[Romantisismo|Romantiko]] a daniw a nakaiyeg kaniana iti adu a pammadayaw; ''Ti Kaptibo ti kaukaso'' ken ''Ti Burayok ti Bakhchisaray''. Idi 1823 Ni Pushkin ket immalis idiay [[Odessa]], nga iday manen ket nakisuppiat iti gobierno, a nagi-eksilo kaniana idiay away nga estado ti inana [[Reserba ti Museo Mikhaylovskoye|Mikhailovskoe]] (idiay asideg ti [[Pskov]]) manipud idi 1824 aginggana idi 1826.<ref>''Images of Pushkin in the works of the black "pilgrims".'' Ahern, Kathleen M. The Mississippi Quarterly Pg. 75(11) Vol. 55 No. 1 ISSN: 0026-637X. 22 Disiembre 2001.</ref>

Idiay Mikhailovskoe, ni Pushkin ket nagsurat kadagiti nostalhi a daniw ti ayat ken indedikadona kenni Elizaveta Vorontsova, ti asawa ni Heneral-Gobernador ti [[Malorossia]].<ref>{{iti sao|ru}} P. K. Guber. Don Juan List of A. S. Pushkin. Petrograd, 1923 (naiprenta manen idiay Kharkiv, 1993). Pampanid 78, 90–99.</ref> Kalpasannan ni Pushkin ketnagtultuloy a nagobra iti berso-nobelana iti ''Eugene Onegin''.

==Dagiti nagibasaran==
{{Reflist}}

==Adu pay a mabasbasa==
* T. J. Binyon|Binyon, T. J. (2002) ''Pushkin: A Biography''. London: HarperCollins {{ISBN|0-00-215084-0}}; US edition: New York: Knopf, 2003 {{ISBN|1-4000-4110-4}}
* Yuri Druzhnikov (2008) ''Prisoner of Russia: Alexander Pushkin and the Political Uses of Nationalism'', Transaction Publishers {{ISBN|1-56000-390-1}}
* Dunning, Chester, Emerson, Caryl, Fomichev, Sergei, Lotman, Lidiia, Wood, Antony  (Translator) (2006) [http://books.google.com/books?id=bLQEcJZSDNIC&printsec=frontcover&dq=Chester+Dunning:+The+Uncensored+Boris+Godunov&source=bl&ots=wqJAk12SA1&sig=ZJZPBB-A8zSoOiTDO3t8vdXGfRM&hl=en&ei=esu5TOTHIISKlwfL3Zj8DQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false ''The Uncensored Boris Godunov: The Case for Pushkin's Original Comedy''] University of Wisconsin Press {{ISBN|0-299-20760-9}}
* Feinstein, Elaine (ed.) (1999) ''After Pushkin: versions of the poems of Alexander Sergeevich Pushkin by contemporary poets''. Manchester: Carcanet Press; London: Folio Society {{ISBN|1-85754-444-7}}
* Pogadaev, Victor (2003) ''Penyair Agung Rusia Pushkin dan Dunia Timur (The Great Russian Poet Pushkin and the Oriental World)''. Monograph Series. Centre For Civilisational Dialogue. University Malaya. 2003, {{ISBN|983-3070-06-X}}
* Vitale, Serena (1998) ''Pushkin's button''; transl. from the Italian by Ann Goldstein. New York: Farrar, Straus & Giroux {{ISBN|1-85702-937-2}}
* Телетова, Н. К. (Teletova, N. K.) (2007) ''Забытые родственные связи А.С. Пушкина'' (''The forgotten family connections of A. S. Pushkin''). Saint Petersburg: Dorn {{OCLC|214284063}}
* Wolfe, Markus (1998) ''Freemasonry in life and literature''. Munich: Otto Sagner ltd. {{ISBN|3-87690-692-X}}
* Wachtel, Michael. "Pushkin and the Wikipedia" ''Pushkin Review'' 12–13: 163–66, 2009–2010
* Jakowlew, Valentin. "Pushkin's Farewell Dinner in Paris" (Text in Russian) Koblenz (Germany): Fölbach, 2006, {{ISBN|3-934795-38-2}}.

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{wikisource-inline|author:Alexandr Pushkin|Alexander Pushkin}}
{{Wikiquote-inline}}
{{commons-nailinia}}

{{Kontrol ti autoridad}}

{{DEFAULTSORT:Pushkin, Aleksandr}}
[[Kategoria:Alexander Pushkin| ]]
[[Kategoria:1799 a pannakaipasngay‏‎]]
[[Kategoria:1837 nga ipupusay]]
[[Kategoria:Dagiti nobelista manipud iti Rusia]]
[[Kategoria:Dagiti mannaniw manipud iti Rusia]]
[[Kategoria:Teatro ti maika-19 a siglo]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo]]