Bantay Arayat
| Bantay Arayat | |
|---|---|
 Ti Bantay Arayat a kas makitkita manipud iti amianan a laud. | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 1,026 m (3,366 ft) [1] |
| Nagsasabtan | 15°12′00″N 120°44′31″E / 15.20°N 120.742°ENagsasabtan: 15°12′00″N 120°44′31″E / 15.20°N 120.742°E |
| Heograpia | |
.svg)  Bantay Arayat | |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Estratobulkan |
| Naudi a bimtak | Di ammo |
Ti Bantay Arayat ket maysa a natayen nga estratobulkan iti Isla ti Luzon, Filipinas, nga agtayag iti 1,026 metro (3,366 ft). Awan ti nairehistro a panagbettak iti bulkan, ken ti kinaudi a nga aktibidadna ket napetsaan iti panawen ti Holoseno.[1]
Ti bulkan ket mabirukan idi nadalumpinas nga agrikultural a rehion iti 15°12′N 120°45′E / 15.200°N 120.750°E. Ti akin-abagatan a gudua ti bantay ket naisanglad iti kaunegan ti ili ti Arayat, Pampanga, bayat a ti amianan a gudua ken ti pantok ti bantay ket naisanglad iti kaunegan ti Magalang. Sangapulo ket siam a milia iti laud ti Bantay Arayat ket ti Siudad ti Angeles ken ti dati a Clark Air Base. Ti Bantay Pinatubo ket mabirukan iti ad-adayo a 26 km (16 mi) iti laud. Ti bulkan ket nadayeg a papanan dagiti turista para iti tattao nga agbisbisita dagiti tengnga tanap. Iti agarup a 10 km (6 mi) iti amianan a laud ket ti "timpuyog ti pagpatayaban ti Siudad ti Angeles" a mangited ti pagadalan dagiti piloto ken agpatayab a panagbuya iti Bantay Arayat kadagiti nalag-an unay nga eroplano. Ti teritorio ket tinawtawagan iti "Woodland Air Park" ken daytoy ket tagikua ti siudad ti Magalang.
Ti bantay ket naikedkeddeng a mistiko, ti naisalaysayan a pagtaengan ni Aung/Aring Sinukuan/Sinkuan/Suku wenno ti Duende a naam-ammuan a kas diwata Mariang Sinukuan depende ti kaykayat a bersion ti sarita dagiti agbasbasa wenno agdengdengngeg, ngem iti duog a sarsarita ti Kapampangan ken ti pay panagsukisok nga innala babaen dagiti Kapampangan nga estudiante ni Henry Otley Beyer, daytoy idi ket ken pagtaengan ni Apung/Aring Sinukuan, kasuppiat ni Namalyari iti Bantay Pinatubo, nga isu kadagiti agdumaduma a bersion, ti anak a lalaki ni Cargon-Cargon nga isu ket nakaro idi a nasugatan iti pannakilabanna iti higante manipud iti Banbantay ti Zambales a naibagbaga a balay ni Apu Namalyari.
Heograpia[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Bantay Arayat ket nakatakder iti tengnga ti nadalumpinas a Tanap ti Tengnga ti Luzon, a buklen ti talon ti pagay ken ti kadawyan a kangato iti agarup a 15 aginggana iti 35 a metro MSL. Ti bantay ket napungtuan babaen ti nagtimbukel nga abut ti bulkan iti agarup a 1.2 km iti diametro, a kaaduan daytoy ket narebba iti lumaud a paset ti akin-amianan a ngarab gapu ti nurunor. Daytoy ket nagresultaan ti nasawangen nga abut a malukatan iti turong iti laud-amianan a laud. Daytoy a lugar ket taudan nangruna a deposito ti adu ti rugitna a guedday a mangporma iti immindayon a langa ti daga kadagiti labes ti laud ken amianan a laud a bangir ti bulkan. Ti 1026-metro a pantok ket nakatakder iti amianan a daya a bangir ti nasangawen nga abut, a naam-ammuan iti Amianna a Pantok, bayat a ti 984-metro a Pantok Pinnacle ket mabirukan it iabagatan a daya a ngarab ti abut.[2] Ti aktibidad ti kasakbayan a pannakarebba ket nangporma ti andesitiko a simborio a naam-ammuan iti Puraw a Bato iti narebba nga ampiteatro.[1]
Dagiti panagbettak[urnosen | urnosen ti taudan]
Awan dagiti kultural a rehistro kadagiti naipakasaritaan a panagbettak. Nupay kasta, adda met ti nakapsot a waig kadagiti makaro a nuronor iti sumngawan idiay Amianan a Lumaud a bangir ti pantok. Dagiti duog a panagbettak ket naibagbaga a gapuanan ti pormasion ti Simborio ti Lava kadagiti Akinlaud a Bakras ti bantay a naam-ammuan iti Puraw a Bato a nasayaat a papanan dagiti turista ken kadawyan a papanan dagiti estudiante ti Agrikultural a Koleho ti Pampanga. Ti ampiteatro ti Arayat ket naibagbaga a gapuanan babaen ti pannakarebba ti pantok iti lumaud a bangir ngem adda pay naun-uneg nga abut iti akin-daya a bangir, naibagbaga a ti bantay idi ket maysa a bulkaniko nga isla, aginggana idi dagiti panagbettak ket inabbonganna ti daga ti kaarrubayan a lugar, dagiti panagbettak ket naibagbaga a mabalin a gapuanan ti nai-teoria a pannaka-itikor manen ti Karayan Pampanga a naibagbaga a limmabas idi iti akinlaud a bangir imbes nga iti agdama a dalanna iti akindaya a bangir.[1]
Ladladawan[urnosen | urnosen ti taudan]
-
Ladawan ti Bantay Arayat a naala idi 2012. -
Pakaimatangan ti Karayan Pampanga ken Bantay Arayat manipud iti rangtay ti Arayat, Pampanga -
Nailian a Parke ti Bantay Arayat, Opisina ti DENR, CENRO
Kitaen pay[urnosen | urnosen ti taudan]
- Dagiti aktibo a bulkan ti Filipinas
- Dagiti mabalin nga aktibo a bulkan ti Filipinas
- Dagiti di aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti nailian a parke ti Filipinas
- Singsing ti apuy ti Pasipiko
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b c d e "Arayat". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano. Naala idi 2010-12-19.
- ^ Topograpiko a Mapa, Sabanas 7173 III, Serie S701, Defense Mapping Agency, Department of Defense, 1977
Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Bantay Arayat iti Wikimedia Commons