Bantay Dajo
| Bantay Dajo | |
|---|---|
| Bantay Dahu wenno Bud Dajo | |
.svg)  Bantay Dajo Mapa ti Filipinas | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 620 m (2,030 ft) [1] |
| Kalatak | 620 m (2,030 ft) |
| Nagsasabtan | 6°0′48″N 121°03′24″E / 6.01333°N 121.05667°ENagsasabtan: 6°0′48″N 121°03′24″E / 6.01333°N 121.05667°E |
| Heograpia | |
| Lokasion | Sulu, Filipinas |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Kono nga eskoria |
| Bulkaniko nga arko | Arko ti Zamboanga-Sulu |
| Naudi a bimtak | Di ammo |
Ti Bantay Dajo (Tausūg: Būd Dahu; Espaniol: Bud Dajó), ket maysa kadagiti kono nga eskoria a mangbukel iti isla ti Jolo ken paset ti Bulkaniko a Grupo ti Jolo iti Filipinas.[2] Ti natay a bulkan ket mabirukan iti 8 a kilometro (5.0 mi) nga abagatan a daya manipud iti ili ti Jolo idiay probinsia ti Sulu. Ti bantay ken dagiti kaaripingna a daga ket nairangarang a kas Nailian a Parke ti Bantay Dajo idi 1938.[3]
Dagiti pisikal a langa[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti kono nga eskoria ket addaan iti kangato iti 620 a metro (2,030 ft) nga addaan iti diametro ti baba iti 9.5 a kilometro (5.9 mi). Iti pantok ti bantay ket ti 0.5 a kilometro (0.31 mi) nga abut a naisangawen iti abagatan a laud. Dagiti daduma pay a bulkaniko a sanguanan a kaariping ti Bantay Dajo ket ti: Matanding, a mabirukan iti amianan a daya ti Bantay Dajo nga addaan iti kangato iti 400 a metro (1,300 ft) iti asl; ti Guimba, iti daya ken ti kangato iti 482 a metro (1,581 ft) asl; ken ti Sungal, iti abagatan a daya iti 518 a metro (1,699 ft) asl.[4]
Heolohia[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti basalto a bulkaniko a kono ket paset ti bulkaniko nga arko ti Zamboanga-Sulu.[4]
Dagiti panagbettak a di agpayso a naigupit iti bantay[urnosen | urnosen ti taudan]
1641[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti bulkan ti Jolo ket maysa kadagiti bulkan a di agpayso a naigupit iti panagbettak idi Enero 4, 1641 a nangabbong ti kasipnget ti akin-abagatan a Filipinas. Ti adu pay a panagad-adal ket kanungpalan a nabirukan a ti panagbettak ket nagtaud manipud iti Bulkan Parker idiay probinsia ti Cotabato.[5][6]
1897[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti gingined ken ti simmaruno a tsunami idi Septiembre 21, 1897 a nagdadael ti Akin-abagatan a Filipinas ket naipampamattian a nagtaud manipud iti submarino a panagbettak isu a mailaksid ti Bantay Dajo.[1]
Panagsisiim ti aktibidad ti PHIVOLCS[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti nabiit a termino a panagsisiim iti bantay (seismiko ken bisual) ket inar-aramid babaen ti Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia idi 1993 ken idi 1997. Awan dagiti karkarna nga aktibidad iti kaunegan ti kaarrubayan ti bulkan.[4]
Nailian a Parke ti Bantay Dajo[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti bantay ket ti kaarubayanna a lugar ket nairangarang a kas nailian a parke babaen ti Proklamasion Blng. 261 iti Pebrero 28, 1938 a binukel ti 213 ektaria (530 acre) iti daga. Dagiti kinaudi a reporta ket nangipakpakita a ti bantay ket nakaro napukpukan ti bakir nga adda laengen iti bassit a nabati nga abbong ti bakir a kadawyan laeng kadagiti napadsok a bakras.[3] Ti pagtaengan dagiti ayup ket agdama a saan a nailista a kas nasalakniban a lugar babaen ti Sistema ti Nailian a Naipagkaykaysa ti Nasalakniban a Luglugar (NIPAS) iti Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso.[7][8]
Fauna[urnosen | urnosen ti taudan]
Adda met dagiti madanar a sebbangan, a saan a nasken nga endemiko iti lugar, ngem mabalin a mabirukan iti kaunegan ti Nailian a Parke ti Bantay Dajo ket (manipud iti "BirdLife International"):[3]
- Kolor dapo nga Imperial a Pagaw (Ducula pickeringii), Madanar
- Kakatua ti Filipinas wenno ti Nalabbasit butbut a Kakatua (Cacatua haematuropygia), Kritikal a madanar
- Kalaw ti Sulu (Anthracoceros montani), Kritikal a madanar
- Sulu Woodpecker Dendrocopos ramsayi, Madanar
- Salaksak ni Winchell (Todiramphus winchelli), Madanar
Naipakasaritaan a kinapangruna[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti bantay ket lugar ti Umuna a Gubat ti Bantay Dajo idi las-ud ti Moro a Rebelion iti Gubat ti Filipinas-Amerika idi 1906, a nakaikanungpalan ti Nadawel a panagpapatay ti Abut ti Moro, ti pannakapatay dagiti sumurok a 600 taga-purok (kaaduan ket sibilin) a naglemlemmeng iti abut ti Bantay Dajo. Ti lima nga aldaw a Maikadua a Gubat ti Bantay Dajo idi 1911 ket nagpatingga nga addaan iti basbassit a nadangran babaen dagiti negosasion, ken panagaw-awis a panagawid iti kaaduan.
Kitaen pay[urnosen | urnosen ti taudan]
- Dagiti aktibo a bulkan ti Filipinas
- Dagiti mabalin nga aktibo a bulkan ti Filipinas
- Dagiti di aktibo a bulkan ti Filipinas
- Listaan dagiti nailian a parke ti Filipinas
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b c "Jolo". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano. Naala idi 2006-06-12.
- ^ "Dagiti sinonimo ken dagiti sublanga – Jolo" Naiyarkibo 2013-05-14 iti Wayback Machine. Sangalubongan a programa ti Bulkanismo. Naala idi 2011-09-24.
- ^ a b c "Nailian a Parke ti Bantay Dajo" Naiyarkibo 2012-10-16 iti Wayback Machine. Birdlife. Naala idi 2011-09-25.
- ^ a b c "Banatay Dajo" Naiyarkibo 2011-10-05 iti Wayback Machine. Instituto ti Bulkanolohia ken Sismolohia. Naala idi 2011-09-25.
- ^ "Parker Volcano". Sangalubongan a Programa ti Bulkanismo. Naala idi 2011-09-24.
- ^ "Pakasaritaan a Panagbettak – Jolo" Naiyarkibo 2012-10-12 iti Wayback Machine. Sangalubongan a Programa ti Bulkanismo. Naala idi 2011-09-24.
- ^ "Dagiti kinapudno ken dagiti Pigura ti Nasalakniban a Luglugar babaen ti Rehion" Naiyarkibo 2011-09-29 iti Wayback Machine. Nasalakniban a Luglugar ken Opisina ti Kaatapan. Naala idi 2011-09-25.
- ^ "Nasalakniban a luglugar iti Rehion 9" Naiyarkibo 2011-09-29 iti Wayback Machine. Nasalakniban a Luglugar ken Opisina ti Kaatapan. Naala idi 2011-09-25.
Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]
- Bud Dajo Naiyarkibo 2011-10-05 iti Wayback Machine
- Jolo Naiyarkibo 2013-03-26 iti Wayback Machine
- Ania kadi ti napasamak iti Bantay Dajo