Jump to content

Baybay Arhentino

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Baybay Arhentino
Ti Baybay Arhentino, iti aplaya ti Atlantiko iti Arhentina
LokasionAkindaya nga aplaya ti Arhentina
Nagsasabtan46°S 63°W / 46°S 63°W / -46; -63Nagsasabtan: 46°S 63°W / 46°S 63°W / -46; -63
Parte tiAbagatan a Taaw Atlantiko
Dagiti taudan ti karayanRío de la Plata, Karayan Colorado, Río Negro, Karayan Chubut, Karayan Deseado
Pagpagilian ti labnengArhentina, Uruguay, Chile
Kalawa ti rabaw1,000,000 kuadrado kilometro (390,000 sq mi)
Is-islaIs-isla Falkland, Tierra del Fuego

Ti Baybay Arhentino (Espaniol: Mar Argentino) ket ti baybay iti kaunegan ti kontinental a samang iti nangruna a daga ti Arhentina.

Ti Baybay Arhentino ket mabirukan iti Abagatan a Taaw Atlantiko iti akin-abagatan a daya nga aplaya ti Arhentina, a gumay-at manipud iti agarup a latitud ti Montevideo, Uruguay, nga agpaabagatan iti Tierra del Fuego, ken mabirukan iti agarup a 500 mi (800 km) iti amianan ti Antartika. Ti Baybay Arhentino ket addaan iti kalawa ti rabaw iti 1,000,000 km2 (390,000 sq mi)[1] ken maysa kadagiti kadakkelan a baybay iti lubong. Ti agpakatengnga a kaadalen ti baybay ket 1,205 m (3,952 ft) ken ti kaadaleman a paset ket 2,224 m (7,296 ft). Daytoy ket addaan iti kaagad iti 3.5%.[1]

Ti Baybay Arhentino ket progresibo a lumawa nga agpaabagatan, a maigiddiat iti umakikid a kontinental a masa.[1] Ti plataporma ti baybay ket addaan kadagiti serye dagiti banak nga agpababa iti daya a kas dagiti dakkel a tukantukad wenno addangan. Gapu kadagiti banakna a nasukog iti agdan, morpolohiko a kapada ti Baybay Arhentino iti Ekstra-Patagonia ti Andes . Mabirukan pay ti Is-isla Falkland iti kaunegan ti kontinental a samang iti Baybay Arhentino.

Dagiti panagtunton iti teritoria

[urnosen | urnosen ti taudan]

Segun ti linteg 23968, ti teritorial a dandanum ti Arhentina ket gumay-at iti 12 nautika milia (22 km; 14 mi) manipud iti linia manipud kadagiti golpo ti San Matías ken San Jorge aginggana kadagiti akinruar a patingga ti Río de la Plata. Ti agkasigkay a sona ket gumay-at kadagiti 12 a nautika milia kalpasan iti teritorial a dandanum, ken ti sona ti eksklusibo nga ekonomia ti 200 nautika milia (370 km; 230 mi) manipud iti daytoy. Gumay-at ti kontinental a samang kadagiti patingga ti sona ti eksklusibo nga ekonomia wenno ti bakras ti samang. Ti Arhentina ket nagpirma ket nangpasingked iti Kombension ti Nagkaykaysa a Pagpagilian iti Linteg ti Baybay.

Ti sona ti eksklusibo nga ekonomia a tinunton babaen ti Arhentina ket mangtuon kadagiti tunton babaen ti Nagkaykaysa a Pagarian a maipagapu iti Is-isla Falkland ken dagiti kapada a tunton iti likmut ti Is-isla Abagatan a Georgia ken ti Abagatan a Sandwich. Titunton a pagbeddengan ti Is-isla ti Falkland ti Nagkaykaysa a Pagarian ket mangrugi manipud iti tengnga a punto a pagbaetan ti Arhentina ken dagiti Isla iti Laud ken gumay-at kadagiti 200 a natika milia kadagiti sabali a turong nga agpada kadagiti tunton iti likmut dagiti sabali a Terteritorio ti Ballasiw-taaw ti Britaniko.[2]

Inrangarang ti Arhentina ti panagtuntonna nga awanan iti konsultasion iti Nagkaykaysa a Pagarian ken uray ti kanapudno a ti lugar ket inadministron babaenti Nagkayaysa a Pagarian, a kaaduan a nakappia, kadagiti napalabas a 180 a tawen. Kadagiti tawen ti 1990 aginggana idi 2005, ti panagkalap ken dagiti rekurso ti mineral itilugar ket inadministro dagiti nagkuyog a komision a nagabetan ti Arhentina ken ti Nagkaykaysa a Pagarian, nagbukbukod a simmina ti Arhentina manipud kadagitoy a gunglo idi 2005, tapno mangkamat iti nakarkaro a takder iti tuntonna iti Is-isla ti Falkland. Iti ania man a paset ti panawen, ti Arhentina ket kadawyan nga addaan iti maysa nga agpatpatro a bapor iti di nasuppiatan a lugar iti tuntonna,[3] saan a sumrek dagiti bapor iti sona ti eksklusibo nga ekonomia ti Nagkaykaysa a Pagarian ngem adda metten dagiti reporta a dagiti pannakigubat a bapor ti Arhentine ket agpangpangta babaen ti radio kadagiti bapor iti pagbeddengan a bangir ti Falkland.[4]

Babaen kadagiti ternimo ti Kombension ti Nagkaykaysa a Pagpagilian iti Linteg ti Baybay Artikulo 59, dagitimasuppiatan ken dagiti agtutuon a tunton ket awannan iti legado a puersa aginggana intono masolbar iti pagbaetan dagiti agsinnuppiat a partido.

Biodibersidad

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Baybay Arhentino ket maysa kadagiti katemperaduan a baybay iti lubong. Daytoy ket makaala iti nalamiis nga Anud ti Falkland manipud iti abagatan, nga agtaud manipud iti Antartiko, ken ti nabara nga Anud ti Brasil manipud iti amianan.[5]

Ti Baybay Arhentino ket addaan kadagiti sangadosena a lugar a nailasin a kas dagiti lugar iti nalatak a biodeibersidad. Adda dagiti dua a sangalubngan a nasalakniban a lugar, maysa ket nailian, ken dgaiit sangapulo ket walo a probinsial.[5]

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ a b c "Mar Argentino" [Argentine Sea] (iti Espaniol). Red Argentina. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 4, 2012. Naala idi Hunio 10, 2012.
  2. ^ http://www.dur.ac.uk/resources/ibru/south_atlantic_maritime_claims.pdf
  3. ^ "Associated Press News". bigstory.ap.org.
  4. ^ "Web Page Under Construction". www.buenosairesherald.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-12-24. Naala idi 2018-10-17.
  5. ^ a b Ecorregión Mar Argentino Naiyarkibo 2013-11-05 iti Wayback Machine (iti Espaniol)