Danaw Pinatubo
| Danaw Pinatubo | |
|---|---|
 Ti abut ti bulkan a danaw, nabukel kalpasan ti panagbettak ti Bantay Pinatubo idi 1991 | |
.svg)  Danaw Pinatubo Lokasion iti kaunegan ti Filipinas | |
| Lokasion | Bantay Pinatubo, Luzon |
| Nagsasabtan | 15°8′37″N 120°21′1″E / 15.14361°N 120.35028°ENagsasabtan: 15°8′37″N 120°21′1″E / 15.14361°N 120.35028°E |
| Kita | Abut ti bulkan a danaw |
| Kangrunaan a sumrekan | Panagtudtudo laeng |
| Kangrunaan a rummuaran | Karayan Bucao; ken dagiti sabali a bababassit a karayan ken waig |
| Pagayusan a lugar | 5 km2 (2 sq mi) |
| Pagpagilian ti labneng | Filipinas |
| Kadakkelan a kaakaba | 2.5 km (1.6 mi)[1] |
| Kalawa ti rabaw | 183 ha (450 acre) |
| Kaadaleman | 600 m (2,000 ft)[2] |
| Kangato ti rabaw | 900 m (3,000 ft) |
| Dagiti pagtaengan | |
Ti Danaw Pinatubo (Filipino: Lawa ng Pinatubo) ket ti pantok nga abut ti bulkan a danaw iti Bantay Pinatubo a nabukel kalpasan ti panagbettak idi Hunio 15, 1991. mabirukan ti danaw iti Botolan, Zambales, iti asideg dagiti pagbeddengan ti probinsia ti Pampanga ken Tarlac iti Filipinas ken ti kaadaleman a danaw iti pagilian iti 600 m (2,000 ft). Daytoy ket agarup a 90 km (56 mi) iti amianan a laud ti kapitolio a siudad ti Manila.
Heolohia[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti bulkaniko nga aktibidad ti Bantay Pinatubo ket simmurot iti maysa a siklo: dagiti siglo a panaginana a pinatinggaan babaen ti panagbukel iti kaldera a panagbettak nga addaan kadagiti dakkel a piroklastiko nga ay-ayus; ti maysa pasamak kalpasan ti panagbettak dagiti lahar a pinataud iti panagtudtudo kadagiti kaarrubayan a pagayusan ken ti pannakaitakder ti simborio a nagpunno iti kaldera; ken kalpasan manen iti naulimek a paset ti panawen; Iti las-ud ken kalapsan dagiti panagbettak, dagiti lahar a bumabbaba kadagiti kanal ti bulkan ket mabalindan a serraan dagiti tributario manipud kadagiti taudan ti danum iti las-ud ti Pinatubo, a mangpartuat kadagiti masna a danaw.[3] Mangipakita ti heopisikal nga ebidensia nga adda saan a basbassit ngem dua nga ugma a danaw iti ginget ti Karayan Mapanuepe iti abagatan akinlaud a parte ti bulkan.
Taudan[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti klimaktiko a panagbettak ti Bantay Pinatubo idi 1991 ket nagdadael iti kasisigud a pantok ti bulkan. Iti nagsukat daytoy ket ti 2.5 kilometro (1.6 mi) a diametro a kaldera, ti tengngana ket timbangan iti 1 kilometro (0.62 mi) nga agpaamianan manipud iti pantok sabkay iti panagbettak. Napartuat daytoy manipud iti pannakarebba ti pantok ti bantay idi Huniuo 15, idi las-ud ti paset ti panawen dagiti adu a napigsa a ginggined a sungbat iti pannakaikkat ti dakkel a tomo ti magma manipud iti nakaipenpenan iti sirok ti bulkan.[4] Babaen idi nasapa a Septiembre 1991, nabukel ti maysa nga babaw a danaw. Ti nakaro a gatad it ipanagtudtudo iti lugar ket nakaiturongan ti napardas a transision iti bassit ken napudot nga asido a danaw iti maysa a dakekl nga addaan iti gangani a nasaknap a temperatura ken pH.[1][5]
Pagayusan ti danaw[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti riesgo dagiti kellaat a panaglayus kadagiti komunidad a mabirukan iti asideg ti nabiit a malmalmemng a bulkan ket iminente gapu ti peggad ti panagrebba ti kaldera gapu ti presion ti danum ken ti napauot ti termino nga iyaadu ti agpang ti danuam iti ~1 m/bulan. Nagbutbuteng dagiti eksperto a ti dagsen ti danum ket mabalin a mangbuttaw dagiti diding ti abut ti bulkan ken layusenna dagiti balay dagiti agsurok iti 40,000 a tattao iti ken iti likmut ti bassit nga igid ti baybay nga ili ti Botolan, a mabirukan iti 25 a milia manipud iti bulkan.
Idi Septiembre 2001, dagiti agtataeng iti Botolan ken dagiti kaarrubayan a lugar ket naipatulodda kadagiti sentro ti pagbakuitan a kas panagannad manipud iti mabalin a nakaro alayus iti pitak ken danum. Imbilin ti gobierno ti Filipinas ti maysa a nakontrol a panagatian iti danaw ken nagkali dagiti autoridad iti 5m-kalawa a kanal manipud iti igid ti abut ti bulkan, a nagatian iti agarup a pagkapat iti tomo ti danaw ken nangiturong kadagiti sobra a danum ti danaw kadagiti lokal a karayan. Dagiti addan a canyon ti lahar ket agserbi a kas dalan a pagayusan dagiti kaarrubayan a karayan ken dagiti waig, a ti kadakkelan ket ti Karayan Bucao. Idi 2002, ngimmato iti napeggad nga agpang dagiti naurnong a danum iti tudo iti danaw iti las-ud ti panawen ti nepnep, nabuttawan ti artipisial a pagayusan a kanal, ken nakairugian ti bassit a panaguyus iti lahar iti lugar.[6]
- Ti Danaw Pinatubo ken ti Marunrunoror a Kaldera
-
Baut ti bulkan a Danaw Pinatubo, 2005 -
Ti abut ti bulkan Pinatubo idi Enero 2006 -
Danaw Pinatubo, Enero 11, 2009
.jpg)
Kitaen pay[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti nota[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ a b "Evolution of a Small Caldera Lake at Mount Pinatubo". USGS.gov. Naala idi 2011-11-20.
- ^ Yang, P.; Yokoyama, N.; Inoue, K.; Amina, K. (2005), "Preliminary investigation of the crater lake breach at Mt. Pinatubo, Philippines", Journal of the Japan Society of Engineering Geology, Japan Society of Engineering Geology, 46 (5): 288, doi:10.5110/jjseg.46.287
- ^ Rodolfo, Kelvin S.; Umbal, Jesse V. (2008), "A prehistoric lahar-dammed lake and eruption of Mount Pinatubo described in a Philippine aborigine legend", Journal of Volcanology and Geothermal Research, 176 (3): 432–437, Bibcode:2008JVGR..176..432R, doi:10.1016/j.jvolgeores.2008.01.030
- ^ Wolfe (1992). "The 1991 Eruptions of Mount Pinatubo, Philippines: Earthquakes and Volcanoes, v.23, no.1". (Naala idi: 10 Marso 2009)
- ^ Bulletin of Volcanology, ISSN 0258-8900 (print), ISSN 1432-0819 (online); Issue: Vol. 66, No.2 /February 2004, pp.149–167 (naala idi: 10 Marso 2009)
- ^ Asia Africa Intelligence Wire, Publication Date: 06-AUG-02 (naala idi: 12 Marso 2009)
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- PHIVOLCS -Pinatubo Data Update Naiyarkibo 2009-01-29 iti Wayback Machine (naala idi: 5 Marso 2009)
- Mount Pinatubo Trek Naiyarkibo 2009-03-04 iti Wayback Machine (naala idi: 10 Marso 2009)
- BBC News Online (naala idi: 26 Marso 2009)
- Newhall, C.G. and Punongbayan, R.S., Fire and Mud: Eruptions and Lahars of Mount Pinatubo, Philippines, Philippine Institute of Volcanology and Seismology, Quezon City and University of Washington Press, Seattle and London, 1126 pages, 1996. (naala idi: 10 Marso 2009)
- BBC NEWS World: Asia-Pacific, Friday, 7 September 2001, 12:52 GMT 13:52 UK (naala idi: 10 Marso 2009)
- BBC NEWS World: Asia-Pacific, Friday, 7 September 2001, 21:25 GMT 22:25 UK (naala idi: 12 Marso 2009)
Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]
- Heograpikoa datos a mainaig iti Danaw Pinatubo iti OpenStreetMap