Genipa americana

Genipa americana
	Sabong ti Genipa americana
Taksonomia
Pagarian:	Plantae
Klado:	Tracheophytes
Klado:	Angiospermae
Klado:	Eudicotidae
Klado:	Asterids
Urnos:	Gentianales
Pamilia:	Rubiaceae
Henero:	Genipa
Sebbangan:	G. americana
Dua a nagan
	Genipa americana; L.
Kapada a nagan
	Genipa americana var. caruto K.Schum.; Genipa americana var. riobranquensis Kuhlm.; Genipa americana f. grandifolia Chodat & Hassl.; Genipa americana f. jorgensenii Steyerm.; Genipa americana f. parvifolia Chodat & Hassl.; Genipa barbata Presl; Genipa brasiliana A.Rich.; Genipa brasiliensis (Spreng.) Baill.; Genipa caruto Kunth; Genipa codonocalyx Standl.; Genipa excelsa K.Krause; Genipa grandifolia Pers.; Genipa humilis Vell.; Genipa oblongifolia Ruiz & Pav.; Genipa oleosa Rojas; Genipa pubescens DC.; Genipa venosa Standl.;

Ti Genipa americana ket ti sebbangan dagiti kayo iti pamilia ti Rubiaceae. Daytoy ket patneng kadagiti tropikal a bakir iti Amianan ken Abagatan nga Amerika.

Deskripsion

Dagiti kayo nga Genipa americana ket agtayagda aginggana iti 30 m ken aginggana iti 60 cm dbh.^[1]^[2]^[3] Dagiti ukis ti kayoda ket nalamuyot ken bassit laeng dagiti rengngat.^[3] Dagiti bulong ket agsinnublat, arinduyog, wenno immatiddog, 10–35 cm iti kaatiddog, 6–13 cm iti kaakaba, ken nasileng a nangisit a berde, nga agraman iti intero a paraigid, natirad wenno timmirad nga ungto, ken umakikid iti baba.^[1]^[4]^[2] Dagiti inploressensia ket rimpuok aginggana iti 10 cm iti kaatiddog.^[1] Dagiti sabong ket puraw aginggana iti maraduyaw, nabanglo bassit, ti calyx ket sukog kampana, ti corolla ket 2–4.5 cm iti kaatiddog, sukog trumpeta, ken lima wenno innem ti pingirna.^[1]^[4]^[2] Dagiti lima nga ababa nga estambre ket naiseksek iti ngato ti tubo ti corolla.^[4] Ti bunga ket napuskol ti ukisna a makan a maris-dapo a berry a 10–12 cm iti kaatiddog, 5–9 cm iti diametro.^[1]^[4]

Pannakaiwarwaras ken habitat

Ti Genipa americana ket patneng kadagiti tropikal a bakir iti Kaamerikaan, manipud iti tropikal a Florida iti abagatan aginggana iti Arhentina.^[1]^[5]^[6] Daytoy ket adda manipud iti pantar ti baybay aginggana iti 1200 m iti kangato,^[3] ngem adda met dagiti mangibagbaga a ti kasisigud a sakup ket ti akin-abagatan nga Abagatan nga Amerika.^[7]

Dagiti bernakular a nagan

Iti Ingles, ti kayo ket ammo a kas genip /ˈdʒɛnɪp/ ken ti bunga a kas genipap /ˈdʒɛnɪpæp/.^[8]

Colombia: jagua, caruto, huito;^[3]^[5] Brasil: jenipapo, dati a genipapo;^[3] Costa Rica: guaitil, tapaculo;^[3] Nicaragua: tapaculo, yigualtí;^[3] Mehiko: shagua, xagua;^[3] Perú: huito, vito;^[5] Arhentina: ñandipá;^[5] Bolivia: bí^[9]

Daytoy ket matawtawagan a kas we'e (*weʔe) iti Proto-Tucanoan.^[10]

Dagiti kemikal a kompuesto

Dagiti sumaganad a kompuesto ket naisinan manipud iti G. americana: genipic acid,^[11] genipinic acid,^[11] genipin^[12] (amin dagiti tallo ket manipud iti bunga) ken ti geniposidic acid (bulbulong).^[11]

Dagiti usar

Ti naganos a bunga ti G. americana ket makaiyaon iti likod a maus-usar a kas tina para kadagiti batek, pinintaan iti kudil ken panagpassiat iti insekto.^[6]

Daytoy a sebbangan ket naimulmula para kadagiti makan a bunga, a makmakan kadagiti preserba wenno maaramid kadagiti mainum, jelly, wenno sorbetes.^[6]

Naresistansia ti kayo, natibker, ken nalaka maiyobra ken inus-usar a panagaramid kadagiti alikamen ken iti konstruksion ken panagallawagi.^[2]^[3]

Dagiti nagibasaran

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Liogier, Alain H. (1985). Descriptive Flora of Puerto Rico and Adjacent Islands (iti Ingles). La Editorial, UPR. p. 97. ISBN 978-0-8477-2338-6.
^ ^a ^b ^c ^d Francis, Macbride, J.; E., Dahlgren, B. (1936). "Flora of Peru /". Fieldiana (iti Ingles). v.13:pt.6:no.1 [Rubiaceae]: 106.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ López, René; Montero, Martín (2005). "27 – Genipa americana". Manual de identificación de especies forestales con manejo certificable por comunidades (iti Espaniol). Instituto Amazónico de Investigaciones Científicas "SINCHI". ISBN 9789589759745.
^ ^a ^b ^c ^d Food and Fruit-bearing Forest Species: Examples from Latin America (iti Ingles). FAO. 1986. p. 141. ISBN 9789251023723.
^ ^a ^b ^c ^d Grandtner, M. M.; Chevrette, Julien (2013). Dictionary of Trees, Volume 2: South America: Nomenclature, Taxonomy and Ecology (iti Ingles). Academic Press. p. 263. ISBN 978-0-12-396954-5.
^ ^a ^b ^c Hanelt, Peter; Research, Institute of Plant Genetics and Crop Plant (2001). Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops: (Except Ornamentals) (iti Ingles). Springer Science & Business Media. p. 1775. ISBN 978-3-540-41017-1.
^ Duarte, Odilo; Paull, Robert (2015). Exotic Fruits and Nuts of the New World (iti Ingles). CABI. pp. 284–285. ISBN 978-1-78064-505-6.
^ "genip, genipap". Oxford English Dictionary] (Maika-3 nga ed.). Oxford University Press. Septiembre 2005. (Nasken ti suskrision wenno ti pannakaikameng iti publiko a biblioteka ti UK.)
^ Coimbra Sanz, Germán (2014). Diccionario enciclopédico cruceño, 3rd edition. Santa Cruz de la Sierra: Gobierno Autónomo Municipal de Santa Cruz. p. 54.
^ Chacon, Thiago (2013). On Proto-Languages and Archaeological Cultures: pre-history and material culture in the Tukanoan Family. In Revista Brasileira de Linguística Antropológica. Vol. 5, No. 1, pp. 217-245.
^ ^a ^b ^c Connolly, J.D.; Hill, R.A. (1991). Dictionary of Terpenoids (iti Ingles). Vol. 1. CRC Press. pp. 49–50. ISBN 978-0-412-25770-4.
^ Bajaj, Y. P. S. (2012). Medicinal and Aromatic Plants IV (iti Ingles). Springer Science & Business Media. p. 164. ISBN 978-3-642-77004-3.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Genipa americana iti Wikimedia Commons

[:2-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Liogier, Alain H. (1985). Descriptive Flora of Puerto Rico and Adjacent Islands (iti Ingles). La Editorial, UPR. p. 97. ISBN 978-0-8477-2338-6.

[:02-2] Francis, Macbride, J.; E., Dahlgren, B. (1936). "Flora of Peru /". Fieldiana (iti Ingles). v.13:pt.6:no.1 [Rubiaceae]: 106.

[:3-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ López, René; Montero, Martín (2005). "27 – Genipa americana". Manual de identificación de especies forestales con manejo certificable por comunidades (iti Espaniol). Instituto Amazónico de Investigaciones Científicas "SINCHI". ISBN 9789589759745.

[:0-4] Food and Fruit-bearing Forest Species: Examples from Latin America (iti Ingles). FAO. 1986. p. 141. ISBN 9789251023723.

[:5-5] Grandtner, M. M.; Chevrette, Julien (2013). Dictionary of Trees, Volume 2: South America: Nomenclature, Taxonomy and Ecology (iti Ingles). Academic Press. p. 263. ISBN 978-0-12-396954-5.

[:1-6] Hanelt, Peter; Research, Institute of Plant Genetics and Crop Plant (2001). Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops: (Except Ornamentals) (iti Ingles). Springer Science & Business Media. p. 1775. ISBN 978-3-540-41017-1.

[7] Duarte, Odilo; Paull, Robert (2015). Exotic Fruits and Nuts of the New World (iti Ingles). CABI. pp. 284–285. ISBN 978-1-78064-505-6.

[8] "genip, genipap". Oxford English Dictionary] (Maika-3 nga ed.). Oxford University Press. Septiembre 2005. (Nasken ti suskrision wenno ti pannakaikameng iti publiko a biblioteka ti UK.)

[9] Coimbra Sanz, Germán (2014). Diccionario enciclopédico cruceño, 3rd edition. Santa Cruz de la Sierra: Gobierno Autónomo Municipal de Santa Cruz. p. 54.

[10] Chacon, Thiago (2013). On Proto-Languages and Archaeological Cultures: pre-history and material culture in the Tukanoan Family. In Revista Brasileira de Linguística Antropológica. Vol. 5, No. 1, pp. 217-245.

[:4-11] Connolly, J.D.; Hill, R.A. (1991). Dictionary of Terpenoids (iti Ingles). Vol. 1. CRC Press. pp. 49–50. ISBN 978-0-412-25770-4.

[12] Bajaj, Y. P. S. (2012). Medicinal and Aromatic Plants IV (iti Ingles). Springer Science & Business Media. p. 164. ISBN 978-3-642-77004-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]