Kitaen ti taudan para iti Sasao a Bisaya

{{Infobox pamilia ti pagsasao
|name=Bisaya
|altname=Binisaya
|region=Ti sibubukel a [[Visayas]], ti kaaduan a parte ti [[Mindanao]], akin-abagatan a laud a [[Luzon]] ken ti akin-abagatan nga ungto ti [[Mindoro]] idiay [[Filipinas]], ti [[Sabah]] idiay [[Malaysia]] ken dagiti [[Ballasiw-taaw a Filipino|komunidad ti imigrante]]
|familycolor=Austronesio
|fam2=[[Sasao a Malayo-Polinesio|Malayo-Polinesio]]
|fam3=[[Sasao a Filipino|Filipino]]
|fam4=[[Sasao a Kalatakan a Tengnga a Filipino|Kalatakan a Tengnga a Filipino]]
|fam5=[[Sasao a Tengnga a Filipino|Tengnga a Filipino]]
|child1=[[Pagsasao nga Asi|Asi]]<br />[[Pagsasao a Cebuano|Cebuano]]<br />Tengnga a Bisaya<br />Laud a Bisaya<br />Abagatan a Bisaya ([[Pagsasao a Surigaonon|Surigaonon]], [[Pagsasao a Butuanon|Butuanon]], [[Pagsasao a Tausug|Tausug]])
|glotto=bisa1268
|glottorefname=Bisayan
|map=Visayan languages map.png
|mapcaption=Heograpiko a sakup ti sasao a Bisaya a naibatay iti [[Ethnologue]] ken ti Senso ti Populasion ken Sangkabalayan idi 2000 ti [[Philippine Statistics Authority|Opisina ti Nailian nga Estadistika]]
'''Cebuano'''
{{legend|#007b42|[[Pagsasao a Cebuano|Cebuano]]}}
'''Tengnga a BIsaya'''
{{legend|#0a76d1|[[Pagsasao a Waraywaray|Waray]]}}
{{legend|#48bede|[[Pagsasao a Baybayanon|Baybayanon]]}}
{{legend|#5a93c4|[[Pagsasao a Kabalian|Kabalian]]}}
{{legend|#0c3d73|[[Pagsasao a Hiligaynon|Hiligaynon]]}}
{{legend|#0c657f|[[Pagsasao a Capiznon|Capiznon]]}}
{{legend|#81b8e7|[[Pagsasao a Romblomanon|Romblomanon]]}}
{{legend|#10d1e8|[[Pagsasao a Bantayanon|Bantayanon]]}}
{{legend|#0cb6d5|[[Pagsasao a Porohanon|Porohanon]]}}
{{legend|#062b35|[[Pagsasao nga Ati|Ati]]}}
'''Laud a Bisaya'''
{{legend|#ce1b78|[[Pagsasao a Cuyonon|Cuyonon]]}}
{{legend|#8f3e6e|[[Pagsasao a Caluyanon|Caluyanon]]}}
{{legend|#aa1bce|[[Pagsasao nga Aklanon|Aklanon]]}}
{{legend|#610b9e|[[Pagsasao a Karay-a|Karay-a]]}}
{{legend|#ea66f2|[[Pagsasao nga Inonhan|Inonhan]]}}
{{legend|#9a0753|[[Pagsasao a Ratagnon|Ratagnon]]}}
'''Asi'''
{{legend|#642c06|[[Pagsasao nga Asi|Asi]]}}
'''Abagatan a Bisaya'''
{{legend|#c12939|[[Pagsasao a Surigaonon|Surigaonon]]}}
{{legend|#dea711|[[Pagsasao a Butuanon|Butuanon]]}}
{{legend|#de6311|[[Pagsasao a Tausug|Tausug]]}}
'''Bisakol'''
{{legend|#232727|[[Pagsasao a Masbateño|Masbateño]]}}
{{legend|#414747|[[Pagsasao a Sorsoganon|Akin-abagatan a Sorsogon]]}}
{{legend|#000000|[[Pagsasao a Sorsoganon|Tengnga a Sorsogon]]}}
'''Dadduma a leyenda'''
{{legend striped|#007b42|#b9b9b9|Sapasap/L2 a panagusar iti [[Pagsasao a Cebuano|Cebuano]]}}
{{legend striped|#0c3d73|#b9b9b9|Sapasap/L2 a panagusar iti [[Pagsasao a Hiligaynon|Hiligaynon]]}}
}}

Ti '''Bisaya''' wenno '''Binisaya''' ket ti grupo dagiti pagsasao ti [[Dagiti pagsasao ti Filipinas|Filipinas]] a maikabagian iti [[Pagsasao a Tagalog|Tagalog]] ken [[Sasao a Bikol|Bikol]], amin dagitoy a tallo ket parte ti [[sasao a Tengnga a Filipino]]. Kaaduan kadagiti pagsasao a Bisaya ket naisasao iti sibubukel a seksion ti [[Visayas]] iti pagilian, ngem naisasao pay dagitoy idiay [[Rehion ti Bicol]] (naipangpangruna idiay [[Masbate]]), dagiti isla ti [[Luzon]], a kas dagiti mangbukel ti [[Romblon]], kaaduan dagiti lugar ti [[Mindanao]] ken ti probinsia ti [[Sulu]] a mabirukan idiay abagatan a laud ti Mindanao. Adda met dagiti agtataeng idiay [[Metro Manila]] nga agsasao pay iti Bisaya.

Sumurok a 30 dagiti pagsasao a mangbukel ti pamilia ti pagsasao a Bisaya. Ti pagsasao a Bisaya a kaaduan ti mangisasao ket ti [[Pagsasao a Cebuano|Cebuano]], ken insasao daytoy babaen dagiti 20 a riwriw a tattao a kas patneng a pagsasao idiay [[Tengnga a Visayas]], dagiti parte ti [[Daya a Visayas|Akindaya  Visayas]], akindaya a [[Rehion ti Isla ti Negros]] ken ti kaaduan ti [[Mindanao]]. Dagiti dua pay a sabali a kaaduan nga ammo a sasao a Bisaya ket ti [[Pagsasao a Hiligaynon|Hiligaynon (Ilonggo)]], ken insasao daytoy babaen dagiti 7 a riwriw a tattao iti kaaduan ti [[Lumaud a Visayas|Akinlaud a Visayas]], akinlaud a [[Rehion ti Isla ti Negros]] ken ti [[SOCCSKSARGEN]] ken ti [[Pagsasao a Waray-Waray|Waray-Waray]], nga insasao babaen dagiti 3 a riwriw a tattao idiay [[Daya a Visayas|Akindaya  Visayas]].

== Nomenklatura ==
Dagiti patneng nga agsasao iti sasao a Bisaya, a naipangpangruna iti Cebuano, Hiligaynon ken Waray ket ibagada ti nagan ti pagsasaoda iti lokal a nagan, ngem babaen pay iti ''Bisaya'' wenno ''Binisaya'', a ti kayatna a sawen ket ''pagsasao a Bisaya''. Daytoy ket makaallilaw  wenno pakaiturongan iti pakaallilawan gapu ta dagiti sabali a pagsasao ket mabalinda a matawagan iti ''Bisaya'' babaen dagiti respektibo a mangisasao uray no dagiti pagsasaoda ket agsinnaranay a maawatan. Nupay kasta, dagiti pagsasao anaidasig iti kaunegan ti pamilia ti pagsasao a Bisaya ngem patneng a naisasao iti ruar ti [[Visayas]] ket saanda nga agus-usar iti bukod a reperensia iti ''Bisaya'' wenno ''Binisaya''. Dagiti agsasao iti Masbatenio, Romblomanon, Surigaonon ken Butuanon, ti termino a ''[[Tattao a Bisaya|Bisaya]]'' ket kadawyan a mangibaga iti Cebuano wenno Hiligaynon. Gapu ta dagiti [[Pagsasao a Tausug|Tausug]] ket kaaduanda a Muslim, ti paniriganda ti termino a ''Bisaya'' a kas relihioso a termino a mangibagbaga kadagiti Filipino a Kristiano (kaaduan a mangibagbaga a Cebuano ken/wenno Hiligaynon gapu ta isuda ket dagiti agkaarruba a pagsasao).

Awan pay dagiti napaneknekan a pasamak a mangpasingked kadagiti taudan ti ''Bisaya''. Nupay kasta, adda maysa nga etniko a grupo idiay [[Malaysia]] ken [[Brunei]] a mangtawtawag iti bagida iti [[Bisaya (Borneo)|isu met laeng a nagan]]. Nupay kasta, dagitoy a grupo ti etniko ti Filipinas ket nasken a saan a maiyallilaw kadagita adda idiay [[Borneo]].

== Akin-uneg a panangidasig ==
Ited ni David Zorc ti sumaganad nga akin-uneg a panangidasig para iti sasao a Bisaya (Zorc 1977:32).<ref name="Zorc">Zorc, David Paul. ''The Bisayan Dialects of the Philippines: Subgrouping and Reconstruction''. Canberra, Australia: Dept. of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1977.</ref> Dagiti lima a kangrunaan a sanga ket ti Abagatan, Cebuano, Sentral, Banton, ken Laud. Nupay kasta, ibagbaga ni Zorc a ti pamilia a pagsasao a Bisaya ket ad-adu a kasla iti maysa a [[lugar ti dialekto]] imbes a maysa nga agsmang dagiti dagus a malasin a pagsasao. Ti sasao nga Abagatan a Bisaya ket naikeddengda nga immuna a nagbalwbaliw, sinaruno babaen ti Cebuano ken kalpasanna dagiti nabati a sanga. Iti pay seksioin ti Visayas, ti probinsia ti [[Romblon]] ket isu ti kaaduan iti lingnguistiko a dibersidad, gapu ta dagiti pagsasao manipud kadagiti tallo a nangruna a sanga ti Bisaya ket naisasaoda idiay malaksid kadagiti indihenio a  [[Pagsasao a Romblomanon|Romblomanon]] ken [[Pagsasao a Banton|Banton]].

Naipangpangruna ti [[Pagsasao a Baybay|Baybayanon]] ken [[Pagsasao a Porohanon|Porohanon]] ket addaanda iti subestrata iti [[Pagsasao a Waray-Waray|Waray-Waray]], a mangipakita iti ad-adu a pannakaiwarwaras ti Waray sakbay dagiti agsasao ti Cebuano ket nangrugrugida a nagpaadu a nangrugi manipud kadagidi tawtawen ti tengnga ti 1800.<ref>Lobel, Jason. 2009. ''[https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC Concise Encyclopedia of Languages of the World]'', 914-917. Oxford: Elsevier.</ref>

Ti dagup dagiti 36 a karuay ket nailista dita. Dagiti agmaymaysa a pagsasao ket namarkaanda babaen dagiti ''italiko''.
* '''''Bisaya'''''
** 1. '''Abagatan''' (naisasao idiay akin-amianan a daya nga aplaya ti [[Mindanao]])
*** Butuan-Tausug
****''[[Pagsasao a Tausug|Tausug]]''
****''[[Pagsasao a Butuanon|Butuanon]]''
*** Surigao
****''[[Pagsasao a Surigaonon|Surigaonon]]''
****''Tandaganon''
** 2. '''Cebuano''' (naisasao idiay [[Cebu]], [[Bohol]], [[Siquijor]], [[Negros Oriental|Akindaya a Negros]], akinlaud a [[Leyte]] ken akin-amianan, akin-abagatan a daya ken ti akin-amianan a laud a parparte ti [[Mindanao]])
*** Cebuano
**** ''[[Pagsasao a Cebuano|Cebuano]]''
***** ''[[Pagsasao a Boholano|Boholano]]''
** 3. '''Sentral''' (naisasao iti ballasiw iti kaaduan a rehion ti Bisaya)
*** Warayan (naisasao idiay akindaya a [[Leyte]], [[Biliran]] ken [[Samar]])
****''[[Pagsasao a Waray-Waray|Waray-Waray]]''
**** ''[[Pagsasao a Baybayanon|Baybayanon]]''
**** ''[[Pagsasao a Kabalian|Kabalian]]''
*** {{angkla|Sasao a Periperal a Bisaya}} Periperal
**** ''[[Pagsasao a Hiligaynon|Hiligaynon (Ilonggo)]]'' (naisasao idiay akindaya a [[Panay]] ken [[Guimaras]], [[Negros Occidental|Akinlaud a Negros]] ken abagatan-sentral a [[Mindanao]])
**** ''[[Pagsasao a Capiznon|Capiznon]]''
**** ''[[Pagsasao a Bantayanon|Bantayanon]]''
**** ''[[Pagsasao a Porohanon|Porohanon]]''
**** ''[[Pagsasao nga Ati|Ati]]''
*** Romblon (isu pay ti nagan ti [[Romblon|probinsia]])
**** ''[[Pagsasao a Romblomanon|Romblomanon]]''
*** [[Bisakol]]
**** ''[[Pagsasao a Masbatenio|Masbatenio]]''
**** ''[[Pagsasao a Sorsoganon|Sorsoganon]]''
***** ''[[Pagsasao a Gubat|Akin-abagatan a Sorsogon (Gubat)]]''
***** ''[[Pagsasao a Masbate Sorsogon|Sentral a Sorsogon (Masbate)]]''
** 4. '''Asi''' (naisasao idiay akin-amianan a laud a Probinsia ti [[Romblon]])
**** ''[[Pagsasao nga Asi|Asi]]''
** 5. '''Laud'''
*** Aklan (naisasao idiay akin-amianan a laud a [[Panay]])
**** ''[[Pagsasao nga Aklanon|Aklanon/Inakeanon]]''
**** ''[[Pagsasao a Malaynon|Malaynon]]''
*** Karayan
**** ''[[Pagsasao a Karay-a|Karay-a]]'' (naisasao idiay akinlaud ken uneg ti daga a [[Panay]])
*** Amianan-Sentral (naisasao idiay [[Isla Tablas]] ken ti akin-abagatan nga ungto ti [[Mindoro]])
****''[[Pagsasao nga Onhan|Inonhan]]'' (ti pagsasao ket maikabagian iti Karayan)
*** Kuyan (naisasao kadagiti purpuro iti laud ti [[Panay]] ken [[Romblon]] ken ti pay akin-abagatan nga ungto ti [[Mindoro]])
****''[[Pagsasao a Ratagnon|Ratagnon]]''
**** ''[[Pagsasao a Cuyonon|Cuyonon]]''
*** Caluyanon
**** ''[[Pagsasao a Caluyanon|Caluyanon]]''

Ti katakunaynay a pagsasao ti [[Pagsasao nga Eskayano|Eskayano]] ket gramatiko a Bisaya, ngem awanan iti bokabulario a Bisaya (wenno Filipino).

=== Panangidasig ti Ethnologue ===
Idasig ti [[Ethnologue]] dagiti 25 a pagsasao a Bisaya kadagiti lima a subgrupo:

{| class="wikitable" style="text-align:center"
!colspan="3"|Pamilia ti pagsasao !! Bilang dagiti pagsasao !! Dagiti pagsasao
|-
| colspan="3" align="left"|[[Pagsasao a Banton|Banton]] || 1 || align="left"|Bantoanon
|-
| colspan="3" align="left"|[[Pagsasao a Cebuano|Cebuano]] || 1 || align="left"|Cebuano
|-
| colspan="3" align="left"|Sentral Bisaya || 1 ||align="left"| [[Pagsasao a Bantayanon|Bantayanon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Periperal || 5 ||align="left"| [[Pagsasao nga Ati|Ati]], [[Pagsasao a Capiznon|Capiznon]], [[Pagsasao a Hiligaynon|Hiligaynon]], [[Pagsasao a Masbatenio|Masbatenio]], [[Pagsasao a Porohanon|Porohanon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Romblon || 1 ||align="left"| [[Pagsasao a Romblomanon|Romblomanon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Warayan || 3 ||align="left"| [[Pagsasao a Baybayanon|Baybayanon]], [[Pagsasao a Kabalian|Kabalian]], [[Pagsasao nga Akin-amianan a Sorsoganon|Akin-amianan a Sorsoganon]]
|-
| || || align="left"|Gubat || 1 ||align="left"| [[Pagsasao nga Akin-abagatan a Sorsoganon|Akin-abagatan a Sorsoganon]]
|-
| || || align="left"|Samar-Waray || 1 ||align="left"| [[Pagsasao a Waray-Waray|Waray-Waray]]
|-
| colspan="3" align="left"|Abagatan a Bisaya || 2 ||align="left"| [[Pagsasao a Surigaonon|Surigaonon]], [[Pagsasao a Tandaganon|Tandaganon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Butuan-Tausug || 2 ||align="left"| [[Pagsasao a Butuanon|Butuanon]], [[Pagsasao a Tausug|Tausug]]
|-
| colspan="3" align="left"|Laud a Bisaya || 2 ||align="left"| [[Pagsasao nga Aklanon|Aklanon]], [[Pagsasao a Caluyanon|Caluyanon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Aklan|| 1 ||align="left"| [[Pagsasao a Malaynon|Malaynon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Karay-an|| 1 ||align="left"| [[Pagsasao a Karay-a|Karay-a]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Cuyan|| 2 ||align="left"| [[Pagsasao a Cuyonon|Cuyonon]], [[Pagsasao a Ratagnon|Ratagnon]]
|-
| ||colspan="2" align="left"|Amianan-Sentral|| 1 ||align="left"| [[Pagsasao nga Inonhan|Inonhan]]
|-
! colspan="3" |Dagup !! 25 !!
|}

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{Wikivoyage|Bisaya phrasebook}}
{{Wikivoyage-inline|Bisaya phrasebook}}
* Urnong ni Robert Blust ti Kaipuleohon a mairaman dagiti [[hdl:10125/33159|material iti Bisaya]].

{{Sasao a Filipino}}
{{Dagiti pagsasao ti Filipinas}}

{{DEFAULTSORT:Bisaya}}
[[Kategoria:Sasao a Bisaya]]