Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla
| Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla | |
|---|---|
Kategoria V ti IUCN (nasalakniban a ladawan ti daga/ladawan ti baybay) | |
 Pannakakita kadagiti dadduma a Ginasut nga Is-isla | |
.svg)  | |
| Lokasion | Golpo ti Lingayen, Filipinas |
| Kaasitgan a siudad | Alaminos, Pangasinan |
| Nagsasabtan | 16°12′N 120°2′E / 16.200°N 120.033°ENagsasabtan: 16°12′N 120°2′E / 16.200°N 120.033°E |
| Kalawa | 1,844 nga ektaria (4,560 acre) |
| Nabangon | Enero 18, 1940 |
| Mangituray a bagi | Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso |
| www | |
Ti Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla (Pangasinan: Kapulo-puloan wenno Taytay-Bakes) ket nailian a parke iti Filipinas. Ti nasalakniban a lugar ket mabirukan idiay siudad ti Alaminos, iti probinsia ti Pangasinan iti akin-amianan a Filipinas. Dagiti isla ket agdagup iti 124 iti ababa nga ugot ken 123 iti nangato nga ugot, ken dagitoy ket naiwarwaras idiay Golpo ti Lingayen a mangsakop ti kalawa iti 16.76 kuadrado kilometro (6.47 sq mi). Tallo laeng kadagitoy ti napadur-as para iti turismo: ti Isla ti Gobernador, Isla ti Quezon, ken Isla ti Ubbing. Ti pantalan Lucap idiay Alaminos, ti sumrekan iti Nailian a Parke, ket agarup a 240 kilometro (150 mi) iti amianan ti Manila, ti kapitolio ti Filipinas.[1]
Heolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti isla ket naipampamattian nga agtawen kadagiti dua a riwriw a tawtawen. Dagitoy ket pudno a dagiti korales ken adun a makagay-at iti kaunegan ti daga, iti lugar a dati nga uneg ti baybay iti maysa nga antigo a baybay. Ti panagpababa ti lessaad ti baybay ket mangipakpakita kaniada iti rabaw. Dagiti pekuliar a sukog a "kasla uong" kadagiti dadduma nga isla ket gapuanan babaen ti tignay ti nuronor dagiti allon ti taaw.
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti nailian a parke ket napartuat babaen ti Presidensial a Proklamasion Blng. 667, a mangsakop ti kalawa iti 16.76 kuadrado kilometro (6.47 sq mi) ken pinirmaan babaen ni Presidente Manuel L. Quezon idi Enero 18, 1940, para iti pagimbagan ken pagragsakan ti tattao iti Filipinas ken naamammuan a kas ti Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla. Ti Republika Tignay Blng. 3655 a napirmaan idi Hunio 22, 1962, ket nagpartuat ti Konserbasion ti Ginasut nga Is-isla ken Turay ti Panagrang-ay (HICDA), para iti konserbasion, panagrang-ay ken panangimaton ti daytoy a parke. Ti parke a mairaman ti Luek Lucap ket naiyakar manipud iti HICDA iti Turay ti Turismo ti Filipinas (PTA) babaen ti Seksion 35 iti Bilin ti Presidente Blng. 564.[2]
Idi Abril 27, 1982 babaen ti Proklamasion Blng. 2183, ti nailian a parke a mairaman ti Luek Lucap ken dagiti aplaya a lugarna, a mangrugi manipud idiay Sitio Telbang iti daya aginggana ti Sitio Recudo iti laud, ket nairangaranda a kas Sona ti Turismo ken Reserba ti Marina babaen ti panagtengngel ken administrasion ti PTA. Kanungpalan babaen ti Proklamasion ti Presidente Blng. 2237 a napartuat idi Nobiembre 6, 1982, dagiti sangkapaset ti reserba ti daga para iti Adu a Panggep ti Talon dagiti Panagkalap ti Marina (napartuat babaen ti Proklamasion Blng. 1282 idi Hunio 21, 1974) ket naikkatda ken naikabil babaen ti panagtengngel ken panangimaton iti uray ti Turismo para kadagit panggep ti panagdur-as.[2]
Ti Ehekutibo Bilin Blng. 436 ket pinirmaan babaen ni Presidente Gloria Macapagal-Arroyo iti Hunio 21, 2005 ket nangiyakar ti administrasion, panangimaton, panagtaripato ket operasion ti sibubukel a Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla (HINP), a mairaman amin dagiti aktibidad, dagiti amin a pakultad ken dagiti amin a panagpasayaat kalpasan dayta, manipud iti Turay ti Turismo ti Filipinas (PTA) iti gobierno ti siudad ti Alaminos, Pangasinan iti panangikeddeng ti Republika Tignay Blng. 7160, nga ammo pay iti Kodigo ti Lokal a Gobierno iti 1991, a mangawis ti panangiyakar ti bileg ken turay manipud iti nailian a gobierno kadagiti yunit ti lokal a gobierno, a maitunos iti debolusion a programa ti gobierno nga inbilin babaen ti Batay-linteg.[2]
Isla ti Cabarruyan
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Isla ti Cabarruyan, ket isu ti kadakkelan nga isla iti isla nga ili ti Anda, Pangasinan a mabirukan idiay amianan a laud ti Nailian a Parke, daytoy ket masansan a tinawtawagan ti "ina nga isla" dagiti Ginasut nga Is-isla.
Fauna
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Gandat ti Glpo ti Lingayen ti Sagip ket ti panagadal a naaramid idi 2010, daytoy ket inkeddeng babaen ti Enbironmento ti Marina ken Pundasion dagiti Rekurso Inc. ken pinuonan baben ti gobierno ti Olánda, iti panagsungbat ti kaawan dagiti rekurso iti naindagaan a biag ti kaatapan dagiti isla. Ti panagadal ket nangusig ken nagpartuat ti maysa nga inbentoria ti flora ken fauna dagiti isla tapno mangtulong ti lokal a gobierno a mangpartuat ti maysa a programa ti panagsiim ti enbironmento tapno mangsalaknib ti biodibersidad ti isla. Adda met dagiti biag ti kaatapan a mabirukan nga agbibiag iti Nailian a Parke a mairaman dagiti:[3]
- Mangmangan ti kappi a Macaca
- Musang ti Silag ti Asia
- Dugong
- Dolpin ni Fraser
- Tekka
- Monitor nga Alutiit
- Pawikan
- Berde a pawika
- Olibas ridley a pawikan
- ti sebbangan ti Nalabbasit a Pag-ong
- dagiti uleg
- Laticauda colubrina, ti sebbangan ti uleg ti baybay
- Retikulato a beklat
- Nadumaduma a sebbangan ti kurarapnit
- Nadumaduma a sebbangan dagiti rodensia
Kasano ti mapan idiay
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Lucap wenno ti Pantalan ti Alaminos, ti pagserrekan ti Nailian a Parke, ket agarup a 240 kilometro (150 mi) iti amianan manipud iti sero kilometro a marka iti Parke Rizal idiay Manila wenno agarup a 3.75 nga oras a panagmaneho ti pribado a lugan.[1] Babaen ti publiko a pagluganan manipud idiay Manila, ti panaglugan ti bus ket agarup a 5 aginggana ti 6 nga oras.[4]
Dagiti ladawan
[urnosen | urnosen ti taudan]-
Ti Isla ti Quezon ket maysa kadagiti bassit a napadur-as a lokasion ti turista iti Is-isla ti Ginasut. -
Dagiti isla a kas nakitkita manipud iti pagbuyaan a punto idiay Isla ti Gobernador. -
Maysa kadagiti isla ti Nailian a Parke -
Pakaimatanga kadagiti sabali nga isla manipud idiay Isla ti Gobernador. -
Monumento ti Konde ti Ginasut nga Is-isla -
Opisina ti turismo ken pagrehistruan iti parke
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b "Ti Parke Rizal aginggana idiay Parke ti Ginasut nga Is-isla". Mapmapa ti Google. Naala idi 2013-05-20.
- ^ a b c "Ehekutibo a Bilin Blng. 436". ti Gandat ti LawPhil. Naala idi 2013-05-20.
- ^ Sotelo, Yolanda (2010-08-18). "Ti Panagadal ket saan a nakabiruk kadagiti tukak idiay Ginasut nga Is-isla" Naiyarkibo 2010-08-22 iti Wayback Machine. Inquirer.net.
- ^ "Getting here". Website ti Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla. Naala idi 2013-05-20.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Nailian a Parke ti Ginasut nga Is-isla iti Wikimedia Commons