Kitaen ti taudan para iti Manila

{{Infobox siudad
|official_name          = Siudad ti Manila
|native_name            = {{lang|tl|Lungsod ng Maynila}}
|nickname               = Pearl of the Orient<ref>{{Cite news |last=Cronin |first=Ray |date=Disiembre 7, 1944 |title=America Has Come a Long Way Since December 7, 1941 |language=en |trans-title=Ti Amerika ket Nakapanen ti Adu a Panagrangrang-ay Manipud idi Disiembre 7, 1941 |page=8 |work=Sarasota Herald-Tribune |url=http://news.google.com/newspapers?id=oB4hAAAAIBAJ&sjid=r2QEAAAAIBAJ&pg=3674,4959021&dq=pearl+of+the+orient+manila&hl=en}}</ref><ref>{{Cite news |language=en |date=Pebrero 5, 1945 |title='Pearl of Orient' Stripped of Food; Manila, Before Pearl Harbor, Had Been Prosperous—Its Harbor One, of Best Focus for Two Attacks Osmeña Succeeded Quezon |trans-title='Perlas iti Daya' Naikkatan kadagiti Makmakan; ti Manila, Sakbay ti Pearl Harbor, Ket Narang-ay idi—Dagiti Pagsangladanna ket maysa Kadagiti Kasayaatan Pakipatengngaan ti Isip para kadagiti Dua a Panagraut ni Osmeña Sinarununa ni Quezon |work=New York Times |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F00D1FFE345C1B7B93C7A91789D85F418485F9 |access-date=2016-08-17 |quote=Manila, modernized and elevated to the status of a metropolis by American engineering skill, was before Pearl Harbor a city of 623,000 population, contained in an area of fourteen square miles. |trans-quote=Ti Manila, napa-moderno ken naipangato ti kasasaadna iti metropolis babaen ti kalaing ti panaka-inhenniero ti Amerikano, sakbay ti Pearl Harbor ket maysa a siudad kadagiti 623,000 a nagtaeng, iti uneg ti sangapulo ket uppat a kuadrado milia.}}</ref><br />Reina iti Daya<br />Ti Siudad iti Pagay-ayatan<br />Ti Siudad ti Igid ti Luek<br />Maisalsalumina ken Agnanayon a Matalek a Siudad
|settlement_type        = [[Dagiti siudad ti Filipinas|Kapitolio&nbsp;a&nbsp;siudad]]
|motto                  = ''Linisin at Ikarangal ang Maynila''
| image_skyline         = {{Photomontage
| photo1a               = Manila skyline day.jpg
| photo2a               = Manila Cathedral Facade at Sunset.jpg
| photo2b               = Rizal Monument at Dusk.jpg
| size                  = 250
| spacing               = 2
| position              = center
| color                 = transparent
| border                = 0
}}
| image_caption         = Agpakanawan manipud iti ngato: buya ti [[Luek Manila]], Monumentto ni Rizal, Katedral ti Manila
|image_flag             = Flag of Manila.svg
|flag_size              = 125px
|image_seal             = Ph seal ncr manila.svg
|seal_size              = 75px
|image_map              = Ph locator ncr manila.png
|mapsize                = 250px
|map_caption            = Mapa ti [[Metro Manila]] a mangipakita to lokasion iti Siudad ti Manila
|image_map1             =
|mapsize1               =
|map_caption1           =
|pushpin_map            = Filipinas
|pushpin_label_position =
|pushpin_map_caption    = Mapa ti [[Filipinas]] a mangipakita ti lokasion ti Manila
|pushpin_mapsize        = 250
|subdivision_type       = [[Listaan dagiti naturay nga estado|Pagilian]]
|subdivision_name       = {{wagayway|Filipinas}}
|subdivision_type1      = [[Dagiti rehion ti Filipinas|Rehion]]
|subdivision_name1      = [[Metro Manila|Nailian a Kapitolio a Rehion]]
|subdivision_type2      = Dagiti distrito
|subdivision_name2      = [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila|Umuna aginggana ti maikanem a distrito iti Manila]]
|subdivision_type3      = Dagiti&nbsp;sona&nbsp;ti&nbsp;siudad
|subdivision_name3      = 100
|subdivision_type4      = [[Baranggay|Barbaranggay]]
|subdivision_name4      = 897
|government_type        = [[Mayor–konseho a gobierno|Mayor–konsilo]]
|leader_title           = Mayor
|leader_name            = [[Alfredo Lim|Alfredo S. Lim]] ([[Partido Liberal (Filipinas)|Liberal]])
|leader_title1          = Bise Mayor
|leader_name1           = [[Isko Moreno|Francisco M. Domagoso]] ([[Partido Nasionalista|Nacionalista]])
|leader_title2          = Pannakabagi
|leader_name2           = {{Marebba a listaan
 |title       = ti siudad
 |frame_style = border:none; padding: 0;
 |title_style = <!-- (optional) -->
 |list_style  = text-align:left;display:none;
 |1           = • Benjamin D.R. Asilo <br /><small> [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila#Umuna a distrito|Umuna a distrito]]</small>
 |2           = • Carlo V. Lopez <br /><small> [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila#Maika-2 a distrito|Maika-2 a distrito]] </small>
 |3           = • Ma. Zenaida B. Angping <br /><small> [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila#Maika-3 a distrito|Maika-3 a distrito]] </small>
 |4           = • Ma. Theresa Bonoan-David <br /><small> [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila#Maika-4 a distrito|Maika-4 a distrito]] </small>
 |5           = • Amado S. Bagatsing <br /><small> [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila#Maika-5 a distrito|Maika-5 a distrito]] </small>
 |6           = • Rosenda Ann M. Ocampo <br /><small> [[Dagiti lehislatibo a distrito iti Manila#Maika-6 a distrito|Maika-6 a distrito]] </small>
}}
|leader_title3         = Konsilo
|leader_name3           = {{Marebba a listaan
  |title = ti siudad
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = '''Umuna a Distrito'''
  |2  = Ernesto M. Dionisio, Jr.
  |3  = Erick Ian O. Nieva
  |4  = Moises T. Lim
  |5  = Dennis B. Alcoreza
  |6  = Niño M. Dela Cruz
  |7  = Irma C. Alfonso-Juson
  |8  = '''Maika-2 a Distrito'''
  |9  = Marlon M. Lacson
  |10 = Edward M. Tan
  |11 = Ruben F. Buenaventura
  |12 = Numero G. Lim
  |13 = Ramon M. Robles
  |14 = Rodolfo N. Lacsamana
  |15  = '''Maika-3 a Distrito'''
  |16 = Ma. Asuncion G. Fugoso
  |17 = John Marvin C. Nieto (''Yul Servo'')
  |18 = Ernesto C. Isip, Jr.
  |19 = Bernardito C. Ang
  |20 = Joel R. Chua
  |21 = Ramon D. Morales
  |22  = '''Maika-4 a Distrito'''
  |23 = Don Juan "DJ" Bagatsing
  |24 = Ma. Sheilah H. Lacuna-Pangan
  |25 = Edward V. Maceda
  |26 = Jocelyn J. Quintos
  |27 = Luisito N. Chua
  |28 = Eduardo V. QUintos XVI
  |29  = '''Maika-5 a Distrito'''
  |30 = Josefina M. Siscar
  |31 = Raymundo R. Yupangco
  |32 = Cristina A. Isip
  |33 = Richard C. Ibay
  |34 = Roberto R. Ortega, Jr.
  |35 = Rafael P.Borromeo
  |36  = '''Maika-6 a Distrito'''
  |37 = Luciano M. Veloso
  |38 = Danilo Victor H. Lacuna, Jr.
  |39 = Elizabeth Z. Rivera
  |40 = Casimiro C. Sison
  |41 = Luis C. Uy
  |42 = Jocelyn B. Dawis-Asuncion
  |43 = '''[[Liga ng mga Baranggay|Presidente ti Liga ng mga Baranggay]]'''
  |44 = Salvador H. Lacuna
  |45 = '''[[Sangguniang Kabataan#Dagiti SK a Pederasion|Presidente ti SK a Pederasion]]'''
  |46 = John Russel Benedict M. Ibay
}}
|established_title      =
|established_date       =
|established_title2     =
|established_date2      =
|established_title3     = Pannakabangon
|established_date3      = Hunio 10, 1574
|area_magnitude         =
|unit_pref                =
|area_footnotes           =
|area_total_km2           = 38.55
|area_land_km2            =
|area_water_km2           =
|area_water_percent       =
|area_urban_km2           =
|area_metro_km2           = 638.55
|population_as_of               = {{Populasion ti Filipinas|NCR|TAWEN}}
|population_footnotes           = <ref>{{Populasion ti Filipinas|NCR|Taudan}}</ref>
|population_note                =
|population_total               = {{Populasion ti Filipinas|NCR|<!--psgc a kodigo-->133900000}}
|population_density_km2         = auto
|population_metro               = {{Populasion ti Filipinas|NCR|<!--psgc a kodigo-->130000000}}
|population_density_metro_km2   = auto
|population_urban               = 20795000
|population_density_urban_km2   = 14100
|population_demonym             = Manilans/Manileños, Taga-Manila
|timezone               = [[Oras idiay Filipinas|PST]]
|utc_offset             = +08
|timezone_DST           =
|utc_offset_DST         =
| coordinates           = {{coord|format=dms|region:PH|display=inline,title}}
|elevation_footnotes    =
|elevation_m            = 16.0
|postal_code_type       = Kodigo ti koreo
|postal_code            = 0900 aginggana ti 1096
|area_code              = 2
|blank_name             =
|blank_info             =
|blank1_name            =
|blank1_info            =
|website                ={{URL | http://www.manila.gov.ph | www.manila.gov.ph }}
|footnotes              =
}}
{{maipapan|Siudad ti Manila}}

Ti '''Siudad ti Manila''' ([[Pagsasao a Tagalog|Tagalog]]: ''Maynila'') ket ti ngulo nga [[dagiti ili ti Filipinas|ili]] ti [[Filipinas]]. Masarakan ti ili wenno siudad iti akindaya a playa ti [[Luek Manila]] iti akinlaud a paset ti [[Luzon]], iti sungaban ti [[Karayan a Pasig]]. Kabeddeng ti Manila dagiti siudad ken il-ili iti [[Metro Manila]], ti [[Navotas, Metro Manila|Navotas]] ken [[Ciudad ti Caloocan|Siudad ti Caloocan]] iti amianan, [[Ciudad ti Quezon|Siudad ti Quezon]] iti amianan-a-daya, [[San Juan, Metro Manila|San Juan]] ken [[Ciudad ti Mandaluyong|Siudad ti Mandaluyong]] iti daya, [[Ciudad ti Makati|Siudad ti Makati]] iti abagatan-a-daya, ken [[Ciudad ti Pasay|Siudad ti Pasay]] iti abagatan.

Nagtaud iti "may nilad", Tagalog ti "addaan nilad" ti nagan ti Manila, a mangdakdakamat iti maysa a kita ti natayag a ruot nga agtubtubo idi iti ig-igid ti baybay. Idi maika-16 a siglo, nabukel ti "Maynilad" manipud iti komunidad dagiti [[Muslim]] iti ig-igid ti Karayan Pasig a kas sentro ti kolonial a gobierno ti [[Espania]] idi inturayanna ti Filipinas iti nasurok a tallo a siglo.

Idi katengngaan ti maika-16 a siglo, ti lugar ti agdama a Manila ket iturturayan ti tallo a [[rajah]] wenno daulo ti Muslim a komunidad. Isuda da [[Rajah Sulayman]] ken [[Rajah Matanda]] a mangiturturay kadagiti komunidad iti abagatan ti Karayan Pasig, ken ni [[Rajah Lakandula]] a mangidadaulo kadagiti komunidad iti amianan ti karayan. Ti Manila idi ti kaamiananan a sultanado iti kapuruan. Kaduana dagiti sultanado ti [[Brunei]], [[Sulu]], ken [[Ternate, Cavite|Ternate]] iti [[Cavite]].

Idi [[1570]], maysa nga ekspedision dagiti [[Tattao nga Espaniol|Espaniol]] nga imbaon ni [[Miguel López de Legazpi]] ti nangballaag a parukmaenna ti Manila. Ti talkenna a buyot a ni [[Martín de Goiti]] ti dimteng iti Manila manipud iti [[Cebu]] a yan idi ti kuartel dagiti Espaniol. Pinadanon dagiti Muslim a [[Tattao a Tagalog|Tagalog]] dagiti ganggannaet; ngem adda sabali a panggep ni Goiti, kaduana ti 300 a soldadosna, rinautda ti Manila ket darasda a pinarmek dagiti katutubo a purok. Dimteng ni Legazpi ket dagiti pasurotna iti sumaruno a tawen ket nakikappiada kadagiti tallo a rajah ket nangbukelda iti maysa a konseho ti siudad nga addaan iti dua a [[mayor]], 12 a konsehal, ken maysa a sekretario. Kangrunaanna, nangaramidda iti napaderan a siudad iti akin-abagatan nga igid ti Karayan Pasig tapno masaluadan ti pagtaengan ken kuartel dagiti Espaniol. Naawagan daytoy a napaderan a siudad iti [[Intramuros]].

Idi [[Hunio 10]], [[1574]], inikkan ni [[Ari Felipe II]] ti Espania ti Manila iti titulo nga ''Insigne y Siempre Leal Ciudad'' ("Mabigbigbig ken Naynay a Napudno a Siudad"). Idi [[1595]], naideklara ti Manila a kas kapitolio ti Filipinas ket nagbalin kas tengnga ti trans-Pasipiko a komersio ti pirak.

Idi [[1898]], sinakup ti [[Estados Unidos]] ti kapuruan, agingga iti [[1935]]. Kabayatan ti [[Maikadua a Sangalubongan a Gubat]], nadadael ti kaaduan a paset ti siudad. Idi [[1975]], nabukel ti rehion a Metro Manila ket nairaman ti siudad ti Manila.

=== Dagiti distrito ===

Nabennebenneg ti Manila iti 16 a heograpikal a distrito. Maysa laeng a distrito ti saan a sigud nga ili, ti Puerto aLugar.

Dagiti 8 a distrito iti amianan ti Pasig ket ti [[Binondo, Manila|Binondo]], [[Quiapo, Manila|Quiapo]], [[Sampaloc, Manila|Sampaloc]], [[San Miguel, Manila|San Miguel]], [[San Nicolas, Manila|San Nicolas]], [[Santa Cruz, Manila|Santa Cruz]], [[Santa Mesa, Manila|Santa Mesa]], ken [[Tondo, Manila|Tondo]].

Ti sabali pay a walo a distrito ket ti [[Ermita, Manila|Ermita]], [[Intramuros]], [[Malate, Manila|Malate]], [[Paco, Manila|Paco]], [[Pandacan, Manila|Pandacan]], [[Port Area, Manila|Puerto a Lugar]], [[San Andres Bukid, Manila|San Andres Bukid]], ken [[Santa Ana, Manila|Santa Ana]]. Ti San Andres ket damo a paset ti Santa Ana, ken ti Santa Mesa ket sigud a paset ti Sampaloc.

Amin dagitoy a distrito, malaksid iti Puerto a Lugar, ket addaanda kadagiti kabukbukodanda a simsimbaan. Ti distrito ti Binondo ket isu ti [[Kainsikan]] a lugar ti siudad. Ti Tondo ti yan dagiti marigrigat nga umili, idinto a dagiti met distrito ti Ermita ken Malate ti ad-adda a nalatak kadagiti turista ta addadtoy ti adu a panganan, paginuman, pagraragsakan, lima a bituen nga otel, ken dagiri paggatangan.

Addaan ti siudad iti 897 a [[baranggay]] kadagiti 16 a distritona.

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
* [http://maps.google.com/maps?ll=14.608383,121.002388&spn=0.166014,0.234180&t=k&hl=en Satelite nga ala ti Manila iti Mapmapa ti Google]

{{Heograpiko a lokasion
|Center=Manila
|North=[[Navotas]], [[Caloocan|Abagatan a Caloocan]]
|Northeast=[[Ciudad ti Quezon|Siudad ti Quezon]]
|East=[[San Juan, Metro Manila|San Juan]]<br />[[Mandaluyong]]
|Southeast=[[Makati]]
|South=[[Pasay]]
|West=''[[Luek Manila]]''
}}

{{Manila}}
{{Metro Manila}}
{{Listaan dagiti kapitolio ti Asia babaen ti rehion}}
{{Kontrol ti autoridad}}

[[Kategoria:Metro Manila]]
[[Kategoria:Dagiti siudad ti Filipinas|Manila]]
[[Kategoria:Dagiti kapitolio iti Asia|Manila]]