Jump to content

Sasao a Filipino

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
(Naibaw-ing manipud iti Sasao nga Akin-amianan a Filipino)
Filipino
Heograpiko a
pannakaiwarwaras
Filipinas
Akin-amianan a Sulawesi, Indonesia
Akindaya a Sabah, Malaysia
Isla ti Orkidia, Taiwan
Lingguistika a pannakaidasigAustronesio
Pannakabingbingay
ISO 639-2 / 5phi
GlottologAwan
grea1284  (Greater Central Philippine)
Ti sasao a Filipino, segun kada Adelaar ken Himmelmann (2005)

Iti lingguistika, ti sasao a Filipino ket ti insingasing idi 1991 babaen ni Robert Blust nga amin dagiti pagsasao ti Filipinas ken akin-amianan a Sulawesi—malaksid ti Sama–Bajaw (sasao dagiti "Dagiti Sitano ti Baybay") ken dagiti sumagmamano a pagsasao ti Palawan—ket mangporma ti subpamilia ti sasao nga Austronesio. Urayno ti Filipinas ket asideg iti sentro ti Austronesio a panagpadakkel manipud iti Formosa, adda laeng bassit a linguistiko a pagdumadumaan dagiti agarup a 150 a pagsasao ti Filipinas, a mangisingasing a ti nasapsapa a dibersidad ket napunasen babaen ti pannakaiwaras ti puonan ti moderno a sasao a Filipino.[1][2] Ti sasao a Filipino ket mangbukel ti kaduogan a saan a sasao a Formosano iti pamilia ti pagsasao nga Austronesio, nga agraman kadagiti nadumaduma a pagsasao a mangpreserba ti proto-Austronesio a schwa ken asonante ti d–r a napukaw iti sasao a Sunda–Sulawesi.

Pannakaidasig

[urnosen | urnosen ti taudan]

Manipud iti agarup nga amianan agingga iti abagatan, da Adelaar ken Himmelmann (2005) ket bingayenda dagiti sasao a Filipino kadagiti sumaganad a grupo:

Iti pay maipatinayon, dagiti pagsasao ti Umiray Dumaget, Manide ken Inagta Alabat ket saanda a naidasig iti kaunegan ti pamilia ti sasao a Filipino.

Panangiyasping iti bokabulario

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti tsart ti panangiyasping a pagbaetan dagiti nadumaduma a sasao a Filipino manipud iti amianan agingga iti abagatan nga umuna ti Proto-Austronesio para iti panangiyasping.

Ilokano maysa dua tallo uppat tao balay aso niog aldaw baro sitayo ania apoy ken
Proto-Austronesio isa duSa telu Sepat Cau Rumaq asu niuR qalejaw baqeRu i-kita n-anu apuy
Tao ása dóa (raroa) tílo (tatlo) apat (ápat) tao vahay chito niyoy araw vayo yaten ango apoy
Ibatan asa dadowa tatdo apat tao vahay chito niyoy araw va-yo yaten ango apoy
Ibanag tadday dua tallu appa' tolay balay kitu niuk aggaw bagu sittam anni afi
Gaddang antet addwa tallo appat tolay balay atu ayog aw bawu ikkanetam sanenay afuy
Pangasinan sakey dua, duara talo, talora apat, apatira too abong aso niyog ageo balo sikatayo anto pool
Kapampangan métung adwâ atlû ápat táu balé ásu ngúngut aldô báyu íkatamu nánu api
Tagalog isa dalawa tatlo apat tao bahay aso niyog araw bago tayo ano apoy at
Bikol Sentral saro duwa tulo upat tawo harong ayam niyog adlaw ba-go kita ano kalayo
Bikol Rinconada əsad darwā tolō əpat tawō baləy ayam noyog aldəw bāgo kitā onō kalayō
Waraywaray usa / sayo duha tulo upat tawo balay ayam/ido lubi adlaw bag-o kita ano kalayo
Romblomanon isa duha tuyo upat tawo bayay ayam niyog adlaw bag-o kita ano kalayo
Asi usa ruha tuyo upat tawo bayay iro nidog adlaw bag-o kita ni-o kayado
Onhan isya darwa tatlo ap-at tawo balay ayam niyog adlaw bag-o kita ano kalayo
Aklanon isaea daywa tatlo ap-at tawo baeay ayam niyog adlaw bag-o kita ano kaeayo
Kinaray-a sara darwa tatlo apat taho balay ayam niyog adlaw bag-o kita, tatən ano kalayo
Hiligaynon isa duha tatlo apat tawo balay ido lubi adlaw bag-o kita, taton ano kalayo
Cebuano usa duha tulo upat tawo balay iro lubi adlaw bag-o kita unsa kalayo ug
Maranao isa dowa t'lo phat taw walay aso neyog gawi'e bago tano tonaa apoy
Tboli sotu lewu tlu fat tau gunu ohu lefo kdaw lomi tekuy tedu ofih
Tausug hambuuk duwa tu upat tau bay iru' niyug adlaw ba-gu kitaniyu unu kayu
Mongondow inta' dua tolu opat intau baloi ungku' cekut singgai mo-bagu kita onda tulu'
Gorontalo tuwewu duluwo totolu wopato tawu bele 'apula sekat dulahu bohu 'ito wolo tulu
Tombulu (Minahasa) esa zua (rua) telu epat tou walé asu po'po' endo weru kai, kita apa api

Dagiti pagsasao ti Negrito ti Filipinas

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti tattao a Negrito ti Filipinas ket agsasaoda kadagiti nadumaduma pagsasao. Addaanda iti ad-adu a pannakaipada kadagiti kaarruba a pagsasao ngem iti tunggal maysa kaniada, ken nailista laeng ditoy a kas maysa a katulong iti pananginagan.

Lobel (2013)

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Lobel (2013)[3] ket ilistana dagiti sumaganad nga etnolingguistiko a grupo ti Nangisit a Filipino (kas dagiti Negrito ti Filipinas).

Akin-amianan a Luzon

(Ni Lobel (2010)[4] ket ilistana dagiti sumaganad a pagsasao a Negrito a naisasao idiay akindaya nga aplaya ti Isla ti Luzon, nailista manipud iti amianan angingga iti abagatan.)

Iti pay maipatinayon, da Robinson ken Lobel (2013)[5] ket isuppiatda a ti Agta ti Dupaningan, Agta ti Pahanan, Agta ti Casiguran, Agta ti Nagtipunan, Agta ti Dinapigue, ken ti Paranan ket saan a tagikua ti sanga ti Akin-amianan a Kordiliera, ngem imbes ket a ti baro a sanga a tinawtawaganda iti Akin-amianan a daya a Luzon, nga inkeddengda a kangrunaan a sanga ti grupo ti Akin-amianan a Luzon (Kordiliera).

Banbantay ti Zambales
Akin-abagatan a Luzon
Akin-abagatan a Filipinas
Dagiti karuay nga awanen

Reid (1994)

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ni Reid (1994) ket ilistana dagiti sumaganad a pagsasao a Negrito.[6]

Dagiti dadduma pay a pagsasao dagiti Negrito ti Filipinas

Ti Ethnologue ket manginayon iti awanen ken di naidasig a Katabaga iti Akin-abagatan a Luzon.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Adelaar & Himmelmann 2005)
  2. ^ Ti ad-adu nga agdumaduma a kita ti Filipino ket mabirukan iti Borneo.
  3. ^ Lobel, Jason William. 2013. Philippine and North Bornean languages: issues in description, subgrouping, and reconstruction. Ph.D. dissertation. Manoa: University of Hawai'i at Manoa.
  4. ^ Lobel, Jason William. 2010. Manide: An Undescribed Philippine Language. Oceanic Linguistics, Vol. 49, no. 2.
  5. ^ Robinson, Laura C. and Jason William Lobel (2013). "The Northeastern Luzon Subgroup of Philippine Languages." Oceanic Linguistics 52.1 (2013): 125-168.
  6. ^ Reid, Lawrence A. 1994. Possible Non-Austronesian Lexical Elements in Philippine Negrito Languages. Oceanic Linguistics, Vol. 33, No. 1 (Hun. 1994), pp. 37-72.
  7. ^ Wimbish, John. 1986. The languages of the Zambales mountains: a Philippine lexicostatistic study. In Work Papers of the Summer Institute of Linguistics, University of North Dakota Session, vol. 30:133-142.
  • Fay Wouk and Malcolm Ross (ed.), The history and typology of western Austronesian voice systems. Australian National University, 2002.
  • K. Alexander Adelaar and Nikolaus Himmelmann, The Austronesian languages of Asia and Madagascar. Routledge, 2005.
  • Austronesian Basic Vocabulary Database, 2008.

Dagiti silpo ti ruar

[urnosen | urnosen ti taudan]