Sasao nga Oceaniko
| Oceaniko | |
|---|---|
| Heograpiko a pannakaiwarwaras | Melanesia, Mikronesia, Polinesia |
| Lingguistika a pannakaidasig | Austronesio |
| Proto-pagsasao | Proto-Oceaniko |
| Pannakabingbingay | |
| Glottolog | ocea1241 |
 Dagiti sanga ti Oceaniko
Dagiti nangisit nga immitlog iti patingga ti akin-amianan a laud ti Mikronesia ket ti Sasao a Sunda–Sulawesi a tinawtawagan iti Palauano ken Chamorro. Dagiti nangisit a timbukel nga agraman iti berde ket dagiti adda iti baybay a sasao a Papuano. | |
Dagiti agarup a 450 a sasao nga Oceaniko ket nasayaatda a napundar a pamilia ti sasao nga Austronesio. Ti lugar asinakupan dagiti agsasao ket mairaman ti Polinesia, ken ti pay kaaduan ti Melanesia ken Mikronesia.
Ngem uray no sakupenna ti nalawa a lugar, ti sasao nga Oceaniko ket isasao laeng babaen daggiti dua ariwriw a tattao. Ti kadakkelan nga agmaymaysa a sasao nga Oceaniko ket ti Akindaya a Fijiano nga addaan kadagiti 600,000 nga agsasao, ken ti Samoano nga addaan iti nakarkulo a 400,000 nga agsasao. Dagiti pagsasao a Kiribati (Gilbertes), Tongano, Tahitiao, Māori, Akinlaud a Fijiano ken Kuanua (Tolai) ket addaanda iti tungngal maysa kaniada iti sumurok a 100,000 nga agsasao.
Ti sapasap a tinaudan a nakonstrukto manen para iti daytoy a grupo ti pagsasao ket tinawtawagan a Proto-Oceaniko (pangyababan iti POc).
Pannakaidasig
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti sasao nga Oceaniko ket isuda idi ti immuna a naipakita a pamilia ti pagsasao babaen ni Sidney Herbert Ray idi 1896 ken, malaksid ti Malayo-Polinesio, dagitoy laeng ti nasayaat a napundar a dakkel a sanga ti sasao nga Austronesio. Iti gramatika, dagitoy ket nakarodan a naimpluensiaan babaen ti sasao a Papuano ti akin-amianan a Baro a Guinea, ngem mangitalinaayda ti nakakasdaaw nga adu a gatad tibokabulario ti Austronesio.[1]
Lynch, Ross, ken Crowley (2002)
[urnosen | urnosen ti taudan]Segun kada Lynch, Ross, ken Crowley (2002), ti sasao nga Oceaniko ket masansan a mangporma kadagiti pannakaisilpo iti tunggal a maysa kaniada. Dagiti pannakaisilpo ket maporma no dagiti pagsasao ket historikalda a rumsua manipud iti maysa a nasapsapa a lugar ti dialekto. Dagiti lingguistika a panagpabaro babaen dagiti kadenna a pagsasao ket mangipalawag ti kawar dagiti nagsasanggala a subgrupo (ti pannakaisilpo), nga awan iti naisangayan a proto-pagsasao ti mabalin a makonstrukto manen.[2]
Insingasing da Lynch, Ross, ken Crowley (2002) dagiti tallo a kangrunaan a grupo ti sasao nga Oceaniko:
- pannakaisilpo nga Almiralidad: dagiti pagsasao ti Isla Manus, dagiti adda iti baybay nga islana, ken dagiti bassit nga isla iti laud.
- pannakaisilpo nga Akinlaud nga Oceaniko (WOc): dagiti pagsasao ti amianan nga aplaya ti Irian Jaya, Papua Baro a Guinea (malaksid ti Almiralidad) ken ti akinlaud nga Is-isla ti Solomon. Ti Laud nga Oceaniko ket buklen dagiti tallo wenno dagiti uppat a sub-pannakaisilpo ken dagiti pamilia:
- ? pannakaisilpo a Sarmi–Jayapura: mabalin a parte ti pannakaisilpo ti Amianan a Baro a Guinea?
- pannakaisilpo nga Amianan a Baro a Guinea: buklen dagiti pagsasao ti amianan nga aplaya ti Baro a Guinea, iti daya manipud iti Jayapura.
- pannakaisilpo a Meso-Melanesio: buklen dagiti pagsasao ti Purpuro Bismarck ken Is-isla ti Solomon.
- pannakaisilpo nga Ungto ti Papuano: buklen dagiti pagsasao ti ungto ti Peninsula Papuano.
- pannakaisilpo a Tengnga–Akindaya nga Oceaniko (CEOc): gangani amin a pagsasao ti Oceania a saan a mairaman kadagiti Almirante ken Akinlaud nga Oceaniko. Ti Tengnga–Akindaya ket buklen dagiti uppat wenno lima a subgrupo:
- pannakaisilpo nga Abagatan a daya a Solomoniko: iti Abagatan a Daya ti Is-isla ti Solomon.
- (pannakaisilpo nga Utupua–Vanikoro: kamaudian a naikkat iti sasao a Temotu).
- pannakaisilpo nga Akin-abagatan nga Oceaniko:buklen dagiti pagsasao ti Baro a Caledonia ken Vanuatu.
- pannakaisilpo a Tengnga nga Oceaniko: buklen ti sasao a Polinesio, ken dagiti pagsasao ti Fiji.
- pannakaisilpo a Mikronesio.
Dagiti "tidda" (a kas intawtawag babaen da Lynch, Ross, ken Crowley), a saan a maiyanay kadagiti tallo a grupo dita ngato, ngem maidasigda pay a kas Oceaniko ket dagiti sumaganad:
- pannakaisilpo nga Is-isla San Matias.
- ? Pagsasao a Yapes: ti sila ti Yap. Mabalin a parte dagiti Almiralidad?
Inikkat da Ross ken Næss (2007) ti Utupua–Vanikoro, manipud iti Tengnga–Akindaya nga Oceaniko, iti baro a nangruna a sanga ti Oceaniko:[3]
- pannakaisilpo a Temotu, nainaganan manipud iti Probinsia ti Temotu ti Is-isla ti Solomon.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]- Modelo ti allon ti panagbaliw ti pagsasao
Dagiti nota
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Mark Donohue and Tim Denham, 2010. Farming and Language in Island Southeast Asia: Reframing Austronesian History. Current Anthropology, 51(2):223–256.
- ^ Ti modelo ti allon ket ti nasaysayaat a amitunos ngem ti modelo ti kayo pata iti panangirepresenta kadagiti kasta a pannakaisilpo: kitaen ti François, Alexandre (2014), "Trees, Waves and Linkages: Models of Language Diversification" (PDF), iti Bowern, Claire; Evans, Bethwyn (dagiti ed.), The Routledge Handbook of Historical Linguistics, London: Routledge, pp. 161–189, ISBN 978-0-415-52789-7.
- ^ Ross, Malcolm and Åshild Næss (2007). "An Oceanic Origin for Äiwoo, the Language of the Reef Islands?". Oceanic Linguistics. 46: 456–498. doi:10.1353/ol.2008.0003.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- Ray, S.H. (1896). "The common origin of the Oceanic languages". Journal of the Polynesian Society: 58–68.
- Lynch, John; Ross, Malcolm; Crowley, Terry (2002). The Oceanic Languages. Richmond, Surrey: Curzon. ISBN 978-0-7007-1128-4. OCLC 48929366.
- Ross, Malcolm and Åshild Næss (2007). "An Oceanic Origin for Äiwoo, the Language of the Reef Islands?". Oceanic Linguistics. 46: 456–498. doi:10.1353/ol.2008.0003.
| Dagiti nailian a biblioteka | |
|---|---|
| Dadduma | |
