Kitaen ti taudan para iti Baybay Nalabbasit

{{Infobox danaw
| name         = '''Baybay Nalabbasit'''
| image        = 
| caption      = 
| image_bathymetry  = Red Sea topographic map-en.jpg
| caption_bathymetry= 
| location          = 
| coords            = {{Coord|22|N|38|E|region:EG_type:adm1st_scale:10000000|display=inline,title}}
| type              = 
| inflow            = 
| outflow           = 
| catchment         = 
| basin_countries   = 
| length            = {{pagbaliwen|2250|km|mi|abbr=on}}
| width             = {{pagbaliwen|355|km|mi|abbr=on}}
| area              = {{pagbaliwen|438000|km2|sqmi|abbr=on}}
| depth             = {{pagbaliwen|490|m|ft|abbr=on}}
| max-depth         = {{pagbaliwen|2211|m|ft|abbr=on}}
| volume            = {{pagbaliwen|233000|km3|cumi|abbr=on}}
| residence_time    = 
| shore             = 
| elevation         = 
| frozen            = 
| islands           = 
| cities            = 
| reference         =
}} <!-- end of Infobox lake -->
[[Papeles:Day Pass down the Red Sea.ogv|thumb|300px|Ti Video ti akin-abagatan a daya ti [[Baybay Mediteraneo]] ken mapan iti igid ti aplaya ti Baybay Nalabbasit nga innala idi babaen ti timpuyog ti Expedition 29 iti uneg ti [[International Space Station]].]]

Ti '''Baybay Nalabbasit''' (ammo pay a kas ti '''Baybay Eritrea''') ket ti sumrekan ti danum ti baybay iti [[Taaw Indiano]] a mabirukan idiay [[Aprika]] ken [[Asia]]. Ti pakaikapetan iti taaw ket mabirukan iti abagatan babaen ti lingsat [[Bab el Mandeb]] ken ti [[Golpo ti Aden]]. Iti amianan, mabirukan ti [[Peninsula Sinai]], ti [[Golpo ti Aqaba]], ken ti [[Golpo ti Suez]] (pakaiturongan ti [[Kanal Suez]]). Ti Baybay Nalabbasit ket [[Global 200]] nga [[ekorehion]]. Ti baybay ket mabirukan iti [[Rengngat ti Baybay Nalabbasit]] a paset met daytoy ti [[Ginget ti Nalatak a Rengngat (heograpikal a konsepto)|Ginget ti Nalatak a Rengngat]].

Ti Baybay Nalabbasit ket addaan iti kalawa iti rabaw iti agarup a 438,000&nbsp;km<sup>2</sup> (169,100&nbsp;mi<sup>2</sup>).<ref>{{cite web |url=http://geography.howstuffworks.com/oceans-and-seas/the-red-sea.htm |title=The Red Sea |accessdate=6 Enero 2009 |work= |publisher= |date= |archive-date=2016-01-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160107125111/http://geography.howstuffworks.com/oceans-and-seas/the-red-sea.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.emecs.or.jp/guidebook/eng/pdf/16redsea.pdf |format=PDF |title=Red Sea |accessdate=6 Enero 2009 |work= |publisher= |date= |archive-date=2009-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090225080745/http://www.emecs.or.jp/guidebook/eng/pdf/16redsea.pdf |url-status=dead }}</ref> Daytoy ket agarup a 2250&nbsp;km (1398&nbsp;mi) iti kaatiddog ken iti kaakabaan a puntona ket 355&nbsp;km (220.6&nbsp;mi) iti kalawa. Daytoy ket agadalem iti 2211&nbsp;m (7254&nbsp;ft) iti sentral nga agpakatengnga a trinsera, ken addaan iti agpakatengnga a kaadalem iti 490&nbsp;m (1,608&nbsp;ft). Nupay kasta, adda met dagiti adu nga ababaw a samangt nga mmo kadagiti adu a biag ti baybay ken dagiti [[korales]]. Ti baybay ket habitat dagiti sumurok a 1,000 a sebbangan dagiti [[inbertebrato]], ken dagiti 200 a nalukneng ken natangken a korales. Daytoy ti akin-amianan unay at [[Tropiko|tropikal]] a baybay iti lubong.

== Sakup ==
Ipalawag ti [[Gunglo ti Internasional a Hidrograpiko]]dagiti patingga ti Baybay Nalabbasit a kas dagiti sumaganad:<ref>{{cite web|url=http://www.iho-ohi.net/iho_pubs/standard/S-23/S23_1953.pdf|title=Limits of Oceans and Seas, 3rd edition|year=1953|publisher=International Hydrographic Organization|accessdate=7 Pebrero 2010|archive-date=2010-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20101015152118/http://www.iho-ohi.net/iho_pubs/standard/S-23/S23_1953.pdf|url-status=dead}}</ref>

::''Iti amianan.'' Dagiti akin-abagatan a patingga ti [[Golpo ti Suez]] [Ti linia nga agtaray manipud iti [[Nailian a Parke ti Ras Muhammad|Ràs Muhammed]] (27°43'N) aginggana iti abagatan a punto ti Isla [[Shadwan]] (34°02'E) ken kalpasanna ket agpalaud a paralelo (27°27'N) iti aplaya ti [[Aprika]]<nowiki>]</nowiki> ken ti [[Golpo ti Aqaba|Aqaba]] [Ti linia nga agtaray manipud iti Ràs al Fasma ken agpaabagatan a laud iti Isla Requin ({{coord|27|57|N|34|36|E|display=inline}}) babaen ti [[Isla Tiran]] aginggana iti abagatan a laud a punto ti ken kalpasanna ket agpalaud a paralelo (27°54'N) iti aplaya ti [[Peninsula Sinai]]<nowiki>]</nowiki>.
::''Iti abagatan.'' Ti linia a mangisilpo ti Husn Murad ({{coord|12|40|N|43|30|E|display=inline}}) ken [[Ras Siyyan]] ({{coord|12|29|N|43|20|E|display=inline}}).

== Nagan ==
[[Papeles:Tihama on the Red Sea near Khaukha, Yemen.jpg|thumb|Ti [[Tihama]] idiay Baybay Nalabbasit iti asideg ti Khaukha, [[Yemen]]]]
Ti ''Baybay Nalabbasit'' ket dagus a patarus ti [[Pagsasao a Griego|Griego]] ti ''Erythra Thalassa'' ({{lang|grc|Ερυθρὰ Θάλασσα}}) ken [[Pagsasao a Latin|Latin]] ti ''Mare Rubrum'' (alternatibo a ''Sinus Arabicus'', literal a "Golpo Arabiano"), [[Pagsasao nga Arabiko|Arabiko]] ''Al-Baḥr Al-Aḥmar'' (البحر الأحمر) wenno ''Baḥr Al-Qulzum'' (بحر القلزم), [[Pagsasao a Somali|Somali]] ''Badda Cas'' ken [[Pagsasao a Tigrinya|Tigrinya]] ''Qeyyiḥ bāḥrī'' (ቀይሕ ባሕሪ). Ti nagan ti baybay ket mabalin a mangibaga ti natiempuan a panagsabong ti namarisan ti nalabbasit a ''[[Trichodesmium]] erythraeum'' iti asideg ti rabaw ti danum.<ref>{{cite web |url= http://www.library.eb.com/eb/article-9106296 |title= Red Sea | accessdate=2008-01-14 | work= Encyclopædia Britannica Online Library Edition |publisher= Encyclopædia Britannica}}</ref> Ti teoria a kinaynayat dagiti moderno nga eskolar ket ti nagan a ''nalabbasit'' ket mangibaga ti direksion iti abagatan, kas met ti nagan ti [[Baybay Nangisit]] ket mabalin a mangibaga iti amianan. Ti batayan daytoy a teoria ket adda dagiti pagsasao iti Asia a mangusar kadagiti balikas iti maris a mangibaga kadagiti [[5 a kardinal a punto|kardinal a direksion]].<ref name="ChiTra">{{Cite web |url=http://www.smithsonianjourneys.org/blog/how-the-red-sea-got-its-name-180950850/ |title=Archive copy |access-date=2016-04-14 |archive-date=2019-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190926131326/https://www.smithsonianjourneys.org/blog/how-the-red-sea-got-its-name-180950850/ |url-status=dead }}</ref> Iti maysa nga okasion, agpadpada nga inusar ni [[Herodotus]] ti Baybay Nalabbasit ken ti Akin-abagatan a Baybay.<ref>Schmitt 1996</ref>

Iti pakasaritaan, daytoy ket ammo pay kadagiti akinlaud a heograpo a kas ''Mare Mecca'' (Baybay ti Meka), ken ''Sinus Arabicus'' (Golpo ti Arabia).<ref>{{cite web|title=Arabia|url=http://www.wdl.org/en/item/2919/|publisher=World Digital Library|accessdate=11 Agosto 2013}}</ref> Adda met dagiti taga-ugma a heograpo a mangtawtawag ti Baybay Nalabbasit iti Golpo Arabiano<ref>{{cite book|title=The Exodus itinerary sites: their locations from the perspective of the biblical sources|author=Michael D. Oblath|publisher=Peter Lang|year=2004|page=53|url=https://books.google.com/?id=c5ya9QVCpIkC&pg=PA53&dq=Red+sea+as+Arabian+gulf#v=onepage&q=Red%20sea%20as%20Arabian%20gulf&f=false|isbn=978-0-8204-6716-0}}</ref> wenno Golpo ti Arabia.<ref>[https://books.google.com/books?id=YTCrx1KB3HQC&pg=PA105&dq=gulf+of+arabia+mount+casius+George+Rawlinson&hl=en&ei=sdgSTon7JYGo8QOmjoGqDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC4Q6AEwAQ#v=onepage&q&f=false Herodotus, ''ed.'' George Rawlinson (2009), ''The histories'', p.105]{{Natay a silpo|date=January 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>Andrew E. Hill, John H. Walton (2000), ''A survey of the Old Testament'', p.32 [https://books.google.com/books?id=WC80zxPIgyQC&pg=PT45&dq=gulf+of+Arabia+A+survey+of+the+Old+Testament&hl=en&ei=yFEUToeoIMrQsgaDw4mCDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCgQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false]</ref>

Ti pannakainaig ti Baybay Nalabbasit iti pammalagip iti [[biblia]] babaen dagiti Israelita a [[panagballasie ti Baybay Nalabbasit|nangballasiw ti Baybay Nalabbasit]] ket antigo, ken naipalawag iti [[Septuaginta]] a patarus ti [[Libro ti Ipapanaw]] manipud iti [[Pagsasao a Hebreo|Hebreo]] iti [[Griego a Koine]] idi agarup a maikatlo a siglo S.K.  Iti dayta a bersion, ti Hebreo ti ''[[Yam Suph]]'' (ים סוף) ket naipatarus a kas ''Erythra Thalassa'' (Baybay Nalabbasit). Ti Baybay Nalabbasit ket maysa kadagiti uppat a baybay a nanaganan kadagiti kadawayan a termino iti maris — dagiti sabali ket ti [[Baybay Nangisit]], ti [[Baybay Puraw]] ken ti [[Baybay Duyaw]]. Ti dagus a panangibaga iti Griego ti ''Erythra thalassa'' iti Latin a kas [[Mare Erythraeum]] ket mangibaga ti akin-amianan a laud a parte ti [[Taaw Indiano]], ken ti pay rehion idiay [[Marte]].

== Dagiti kinapudno ken dagiti pigura ==
:* Kaatiddog:  ~{{pagbaliwen|2250|km|mi|1|abbr=on}} - 79% iti akindaya a Baybay Nalabbasit nga agraman kadagiti nadumaduma sumrekan iti aplaya
:* Kadakkelan a kaakaba:  ~ 306–355&nbsp;km (190–220&nbsp;mi)– Massawa (Eritrea)
:* Kabassitan a kaakaba:   ~ 26–29&nbsp;km (16–18&nbsp;mi)- Lingsat [[Bab el Mandeb]] (Yemen)
:* Pagtengngaan a kaakaba:  ~ {{pagbaliwen|280|km|mi|1|abbr=on}}
:* Pagtengngaan a kaadalem:  ~ {{pagbaliwen|490|m|ft|1|abbr=on}}
:* Kaadaleman:  ~{{pagbaliwen|2211|m|ft|1|abbr=on}}
:* Kalawa ti rabaw: 438-450 x 10<sup>2</sup> km<sup>2</sup> (16,900–17,400&nbsp;sq&nbsp;mi)
:* Tomo: 215–251 x 10<sup>3</sup> km<sup>3</sup> (51,600–60,200&nbsp;cu&nbsp;mi)

== Dagiti mangbeddeng a pagilian ==
Ti Baybay Nalabbasit ket mabalin a heograpikal a mabingay kadagiti tallo a seksion: ti maitutop a Baybay Nalabbasit, ken iti amianan, ti Golpo ti Aqaba ken ti Golpo ti Suez. Dagiti innem a pagilian a mangbeddeng ti maitutop a Baybay Nalabbasit:

* Akindaya nga aplaya:
** {{SAU}}
** {{YEM}}
* Akinlaud nga aplaya:
** {{EGY}}
** {{SUD}}
** {{ERI}}
** {{DJI}}

Ti Golpo ti Suez ket intero a bineddengan babaen ti Ehipto. Ti Golpo ti Aqaba ket beddenganna ti Ehipto, [[Israel]], [[Hordania]] ken Saudi Arabia.

Iti pay maipatinayon iti pagalagadan a heograpikal a depinison dagiti innem a pagilian a mangbeddeng ti Baybay Nalabbasit a naibaga dita ngato, dagiti lugar a kas ti [[Somalia]] ken [[Etiopia]] ket sagpaminsanda pay a maibagbaga a kas dagiti teritorio ti Baybay Nalabbasit. Daytoy ket nangruna a gapu ti kaasidegda iti ken heolohikal a pannakaipada kadagiti pagilian a mangsango iti Baybay Nalabbasit ken/wenno politikal a pannakaikapet kadagiti naibagbaga a lugar.<ref name="Barth">{{cite book|last=Barth|first=Hans-Jörg|title=Sabkha ecosystems, Volume 2|year=2002|publisher=Springer|isbn=1-4020-0504-0|page=148|url=}}</ref><ref name="Makinda">{{cite book|last=Makinda|first=Samuel M.|title=Superpower diplomacy in the Horn of Africa|year=1987|publisher=Routledge|isbn=0-7099-4662-7|page=37|url=https://books.google.com/books?id=5cYOAAAAQAAJ}}</ref>

== Dagiti ili ken dagiti siudad ==
Dagiti ili ken dagiti siudad iti aplaya ti Baybay Nalabbasit (mairaman dagiti aplaya ti Golpo ti Aqaba ken Suez):
{{col-begin}}
{{col-4}}
* {{wagaywayikono|Yemen}} [[Al Hudaydah]] (الحديدة)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Al Lith]] (الليِّث)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Al Qunfudhah]] (القنفذة)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Al-Qusayr, Ehipto|Al-Qusair]] (القصير)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Al Wajh]] (الوجه)
* {{wagaywayikono|Jordan}} [[Aqaba]] (العقبة)
* {{wagaywayikono|Eritrea}} [[Asseb]] (ዓሳብ)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Dahab]] (دهب)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Duba, Saudi Arabia|Duba]] (ضباء)
* {{wagaywayikono|Israel}} [[Eilat]] (אילת)
{{col-4}}
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[El Gouna]] (الجونة)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Suez|El Suweis]] (السويس)
* {{wagaywayikono|Ehipto}}/{{wagaywayikono|Sudan}} [[Hala'ib]] (حلايب) (naisuppiatan)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Haql]] (حقل)
* {{wagaywayikono|Eritrea}} [[Hirgigo]] (ሕርጊጎ)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Hurghada]] (الغردقة)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Jeddah]] (جدة)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Jizan|Jazan]] (جازان)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Marsa Alam]] (مرسى علم)
* {{wagaywayikono|Eritrea}} [[Massawa]] (ምጽዋ)
{{col-4}}
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Nuweiba]] (نويبع)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Puerto Safaga]] (ميناء سفاجا)
* {{wagaywayikono|Sudan}} [[Puerto Sudan]]  (بورت سودان)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Rabigh]] (رابغ)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Sharm el Sheikh]] (شرم الشيخ)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Luek Soma]] (سوما باي)
* {{wagaywayikono|Sudan}} [[Suakin]] (سواكن)
* {{wagaywayikono|Ehipto}} [[Taba (Ehipto)|Taba]] (طابا)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Thuwal]] (ثول)
* {{wagaywayikono|Saudi Arabia}} [[Yanbu]] (ينبع)
{{col-end}}

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Adu pay a mabasbasa==
*{{Cite book |last=Hamblin |first=W. Kenneth |name-list-style=amp |first2=Eric H. |last2=Christiansen |title=Earth's Dynamic Systems |edition=Maika-8 |location=Upper Saddle River |publisher=Prentice-Hall |year=1998 |isbn=0-13-745373-6 |postscript=<!--None--> }}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{commons-nailinia|Red Sea}}
* [http://www.coral-reef-info.com/red-sea-coral-reefs.html Dagiti Raw-ang ti Korales ti Baybay Nalabbasit]
* [http://www.redseadivinghurghada.co.uk/underwater-photography.html Potograpia ti Baybay Nalabbasit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120326031330/http://www.redseadivinghurghada.co.uk/underwater-photography.html |date=2012-03-26 }}
* {{cite web |url=http://pleiades.stoa.org/places/39290 |title=Places: 39290 (Arabicus Sinus/Erythr(ae)um/Rubrum Mare) |author=Potts, D.|author2= R. Talbert|author3= T. Elliott|author4= S. Gillies |accessdate=Marso 8, 2012<!-- 12:12 pm -->|publisher=Pleiades}}

{{Listaan dagiti baybay}}

{{Kontrol ti autoridad}}

[[Kategoria:Baybay Nalabbasit| ]]
[[Kategoria:Pagbeddengan ti Ehipto–Sudan]]
[[Kategoria:Pagbeddengan ti Eritrea–Sudan]]
[[Kategoria:Pagbeddengan ti Saudi Arabia–Yemen]]
[[Kategoria:Kanal Suez]]
[[Kategoria:Dagiti pingir a baybay ti Taaw Indiano]]
[[Kategoria:Dagiti golpo ti Taaw Indiano]]
[[Kategoria:Heograpia ti Daya nga Aprika]]
[[Kategoria:Heograpia ti Amianan nga Aprika]]
[[Kategoria:Heograpia ti Tengnga a Daya]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Aprika]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Asia]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Ehipto]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Eritrea]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Israel]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Hordania]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Saudi Arabia]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Sudan]]
[[Kategoria:Dagiti bagi ti danum ti Yemen]]