Jump to content

Baybay Nangisit

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
(Naibaw-ing manipud iti Black Sea)
Baybay Nangisit
Nagsasabtan44°N 35°E / 44°N 35°E / 44; 35Nagsasabtan: 44°N 35°E / 44°N 35°E / 44; 35
Kangrunaan a sumrekanDanube, Dnieper, Rioni, Akin-abagatan a Bug, Kızılırmak, Dniester
Kangrunaan a rummuaranBosporo
Kadakkelan a kaatiddog1,175 km (730 mi)
Kalawa ti rabaw436,402 km2 (168,500 sq mi)
Kaadaleman2,212 m (7,257 ft)
Tomo ti danum547,000 km3 (131,200 cu mi)
Is-isla10+
Ti Baybay Nangisit idiay Batumi, Georgia
Ti Umok ti Golondrina idiay Krimea, Ukrainia

Ti Baybay Nangisit ket bineddengan babaen ti Europa, Anatolia ken ti Kaukaso ken naipatinggaan a naisilpo idiay Taaw Atlantiko babaen dagiti baybay ti Mediteraneo ken Egeo ken dagiti nadumaduma nga kipet. Ti Kipet ti Bosporo ket maisilpo iti Baybay ti Marmara, ken ti Kipet ti Dardanelo ket maisilpo ti baybay idiay rehion ti Baybay Egeo iti Mediteraneo. Dagitoy a dandanum ket mangisina ti Akindaya nga Europa ken Akinlaud nga Asia. Ti Baybay nangisit ket maisilpo pay idiay Baybay Azov babaen ti Kipet ti Kerch.

Ti Baybay nangisit ket addaan iti kalawa ti 436,400 km2 (168,500 sq mi) (saan a mairaman ti Baybay ti Azov),[1] ti kaadalem iti 2,212 m (7,257 ft),[2] ken tomo iti 547,000 km3 (131,200 cu mi).[3] Ti Baybay Nangisit ket mangporma ti maysa a agpa-daya ken agpa-laud nga eliptiko a depresion a naisanglad idiay nagbaetan ti Bulgaria, Georgia, Romania, Rusia, Turkia, ken Ukrania.[4] Daytoy ket nalappedan babaen ti Banbantay Pontiko iti abagatan, ti Banbantay Kaukaso iti daya ken mangipakpakita ti naakaba a samang iti amianan a laud. Ti kaatiddogan a daya-laud a sakupna ket agarup a 1,175 km.

Dagiti nangruna a siudad iti igid ti aplaya ket mairaman ti Batumi, Burgas, Constanța, Giresun, Hopa, Kerch, Mangalia, Năvodari, Novorossiysk, Odessa, Ordu, Poti, Rize, Samsun, Sevastopol, Sochi, Sukhumi, Trabzon, Varna, Yalta ken Zonguldak.

Ti Baybay Nangisit ket adda ti positibo a kaimbengan ti danum; a daytoy ket, ti dagup a ruar a panagayus ti danum a 300 km3 ti tunggal maysa a tawen ti uneg ti Bosporo ken ti Dardanelles a mapan idiay Baybay Egeo. Ti danum ti Mediteraneo ket agayus idiay Baybay Nangisit a kas paset ti dua a dalan ti hidrolohiko a panagsinnukat. Ti ruar a panagayus ti Baybay Nangisit ket nalamlamiis ken saan unay a naapgad, ken tumpaw ti rabaw ti napudpudot, ken naapapgad nga umuneg nga ayus ti Mediteraneo – a daytoy ket pagbanagan ti paggiddiatan iti densidad a gapuanan babaen kadagiti paggiddiatan iti kaapgad – a pakaiturongan ti kaaduan nga anoksiko a tuon ti baba ti rabaw ti dandanum. Ti Baybay Nangisit ket makaawat pay ti danum ti karayan manipud iti dakkel a sistema ti Eurasiano a fluvial idiay amianan ti Baybay, nga isu ti naikasangsangayan ti Don, Dnieper ken Danube.

Iti napalabas, ti kaadalem ti danum kaaduan a nagdumaduma. Gapu kadagitoy a pagduduma iti kaadalem ti danum iti labneng a nangpalpalikmut ti samang ken dagiti mainaig a bidang ket sagpaminsan a ti dagdaga. Iti dadduma pay a kritiko a kaadalem ti danum mabalin a maikapet dagiti naipalikmut a bagi ti danum. Babaen dagitoy nga aktibo a pannakaikapet dagitoy a dalan, dagiti Turko nga Ilet, ti baybay Nangisit ket maitipon iti taaw ti lubong. No awan dayoy a maipapan ti danum a panagsilpo, ti Baybay nangisit ket maysa a danaw, a nawaya a manipud iti sangalubongan a sistema ti taaw. Iti agdama ti agpang ti danum ti Baybay Nangisit ket nangato, isu a ti danum ket makisinsinnukat iti Mediteraneo. Dagiti Turko nga Ilet ket kumapet kadagiti Baybay Nangisit ken Egeo ken buklenna ti Bosporo, ti Baybay ti Marmara ken ti Dardanelo.

Kadakkel

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Gunglo ti Internasional a Hidrograpiko ket mangipalplawag kadagiti patingga ti Baybay Nangisit a kas dagiti sumaganad:[5]

Idiay Abagatan a laud. Ti Amianan a daya a patingga ti Baybay ti Marmara Ti Linia a mangitipon ti Rawis ti Rumili iti Rawis ti Anatoli (41°13'N)].
Idiay Kipet ti Kerch. Ti linia a mangitipon ti Rawis ti Takil ken Rawis ti Panaghia (45°02'N).

Populasion

[urnosen | urnosen ti taudan]
Kaaduan ti populasion nga urbano a luglugar idiay igid ti aplaya ti Baybay Nangisit

Odessa
Istanbul
Samsun
Odessa

 Ranggo Siudad Pagilian Rehion/Kondado Populasion (urbano)

Sevastopol
Samsun
Sochi
Sevastopol

1 Istanbul Turkia Istanbul 13,624,240[6]
2 Odessa Ukrania Odessa 1,003,705
3 Samsun Turkia Samsun 535,401[7]
4 Sevastopol Ukrania Krimea 379,200
5 Sochi Rusia Krasnodar Krai 343,334
6 Varna Bulgaria Varna 334,870
7 Trabzon Turkia Trabzon 305,231[8]
8 Constanța Romania Constanța 254,693[9]
9 Novorossiysk Rusia Krasnodar Krai 241,952
10 Zonguldak Turkia Zonguldak 215,407[10]

Nagan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Moderno a nagnagan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti agdama a nagan ti Baybaya ket maipada kadagiti Ingles a nagan, a "Black Sea", a mairaman ti:[11]

Dagiti kastoy a nagan ket saan pay a naikeddeng a naipakpakita a kasakbayan ti maikaduapulo a siglo, ngem adda dagiti pannakaibagbagaan a dagitoy ket mabalin a kaaduan ket duog.

Ti ilelennek idiay Baybay Nangisit idiay Laspi
Ti estuario ti Veleka idiay Baybay Nangisit. Ti Longshore nga anud ket nakaikabkabil kadagiti sedimento idiay igid nga aplaya a gapuanan ti pannakaporma ti maysa a durudor, Sinemorets, Bulgaria

Ti Baybay Nangisit ket maysa kadagiti uppat a baybay iti Ingles kalpasan kadagiti termino ti maris — dagiti sabali pay ket ti Baybay Nalabbasit, ti Baybay Puraw ken ti Baybay Duyaw.

Naipakasaritaan a nagnagan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti Heograpia ti Strabo (1.2.10) ket nangibagbaga nga iti kinaduog, ti Baybay Nangisit ket kankanayon a tinawtawagan laeng "ti Baybay" (ho pontos). Para iti kaaduan daytoy, ti Graeco-Romano a tradison ket mangibagbaga ti Baybaya Nangisit a kas ti 'Managsangaili a baybay', Euxeinos Pontos (Εὔξεινος Πόντος). Daytoy ket maysa a eupemismo a mangsuksukat ti maysa a nasapsapa a 'Di managsangaili a Baybay', Pontos Axeinos, nga immuna a naibagbaga iti Pindar (nasapa a maikalima a siglo BCE,~475 BC). Ni Strabo (7.3.6) ket kapanunotanna a ti Baybay Nangisit ket tinawtawagan idi ti "di managsangaili" sakbay ti panagkolonia dagiti Griego gapu ta daytoy ket narigat a daliasaten, ken gapu ta dagiti aplayana ket tinataengan babaen dagiti salbahe a tribu. Ti nagan ket sinukatan iti "managsangaili" kalpasan dagiti Milesio ket nakolonianda ti akin abagatan nga aplaya, ti Pontus, a pinagbalinda a paset ti Griego a sibilisasion.

Daytoy ket mabalin pay a ti nagan ket Axeinos a nagtaud babaen ti nadayeg nga etimolohia manipud iti maysa a Escita Iraniko axšaina- 'di nasilawan,' 'nasipnget'; ti panangibagbaga ti "Baybaya Nangisit" ket mabalin a nangrugi idi Taga-ugma.

Ti mapa ti Asia a napetsaan idi 1570,a natituloan iti Asiae Nova Descriptio, manipud dagiti Theatrum nga etiketa ti Ortelis ti baybay "Mar Maggior."

Dagiti mannurat ti pagsasao nga Ingles iti maika-18 a siglo ket kankanayonda nga inus-usar ti nagan nga "Euxine Sea" (/ˈjuːksɪn/ wenno /ˈjuːkˌsaɪn/) a mangibagbaga ti Baybay Nangisit. Ni Edward Gibbon, kas pagarigan, ket tinawtawaganna ti baybaya babaen ti daytoy a nagan iti kadagupan ti Ti Pakasaritaan ti Pannaka-apday ken Pannarebba ti Romano nga Imperio.[12]

Heolohia

[urnosen | urnosen ti taudan]
Thi luek ti Sudak, Krimea

Dagiti heolohiko a taudan ti langneng ket matugotan kadagiti dua a naisangayan a duog a arko ti likudan a labneng a naaramid babaen ti panagsina ti bulkaniko nga arko ti Albania ken ti subduksion dagiti Taaw Paleo- ken Neo-Tethys, ngem ti panangitiempo dagitoy a pasamak ketagtultuloy a kontrobersial.[13][14] Manipud iti pannakairugina, dagiti enbironmento ti ti kompresion ti tektoniko ketnakaiturongan ti subsidensia iti labneng, ken nasarsarunuan dagiti napaiyatiddog a paset a nagresultaan itidakkel a gantingan a bulkanismo ken dagiti nadumaduma nga orohenesis, a nagtaudan ti panagsalto ti Kalatakan a Kaukaso, Banbantay Pontiko, Akin-abagatan a Peninsula ti Krimea ken dagiti kabambantayan ti Balkan.[15]

Ti agdama a panagdinnungpar a nagabetan dagiti plata ti Eurasia ken Aprika ken ti agpalaud a panagtalaw ti muton ti Anatolia iti igid it Tukki ti Amianan nga Anatolia ken dagiti Tukki ti Daya nga Anatolia ket mangidiktado ti agdama a kita ti tektoniko,[15] bayat a dagiti langa ket mangpasayaat iti subsidensia iti labneng ti Baybay Nangisit ken ti adu nga aktibidad ti bukan idiay rehion ti Anatolia.[16] Dagitoy ti heolohikal a mekanismo nga, iti napaut a termino, ketnangpataud dagiti periodiko a pannakaisina ti Baybay Nangisit manipud kadagiti amin a global a sistema ti taaw.

Ti moderno a labneng ket nabingbingay kadagiti dua a sub-labneng babaen ti panagbakkog a gumay-at iti abagatan manipud iti Peninsula ti Krimea. Ti dakkel a samang iti amianan ti labneng ket aginggana iti 190 km (120 mi) iti kaakaba, ken mangilanga ti ababaw a bidang nga addaan kadagiti gradiente a nagbaetan ti 1:40 ken 1:1000. Ti akin-abagatan nga igid idiay likmut ti Turkia ken ti akinlaud nga igid iti likmut ti Georgia, nupay kasta, ket representatibo iti akikid a samang a manmano a sumurok iti 20 km (12 mi) iti kaakaba ket ti napadsok a bidang a kadawyan a 1:40 a gradiente kadagiti nadumaduma nga adda iti sirok ti baybay a kanyon ken dagiti pagpaatiddog ti kanal. Ti abisal a tanap Euxine iti tengnga ti Baybay Nangisit ket makaabot ti kaadalem iti 2,212 metro (7,257.22 kadapan) iti abagatan bassit ti Yalta idiay Peninsula ti Krimea.[17]

Ti litoral a sona ti Baybay Nangisit ket masansan a naibagbaga a kas ti Pontiko litoral wenno Pontiko a sona.[18]

Ti lugar a mangpalikmut ti Baybay Nangisit ket kadawyan a tinawtawagan a kas ti Rehion ti Baybay Nangisit. Ti akin-amianan apartena ket mabirukan iti uneg ti barikes Chernozem (barikes ti nangisit a daga) nga agtaud manipud idiay akindaya a Kroasia (Eslobenia), ti igid ti Danubio (akin-amianan a Serbia, akin-amianan a Bulgaria (Tanap ti Danubio) ken ti akin-abagatan a Romania (Tanap ti Wallachia)) akinggana idiay amianan a daya nga Ukrania ken umadayo iti ballasiw ti Rehion ti Sentral a Nangisit a Daga ken ti akin-abagatan a Rusia aginggana idiay Siberia.[19]

Hidrolohia

[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti namarisan a panagallon dagiti ayus iti rabaw ti baybay

Ti Baybay Nangisit ket maysa a pingir a baybay [20] ken isu daytoy ti kadakkelan a bagi ti danum iti lubong nga addaan iti meromiktiko a labneng.[21] Dagiti adalem a danum ket saanda a makilaok kadagiti akinngato a tuon ti danum a makaawat iti oksiheno manipud iti atmosperio. Kas resulta, sumurok a 90% iti ad-adalem a tomo ti Baybay Nangisit ket anoksiko a danum.[22] Dagiti tabas ti sirkulasion ti Baybay Nangsit ket kangrunaan a tinengngel babaen ti topograpia ti labneng ken dagiti maikabil ti fluvial, a pagresultaan iti estruktura ti nakaro estratipiko a bertikal a panagtutuon. Gapu ti daytoy a nakaro nga estratipikasion, daytoyket naidasig a kas esturio ti asin a pasengseng.

Ti Baybay Nangisit ket makasanay laeng ti panagakar ti danum iti Baybay Mediteraneo, isu nga amin a panagayus iti uneg ken panagayus iti ruar ket mapasamak idiay Bosporo ken Dardanelo. Ti panagayus ti uneg manipud iti Mediteraneo ket nangatngato iti kaagad ken densidad ngem ti panagayus iti ruar, ken mangpartuat daytoy iti klasiko a sirkulasion ti esturio. Gapu ti daytoy ti panagayus ti uneg ti napuspusek a danum ti Mediteraneo ket mapasamak iti baba ti labneng bayat a ti panagayus ti ruar ti nasadsadiwa a danum ti rabaw ti Baybay Nangisit iti Baybay Marmara ket mapasamak iti asideg ti rabawe. Ti nasadsadiwa a danum ti rabaw ket produkto dagiti maikabil ti fluvial, ken mangaramid daytoy iti Baybay Nangisit iti maysa a positibo a baybay. Ti dagup a maikabil ti nasadiwa a danum keta gpartuat ti maysa a panagayus ti ruar iti tomo a manimdua nga nga ad-adu ngem ti panagayus ti uneg. Ti panagbawbaw ken panagtudo ket ket agarup a kapada ti 300 km3/year.[20]

Gapu ti kaakikid ken kaababaw ti Bosporo ken Dardanelo (ti respektibo a kaadalemda ket 33 ken 70 metmetro), dagiti kapardas ti ayus ti panagayus ti uneg ken panagayus ti ruar ket nangato ken adda met adua a bertikal a kartib. Daytoy ket mangpalubos para iti nariro a panaglaok dagiti dua a tuon.[20] Ti rabaw ti danum ket panawanna ti Baybay Nangisit iti kaapgad iti 17 psu ken danonenna ti Mediteraneo iti kaapgad iti 34 psu. Ti kasta met, ti panagayus ti uneg ti Mediteraneo iti kaapgad iti 38.5 psu ket makasanay ti panagpabassit iti agarup a 34 psu.[20]

Ti natimbeng a sirkulasion ti rabaw ket siloniko ken dagiti danum ti likmut ti perimetro ti Baybay Nangisit ket agkusikos iti kaakaba ti labneng a panagalipuno nga ammo kas ti Ayus ti Ngarab ket addaan iti kapardas iti agarup a 50–100 cm/s. Iti uneg daytoy a langa, adda met dagiti dua a basbassit a sikloniko a panagalipuno, a mangsakop ti akindaya ken akinlaud a sektor ti labneng.[20] Ti Akindaya ken Akinlaud a panagalipuno ket dagiti nasayaat ti unosna a sistema iti panaglalam-ek ngem kumapsot kadagiti serye dagiti nagsisilpo a nakapsot a panagalipuno iti kalgaw ken otonio.

Iti ruar ti Ayus ti Ngarab, dagiti nadumaduma a kasla permanente a nakapsot a panagalipuno iti aplaya ket maporma a kas resulta ti panagallon iti likmut ti bidang ti aplaya ken dagiti mekanismo ti ‘panagkulot ti angin’. Ti tinawen a kapigsa dagitoy a langa ket tinengngel babaen ti maipapan ti tiempo nga atmosperiko ken dagiti fluvial a panagdumaduma. Iti las-ud ti panagsusulbod, ti nakapsut nga alipuno ti Batumi ket maporma idiay akin-bagatan a daya a suli ti baybay.[23]

Iti sirok dagiti danum ti rabaw—manipud iti agarup a 50–100 metmetro—addan daytoy iti haloklina nga agsardeng iti Agtengnga a Tuon ti Lamiis (Cold Intermediate Layer wenno CIL iti Ingles). Daytoy a tuon ket buklen ti nalamiis, naagap a dandanum ti rabaw, a resulta daytoy ti lokalisado nga atmosperiko a panaglamiis ken panagpabassit dagiti maikabil ti fluvial iti las-ud dagiti bulan ti panaglalam-ek. Daytoy ket tidda ti tuon ti nailaok a rabaw ti panaglalam-ek.[20] Ti batayan ti CIL ket namarkaan babaen ti nangruna a piknoklina iti agarup a 100–200 m (330–660 kadkadapan) ken daytoy a panagiddiat ti densidad ket isu ti kangrunaan a mekanismo para iti pannakaisalumina ti adalem a danum.

Iti baba ti piknoklina ket ti masa ti Adalem a Danum, ken ti kaapgad ket ngumato iti 22.3 psu ken dagiti temperatura ket ngumato iti agarup a 8.9 °C.[20] Ti hidrokemikal nga enbironmento ketumalis manipud iti naikkan iti oksiheno iti anoksiko, gapu ti panagusar amin nga adda ngaoksiheno babaen ti panaglungsot ti bakteria kadagiti limned a biomasa. Ti nakapsot a heotermal a panagpapudot ken ti atiddog a panawen ti panagtaeng ket mangpartuat ti napuskol makapapudot a tuon ti baba.[23]

Klima

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti yelo idiay Golpo ti Odessa

Ti saan a napaut a panagdumaduma ti klima idiay rehion ti Baybay Nangisit ket kaaduam a maimpluensiaan babaen ti operasion ti Oksilasion ti Amianan nga Atlantiko, ti mekanismo ti klima a pagresultaan manipud iti panagtignay ti nagabetan dagiti masa ti angain ti amianan nga Atlantiko ken ti tengnga a latitud.[24] Bayat a ti eksakto a mekanismo nga agpataud ti Oksilasion ti Amianan nga Atlantiko ket agtultuloy a saan a nalawag,[25] naipagpagarup daytoy a dagiti kasasaad ti klima a napundar idiay Europa ket pakappiaenna ti pudot ken panagtudo nga umabot iti Sentral nga Europa ken Eurasia, ken mangregulado ti pannakaporna dagiti siklon ti panaglalam-ek, a kaaduan kadagitoy ti akinrebbeng para iti rehional a panagtutudo[26] ken impluensianna ti Mediterranean Sea Surface Temperatures (SST's).[27]

Ti relatibo a kapigsa dagitoy a sistema ket mangipatingga pay ti gatad ti sumangpet a nalamiis nga angin manipud kadagiti rehion ti amianan iti las-ud ti panaglalam-ek.[28] Dagiti sabali pay a banag a makaimpluensia ket mairaman ti rehional a topograpia, no dagiti sistema ti depresion ken bagio a sumangsangpet manipud iti Mediteraneo ket maipanda babaen ti tanap iti likmut ti Bosporo, ti kabambantayan ti Pontiko ken Kaukaso ket agtignayda a kas dagiti tarabay tiallon, ken manglimitado ti kapardas ken dagiti dalan ti siklon a lumabas babaen ti rehion.[29]

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Pannakaikapet ti Mediteraneo iti las-ud ti Holoseno

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Bosporo, naal manipud iti International Space Station
Mapa ti Dardanelo

Ti Baybay Nangisit ket naikapet iti Taaw ti Lubong babaen ti kawar dagiti dua nga ababaw a kipet, the Dardanelo ken ti Bosporo. Ti Dardanelo ket 55 m (180 ft) iti kaadalen ken ti Bosporo ket ab-ababaw ngem 36 m (118 ft). Babaen ti panangiyasping, tikatayag ti naudi a panawen tiyelo, dagiti pantar ti baybay ket nangatngato ngem 100 m (330 ft) ken nababbabada ngem tatta nga aldawen.

Adda pay ebidensia a dagiti lesaad ti danum idiay Baybay Nangisit ket ab-ababaw iti punto idi las-ud idi kalpasan ti panawen ti yelo, Isu a, kas pagarigan, dagiti arkeologo ket nakabirukda dagiti bato ti suso ken dagiti estruktura nga inaramid ti tao iti agarup a 100 m (330 ft) iti danum idiay aplaya ti Baybay Nangisit iti moderno a Turkia. Isu a naituntunosan a ti Baybay Nangisit ket danaw a naseraan ti daga (kadagiti akingato a tuon) iti las-ud ti naudi a panawen ti yelo ken iti pay panawen kalpasan dayta.

Iti nagresultaan ti naudi a paset ti panawen ti yelo, dagiti lessaad ti danum idiay Baybay Nangisit ken ti Baybay Egeo ket nawayada nga immadalem aginggana idi addaandan iti makaanay a pannakisinnukat a danum. Ti eksakto a linia ti panawen iti daytoy a panagrang-ay ket suheto pay laeng iti debato. Ti maysa aposibilidad ket immuna a napunno ti Baybay Nangisit, a dagiti sobra a danum ket nagayus idiay Bosporo ken kanungpalan idiay Mediteraneo. Adda pay dagiti makadidigra a senario, a kas ti "Teoria ti Layus ti Baybay Nangisit" nga insingasing babaen ni William Ryan, Walter Pitman ken ni Petko Dimitrov.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Kalawa ti rabaw—"Heograpia ti Baybay Nangisit". Unibersidad ti Delaware Kolehio ti Panagadadal ti Marina. 2003. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-04-29. Naala idi 2006-12-02.
  2. ^ Kaadalem—"Europa – Sapot a Pagsaadan a Sumrekan ti Kappon ti Europa". Enbironmento ken Panagpadakkel – Ti Baybay Nangisit: Dagiti Kinapudno ken Bilang.
  3. ^ "Unexpected changes in the oxic/anoxic interface in the Black Sea". Nature Publishing Grupo. 1989-03-30. Naala idi 2006-12-02.
  4. ^ UNEP/GRID-Arendal Biblioteka dagiti Mapa ken Grapiko (2001). "Sosio-ekonomiko a panangibagbaga para kadagiti labneng ti pagilian ti Baybaya Nangisit". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-02-10. Naala idi 2010-12-11.
  5. ^ "Dagiti Patingga dagiti Taaw ken dagiti Baybay, maika-3 nga edision" (PDF). Gunglo ti Internasional a Hidrograpiko. 1953. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2010-10-15. Naala idi Pebrero 7, 2010.
  6. ^ Instituto ti Estadistika ti Turkia
  7. ^ "Instituto ti Estadistika ti Turkia". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-01-16. Naala idi 2013-02-08.
  8. ^ "Instituto ti Estadistika ti Turkia". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-01-16. Naala idi 2013-02-08.
  9. ^ "Cele mai mari orase din Romania". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-01-11. Naala idi 2013-02-08.
  10. ^ Instituto ti Estadistika ti Turkia
  11. ^ Özhan Öztürk (2005). Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. İstanbul: Heyamola Yayınları. pp. 617–620. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-10-15. Naala idi 2013-02-08.
  12. ^ Gibbon, Edward. Ti Pakasaritaan ti Pannaka-apday ken Pannakarebba ti Romano nga Imperio. Biblioteka ti Amin a tao, 1910; naiprenta manen idi 1993. ISBN 0-679-42308-7. Passim.
  13. ^ McKenzie, DP (1970). "Plate tectonics of the Mediterranean region". Nature. 226 (5242): 239–43. Bibcode:1970Natur.226..239M. doi:10.1038/226239a0. PMID 16057188.
  14. ^ McClusky, S.; Balassanian, S. (2000). "Global Positioning System constraints on plate kinematics and dynamics in the eastern Mediterranean and Caucasus" (PDF). Journal of Geophysical Research. 105 (B3): 5695–5719. Bibcode:2000JGR...105.5695M. doi:10.1029/1999JB900351.
  15. ^ a b Shillington, Donna J.; White, Nicky; Minshull, Timothy A.; Edwards, Glyn R.H.; Jones, Stephen M.; Edwards, Rosemary A.; Scott, Caroline L. (2008). "Cenozoic evolution of the eastern Black Sea: A test of depth-dependent stretching models". Earth and Planetary Science Letters. 265 (3–4): 360–378. Bibcode:2008E&PSL.265..360S. doi:10.1016/j.epsl.2007.10.033.
  16. ^ Nikishin, A (2003). "The Black Sea basin: tectonic history and Neogene–Quaternary rapid subsidence modelling". Sedimentary Geology. 156: 149–168. Bibcode:2003SedG..156..149N. doi:10.1016/S0037-0738(02)00286-5.
  17. ^ Remote Sensing of the European Seas. 2008. p. 17. ISBN 1-4020-6771-2.
  18. ^ Prothero, G.W. (1920). Anatolia. London: H.M. Stationery Office.
  19. ^ "Agriculture in the Black Sea Region". Bs-agro.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-10-31. Naala idi Enero 14, 2014.
  20. ^ a b c d e f g Descriptive Physical Oceanography. Talley, Pickard, Emery, Swift.
  21. ^ "Meromictic". Merriam-webster.com. Naala idi Enero 14, 2014.
  22. ^ "Exploring Ancient Mysteries: A Black Sea Journey". Ceoe.udel.edu. Naala idi Enero 14, 2014.
  23. ^ a b Korotaev, G. (2003). "Seasonal, interannual, and mesoscale variability of the Black Sea upper layer circulation derived from altimeter data". Journal of Geophysical Research. 108. doi:10.1029/2002JC001508.
  24. ^ Hurrell, J. W. (1995). "Decadal Trends in the North Atlantic Oscillation: Regional Temperatures and Precipitation". Science. 269 (5224): 676–679. Bibcode:1995Sci...269..676H. doi:10.1126/science.269.5224.676. PMID 17758812.
  25. ^ Lamy, F.; Arz, H.w>; Bond, C.G.; Barh, A.; Pätzold, J. (2006). "Multicentennial-scale hydrological changes in the Black Sea and northern Red Sea during the Holocene and the Arctic/North Atlantic Oscillation" (PDF). Paleoceanography. 21. Bibcode:2006PalOc..21.1008L. doi:10.1029/2005PA001184. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2015-06-10. Naala idi 2015-01-28.
  26. ^ "Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey". International Joynal of Climatology. Bibcode:1996IJCli..16.1057T. doi:10.1002/(SICI)1097-0088(199609)16:9<1057::AID-JOC75>3.3.CO;2-4.
  27. ^ Cullen, H. M.; Kaplan, A. (2002). "Impact of the North Atlantic Oscillation on Middle Eastern climate and streamflow" (PDF). Climatic Change. 55 (3): 315–338. doi:10.1023/A:1020518305517.
  28. ^ Ozsoy, E. and U. Unluata (1997). "Oceanography of the Black Sea: A review of some recent results". Earth-Science Reviews. 42 (4): 231–272. Bibcode:1997ESRv...42..231O. doi:10.1016/S0012-8252(97)81859-4.
  29. ^ Brody, L. R., Nestor, M.J.R. (1980). Regional Forecasting Aids for the Mediterranean Basin. Handbook for Forecasters in the Mediterranean, Naval Research Laboratory. Part 2.

Bibliograpia

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Baybay Nangisit iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Baybay_Nangisit&oldid=397108"