Jump to content

Kristianidad: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan
← Nadadaan nga urnosBarbaro nga urnos →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m Nagsimpa kadagiti biddut ti CS1
m Nagsimpa ti panangiletra
Linia 8: Linia 8:
| editor=S. T. Kimbrough|publisher=St Vladimir's Seminary Press|year=2005|isbn=978-0-88141-301-4}}</ref>
| editor=S. T. Kimbrough|publisher=St Vladimir's Seminary Press|year=2005|isbn=978-0-88141-301-4}}</ref>


Ti [[Dagiti Hudio a Kristiano#Hudio a tinaudan iti Kristianidad|Kristianidad ket nangrugi a kas maysa a Hudio a sekta]] idi tengnga ti umuna a siglo.<ref name="Robinson">Robinson, ''Kammasapulan a Hudaismo: Ti Kompleto ng aAlagaden kadagiti Pammat, dagiti Ugali ken dagiti Ritos'', p. 229.</ref><ref name="Esler">Esler. ''Ti Nasapa Lubong ti Kristianidad''. p. 157f.</ref> Daytoy ket nagtaud manipd idiay Lebante a rehion ti Tengnga a Daya (moderno nga [[Israel]] ken [[Palestina]]), daytoy ket napardasan a naiwaras idiay [[Siria]], [[Mesopotamia]], [[Asia Minor]] ken [[Ehipto]]. Daytoy ket dimmakkel ti kinaadu ken impluensia kadagiti napalabas a siglo, ken idi gibus ti maika-4 a siglo isu daytoyen ti nagbalin nga opisial nga [[estado a simbaan ti Romano nga Imperio]], a nangsuksukat kadagiti sabali a porma iti [[Relihion iti taga-ugma a Roma|relhion a sinansanay babaen ti Romano a turay]].<ref>Ti relihion iti Romano nga Imperio, Wiley-Blackwell, babaen ni James B. Rives, panid 196</ref> Idi las-ud ti [[Tengnga a Panpanawen]], kaaduan idi kadagiti nabatbati iti Europa ket [[Kristianisasion|Nakristiano]], a dagiti Kristiano ket sagpaminsanda pay a dakkel a relihioso a minoridad idiay [[Tengnga a Daya]], [[Amianan nga prika]], [[Etiopia]]<ref>[http://www.newadvent.org/cathen/07218b.htm Katoliko nga ensiklopedia] Baro nga Idadateng</ref> ken dagiti paset ti [[India]].<ref>McManners, ''Oxford nga Nailustrado a Pakasaritaan ti Kristianidad', pp. 301–03.</ref> Kalpasan ti [[Panawen ti Panagduktal]], babaen ti [[Misionario|misionario nga obra]] ken kolonisasion, ti Kristianidad ket naiwaras iti Kaamerikaan, [[Australasia]], sub-Sahara nga Aprika, ken ti amin a sangalubongan.<ref name="Spread">{{cite book|url = http://books.google.com/books?id=g2AtOlJMPTUC&pg=PA52|title =Muslim-Kristiano a Pannakibiang|publisher = Unibersidad ti Amsterdam a Pagmalditan|quote=Ti regget para iti ebanghalisasion kadagiti Kristiano ket kinaduaan pay babaen ti pannakaamo ati kaunaan a masolbar a problema ket no kasano ti panagserbi kadagiti adu a bilang dagiti baro a [[Pangbaliwen iti Kristianidad|pangbaliwen]]. Kinuna ni Simatupang ket, no dagiti bilang ti Kristiano ket agdoble wenno agpatallo, isunga ti bilang dagiti ministro ket nasken a madoble ken maipatallo ken ti bilang ti laikado ket nasken a mapadakkel ken ti Kristiano a serbiso iti kagimongan babaen kadagiti eskuela, dagiti unibersidad, dagiti ospital ken dagiti pagulilaan , ket nasken a maipadakkel. Iti maipatinayon, para iti kaniana ti mision a Kristiano ket nasken a mairaman iti panagbinglay iti hustisia kadagiti pamay-an ken modernasisasion.|accessdate = Oktubre 18, 2007|isbn = 978-90-5356-938-2|year = 2006}}</ref><ref name="Charity">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=WmuV6g0yR3sC&pg=PA77&dq=christianity+serve+others+hospitals+orphanages+schools#v=onepage&q&f=false|author=Fred Kammer|title =Panagaramid ti Pammati a Hustisia|publisher = Paulist Press|quote=Dagiti teologo, dagiti obispo, ken dagiti agsersermon ket nagawawisda kadagiti komunidad ti Kristiano nga isuda ket mannakaawa koma a kas ti mannakaawa ti Diosda idi, a naiyunayunay a ti pannakaparsua idi ket para iti amin a nagtagitaon. Naala ken nagparang-ay kadagiti adu a bilang dagiti pannakainanganan dagiti peregrino no Kristo ken ti kammasapulan a rebbeng ti Kristiano kadagit napanglaw. Dagiti relihioso a kongregasion ken dagiti karismatiko a daulo ket nagiyaddangda ti panagrang-ay kadagiti adu a bilang dagiti patakder-ospital, dagiti hospisio para kadagiti peregrino, dagitii orpanato, dagiti papanan para kadagiti di naasawaan nga inna-a nkaibatayan ti pundasion para iti moderno a "dakkel a network dagiti ospital, dagiti orpanato ken dagiti eskuela, tapno makaserbi kadagiti napanglaw ken ti kagimongan."|accessdate = Oktubre 18, 2007|isbn = 978-0-8091-4227-9|date = Mayo 1, 2004}}</ref><ref name="Service">{{cite book|url = http://books.google.com/books?id=dz_EM2ofIb4C&pg=PA132|title =Babbai ti Kristiano a Simbaan: Dagii Agsuksukog iti Tignay|publisher = Chalice Press|quote=Kadagidiay tengnga a probinsia ti India nagipatakderda kadagiti eskuela, dagiti orpanato, dagiti ospital, ken dagiti simbaan, ken nagiwarwaras kadagtii mensahe ti ebanghelio dagiti zenana (maipanggep ti babbai).|accessdate = Oktubre 18, 2007|isbn = 978-0-8272-0463-8|date = Marso 1994}}</ref>
Ti [[Dagiti Hudio a Kristiano#Hudio a tinaudan iti Kristianidad|Kristianidad ket nangrugi a kas maysa a Hudio a sekta]] idi tengnga ti umuna a siglo.<ref name="Robinson">Robinson, ''Kammasapulan a Hudaismo: Ti Kompleto ng aAlagaden kadagiti Pammat, dagiti Ugali ken dagiti Ritos'', p. 229.</ref><ref name="Esler">Esler. ''Ti Nasapa Lubong ti Kristianidad''. p. 157f.</ref> Daytoy ket nagtaud manipd idiay Lebante a rehion ti Tengnga a Daya (moderno nga [[Israel]] ken [[Palestina]]), daytoy ket napardasan a naiwaras idiay [[Siria]], [[Mesopotamia]], [[Asia Minor]] ken [[Ehipto]]. Daytoy ket dimmakkel ti kinaadu ken impluensia kadagiti napalabas a siglo, ken idi gibus ti maika-4 a siglo isu daytoyen ti nagbalin nga opisial nga [[estado a simbaan ti Romano nga Imperio]], a nangsuksukat kadagiti sabali a porma iti [[Relihion iti taga-ugma a Roma|relhion a sinansanay babaen ti Romano a turay]].<ref>Ti relihion iti Romano nga Imperio, Wiley-Blackwell, babaen ni James B. Rives, panid 196</ref> Idi las-ud ti [[Tengnga a Panpanawen]], kaaduan idi kadagiti nabatbati iti Europa ket [[Kristianisasion|Nakristiano]], a dagiti Kristiano ket sagpaminsanda pay a dakkel a relihioso a minoridad idiay [[Tengnga a Daya]], [[Amianan nga prika]], [[Etiopia]]<ref>[http://www.newadvent.org/cathen/07218b.htm Katoliko nga ensiklopedia] Baro nga Idadateng</ref> ken dagiti paset ti [[India]].<ref>McManners, ''Oxford nga Nailustrado a Pakasaritaan ti Kristianidad', pp. 301–03.</ref> Kalpasan ti [[Panawen ti Panagduktal]], babaen ti [[Misionario|misionario nga obra]] ken kolonisasion, ti Kristianidad ket naiwaras iti Kaamerikaan, [[Australasia]], sub-Sahara nga Aprika, ken ti amin a sangalubongan.<ref name="Spread">{{cite book|url = http://books.google.com/books?id=g2AtOlJMPTUC&pg=PA52|title =Muslim-Kristiano a Pannakibiang|publisher = Unibersidad ti Amsterdam a Pagmalditan|quote=Ti regget para iti ebanghalisasion kadagiti Kristiano ket kinaduaan pay babaen ti pannakaamo ati kaunaan a masolbar a problema ket no kasano ti panagserbi kadagiti adu a bilang dagiti baro a [[Pangbaliwen iti Kristianidad|pangbaliwen]]. Kinuna ni Simatupang ket, no dagiti bilang ti Kristiano ket agdoble wenno agpatallo, isunga ti bilang dagiti ministro ket nasken a madoble ken maipatallo ken ti bilang ti laikado ket nasken a mapadakkel ken ti Kristiano a serbiso iti kagimongan babaen kadagiti eskuela, dagiti unibersidad, dagiti ospital ken dagiti pagulilaan , ket nasken a maipadakkel. Iti maipatinayon, para iti kaniana ti mision a Kristiano ket nasken a mairaman iti panagbinglay iti hustisia kadagiti pamay-an ken modernasisasion.|accessdate = Oktubre 18, 2007|isbn = 978-90-5356-938-2|year = 2006}}</ref><ref name="Charity">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=WmuV6g0yR3sC&pg=PA77&dq=christianity+serve+others+hospitals+orphanages+schools#v=onepage&q&f=false|author=Fred Kammer|title =Panagaramid ti Pammati a Hustisia|publisher = Paulist Press|quote=Dagiti teologo, dagiti obispo, ken dagiti agsersermon ket nagawawisda kadagiti komunidad ti Kristiano nga isuda ket mannakaawa koma a kas ti mannakaawa ti Diosda idi, a naiyunayunay a ti pannakaparsua idi ket para iti amin a nagtagitaon. Naala ken nagparang-ay kadagiti adu a bilang dagiti pannakainanganan dagiti peregrino no Kristo ken ti kammasapulan a rebbeng ti Kristiano kadagit napanglaw. Dagiti relihioso a kongregasion ken dagiti karismatiko a daulo ket nagiyaddangda ti panagrang-ay kadagiti adu a bilang dagiti patakder-ospital, dagiti hospisio para kadagiti peregrino, dagitii orpanato, dagiti papanan para kadagiti di naasawaan nga inna-a nkaibatayan ti pundasion para iti moderno a "dakkel a network dagiti ospital, dagiti orpanato ken dagiti eskuela, tapno makaserbi kadagiti napanglaw ken ti kagimongan."|accessdate = Oktubre 18, 2007|isbn = 978-0-8091-4227-9|date = Mayo 1, 2004}}</ref><ref name="Service">{{cite book|url = http://books.google.com/books?id=dz_EM2ofIb4C&pg=PA132|title =Babbai ti Kristiano a Simbaan: Dagii Agsuksukog iti Tignay|publisher = Chalice Press|quote=Kadagidiay tengnga a probinsia ti India nagipatakderda kadagiti eskuela, dagiti orpanato, dagiti ospital, ken dagiti simbaan, ken nagiwarwaras kadagiti mensahe ti ebanghelio dagiti zenana (maipanggep ti babbai).|accessdate = Oktubre 18, 2007|isbn = 978-0-8272-0463-8|date = Marso 1994}}</ref>


Dagiti Kristiano ket namatmatida a ni Hesus ket isu ti Mesias a [[padpadto ti Biblia|naipadto]] iti [[Hebreo a Biblia]]. Ti pundasio ti Kristiano a [[teolohia]] ket naiyebkas kadagiti nasapa nga [[dagiti ekumeniko a kredo|ekumeniko a kredo]] ti Kristiano a naglaon kadagiti panagtunton a kaaduan anaaw-awat babaen dagiti simmursurot iti Kristiano a pammati.<ref>Naipalplawag tapno maliklikan ti termino nga "ortodokso"</ref> Dagitoy a [[Propesion (relihioso)|propesion]] ket nangibagbaga a ni Hesus ket nagsagsagaba, pimmusay, ken naitabon idi, ken [[panangungar|naungar]] manipud ti ipupusay tapno mangited ti agnanayon a biag kadagiti namatmati kanianan ken nagtaltalek kaniana para iti [[pakawan#Kristianidad|pammakawan]] kadagiti bukodda a [[Kristiano a panirigan iti basol sin|basol]] ([[pannakaisalakan]]).<ref>Sheed, Frank. ''Teolohia ken Sanidad''. (Ignatius Press: San Francisco, 1993), pp. 276.</ref> Intaltalinaayda pay a ni Hesus ket nainbagian a [[Ingangato ni Hesus|ngimmato]] iti langit nga idiay ketkaduan nga agturturay ni [[Dios ti Ama]]. Kaaduan kadagiti [[denominasion ti Kristiano|denominasion]] ket nagisursuro a ni Hesus ket [[Maikadua nga iyu-umay|agsublinto]] tapno [[Kinaudi a Panangukom|ukomanna]] amin a nagtagitaon, ti sibibiag ken natay, ken mangited ti [[Agnanayon a biag (Kristianidad)|agnanayon a biag]] kadagiti sumursurot kaniana.<ref name="Christianity">{{cite web|url=http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/traditions/christianity |title=Kristianidad |work=Dagiti Pannkaamo a Rekurso|publisher=[[Berkley a Sentro para iti Relihion, Kappia, ken Pannakibiang iti Lubong]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Isu ket naipanpanunotan a ti [[papel a modelo|modelo]] iti maysa a [[kinasingpet|nasingpet]] a biag, ken ti [[rakurak|mangirakurak]] ken pisikal a [[inkarnasion (Kristianidad)|inkarnasion]] iti [[Dios iti Kristianidad|Dios]].<ref name="McGrath4">McGrath, ''Kristianidad: Ti maysa aPangyuna'', pp. 4–6.</ref>
Dagiti Kristiano ket namatmatida a ni Hesus ket isu ti Mesias a [[padpadto ti Biblia|naipadto]] iti [[Hebreo a Biblia]]. Ti pundasio ti Kristiano a [[teolohia]] ket naiyebkas kadagiti nasapa nga [[dagiti ekumeniko a kredo|ekumeniko a kredo]] ti Kristiano a naglaon kadagiti panagtunton a kaaduan anaaw-awat babaen dagiti simmursurot iti Kristiano a pammati.<ref>Naipalplawag tapno maliklikan ti termino nga "ortodokso"</ref> Dagitoy a [[Propesion (relihioso)|propesion]] ket nangibagbaga a ni Hesus ket nagsagsagaba, pimmusay, ken naitabon idi, ken [[panangungar|naungar]] manipud ti ipupusay tapno mangited ti agnanayon a biag kadagiti namatmati kanianan ken nagtaltalek kaniana para iti [[pakawan#Kristianidad|pammakawan]] kadagiti bukodda a [[Kristiano a panirigan iti basol sin|basol]] ([[pannakaisalakan]]).<ref>Sheed, Frank. ''Teolohia ken Sanidad''. (Ignatius Press: San Francisco, 1993), pp. 276.</ref> Intaltalinaayda pay a ni Hesus ket nainbagian a [[Ingangato ni Hesus|ngimmato]] iti langit nga idiay ketkaduan nga agturturay ni [[Dios ti Ama]]. Kaaduan kadagiti [[denominasion ti Kristiano|denominasion]] ket nagisursuro a ni Hesus ket [[Maikadua nga iyu-umay|agsublinto]] tapno [[Kinaudi a Panangukom|ukomanna]] amin a nagtagitaon, ti sibibiag ken natay, ken mangited ti [[Agnanayon a biag (Kristianidad)|agnanayon a biag]] kadagiti sumursurot kaniana.<ref name="Christianity">{{cite web|url=http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/traditions/christianity |title=Kristianidad |work=Dagiti Pannkaamo a Rekurso|publisher=[[Berkley a Sentro para iti Relihion, Kappia, ken Pannakibiang iti Lubong]]|accessdate=2011-11-22}}</ref> Isu ket naipanpanunotan a ti [[papel a modelo|modelo]] iti maysa a [[kinasingpet|nasingpet]] a biag, ken ti [[rakurak|mangirakurak]] ken pisikal a [[inkarnasion (Kristianidad)|inkarnasion]] iti [[Dios iti Kristianidad|Dios]].<ref name="McGrath4">McGrath, ''Kristianidad: Ti maysa aPangyuna'', pp. 4–6.</ref>

Rebision manipud idi 17:45, 19 Pebrero 2015

Paset ti serie iti
Kristianidad
Dagiti Kristiano ket agtengtengngel a ni Hesus ket isu ni Kristo
Hesus · Kristo
Biblia / Pundasion
Teolohia
Pakasaritaan / Tawid
Sapasap a topiko
Dagiti denominasion
Lumaod a Kristianidad

Dumaya a Kristianidad

Nontrinitarianismo

Ti Kristianidad (manipud ti Taga-ugma a Griego: Χριστιανός, romanisado: Christianos[1]) ket maysa a namatmati ti maysa a dios ken Abraham a relihion[2] a naibatay iti biag panursuro ni Hesus a kas ti nairepresenta dagiti kanonikal nga ebanghelio ken dagiti dadduma pay a sinursuratan ti Baro a Tulag.[3] Ti panursurot ti pammati a Kristiano ket naamammoan a kas dagiti Kristiano.[4]

Dagiti Kristiano ket sapasap a namatmati kenni Hesus ket isu ti Dios Anak, ti Dios a nagbalin a tao ken ti mangisalakan ti nagtagitaoan. Gapu iti daytoy, dagiti Kristiano ket sapasapa a mangikungkuna kenni Hesus a ka ni Kristo wenno Mesias.[5] Ti ministro ni Hesus, sakripisio a panakatay, ken ti simmaruno a panagungar, ket kadawyan a maikunkuna a kas ti Ebanghelio a mensahe ("naimbag a damag"). Iti ababa, ti Enbanghelio ket damag iti Dios ti agnanayon a panagabak ti Ama kadagiti dakes ,[6] ken ti kari iti Pannakisalakan ken agnanayon a biag par iti amin a tattao, baben ti nailangitan a grasia.[7]

Iti sanaglubongan dagiti tallo a kadakkelan a grupo iti Kristianidad ket ti Romano Katoliko a Simbaan, ti simbaan ti Dumaya nga Ortodokso, ken dagiti nadumaduma a denominasion iti Protestantismo. Ti Katoliko Romano ken Dumaya nga Ortodokso a patriarkado ket nagsisinada iti Daya–Laud a panagsisina iti 1054 AD, ken ti Protestantismo ket rimsua manipud ti Panagreporma a Protestante iti maika-16 a siglo, a nakisina manipud ti Simbaan a Romano Katoliko.[8]

Ti Kristianidad ket nangrugi a kas maysa a Hudio a sekta idi tengnga ti umuna a siglo.[9][10] Daytoy ket nagtaud manipd idiay Lebante a rehion ti Tengnga a Daya (moderno nga Israel ken Palestina), daytoy ket napardasan a naiwaras idiay Siria, Mesopotamia, Asia Minor ken Ehipto. Daytoy ket dimmakkel ti kinaadu ken impluensia kadagiti napalabas a siglo, ken idi gibus ti maika-4 a siglo isu daytoyen ti nagbalin nga opisial nga estado a simbaan ti Romano nga Imperio, a nangsuksukat kadagiti sabali a porma iti relhion a sinansanay babaen ti Romano a turay.[11] Idi las-ud ti Tengnga a Panpanawen, kaaduan idi kadagiti nabatbati iti Europa ket Nakristiano, a dagiti Kristiano ket sagpaminsanda pay a dakkel a relihioso a minoridad idiay Tengnga a Daya, Amianan nga prika, Etiopia[12] ken dagiti paset ti India.[13] Kalpasan ti Panawen ti Panagduktal, babaen ti misionario nga obra ken kolonisasion, ti Kristianidad ket naiwaras iti Kaamerikaan, Australasia, sub-Sahara nga Aprika, ken ti amin a sangalubongan.[14][15][16]

Dagiti Kristiano ket namatmatida a ni Hesus ket isu ti Mesias a naipadto iti Hebreo a Biblia. Ti pundasio ti Kristiano a teolohia ket naiyebkas kadagiti nasapa nga ekumeniko a kredo ti Kristiano a naglaon kadagiti panagtunton a kaaduan anaaw-awat babaen dagiti simmursurot iti Kristiano a pammati.[17] Dagitoy a propesion ket nangibagbaga a ni Hesus ket nagsagsagaba, pimmusay, ken naitabon idi, ken naungar manipud ti ipupusay tapno mangited ti agnanayon a biag kadagiti namatmati kanianan ken nagtaltalek kaniana para iti pammakawan kadagiti bukodda a basol (pannakaisalakan).[18] Intaltalinaayda pay a ni Hesus ket nainbagian a ngimmato iti langit nga idiay ketkaduan nga agturturay ni Dios ti Ama. Kaaduan kadagiti denominasion ket nagisursuro a ni Hesus ket agsublinto tapno ukomanna amin a nagtagitaon, ti sibibiag ken natay, ken mangited ti agnanayon a biag kadagiti sumursurot kaniana.[19] Isu ket naipanpanunotan a ti modelo iti maysa a nasingpet a biag, ken ti mangirakurak ken pisikal a inkarnasion iti Dios.[20]

Manipud ti nasapsapa ngem maika-21 a siglo, ti Kristianidad ket adda dagiti agarup a 2.2 bilion a namatmati.[21][22][23][24] Ti Kristianidad ket mangirepresenta ti agarup a maysa apagkatlo ti populasion ti lubong ken isu ti kadakkelan a relihion iti lubong.[25][26] Ti Kristianidad ket isu ti estado a relihion dagiti nadumaduma a pagilian[27] Kadagiti amin a Kristiano, 37.5% ket agnanaed idiay Kaamerikaan, 25.7% ti agnanaed idiay Europa, 22.5%ti agnanaed idiay Aprika, 13.1% ti agnanaed idiay Asia, 1.2% ti agnanaed idiay Oceania ken 0.9% ti agnanaed idiay Tengnga a Daya. Ti Kristianidad ket adda idi ti nangruna apapel iti panagsukog iti sub-Sahara ng a Aprika ken Lumaud a sibilisasion.[28][29][30][31][32]

Iti sangalubongan, dagiti tallo a kadakkelan a grupo ti Kristianidad ket ti Romano Katoliko a Simbaan, ti Simbaan ti Daya nga Ortodokso, ken dagiti nadumaduma a denominasion iti Protestantismo. Ti Romano Katoliko ken ti Daya nga Ortodokso a patriarkado ket nagsinada manipud idi panagsina ti maika-11 a siglo, ken ti Protestantismo ket rimsua idi las-ud ti Repormasion iti maika-16 a siglo, a nakisinnina manipud ti Simbaan ti Romano Katoliko.[33] Manipud idi nasapa maika-21 a siglo, ti Kristianidad ket isun ti kadakkelan a relihion iti lubong,[34][35] nga adda dagiti agarup a 2.2 bilion a sumursurot.[21][22][23][24]

Dagiti pammati

Ti Sermon idiay Bantay babaen ni Carl Heinrich Bloch, Danes a pintor, d. 1890.

Urayno adda dagiti nangruna a paggigiddiatan iti panangipatarus ken kapanunotan iti Biblia no ania ti nakaibatayan ti Kristianidad, dagiti Kristiano ket nakibinningayda kadagiti agasmang ti pammati a tinengtengelda a kas kammasapulan iti pammatida.[36]

Demograpiko

To maika-7 a siglo a monasterio ti Khor Virap idiay anniniwan ti Bantay Ararat. Ti Armenia ket isu idi ti immuna nga estado a nangampon ti Kristianidad a kas ti relihion ti estado idi AD 301.
Dagiti pagilian nga adda kadagiti 50% ken ad-adu a Kristiano ket namarisan ti morado bayat a dagiti pagilian nga adda kadagiti 10% aginggana ti 50% a Kristiano ket namarisan ti derosas.
Dagitipagilian a ti Kristianidad ket isu ti estado a relihionda:
  Ortodokso a Kristianidad
  Protestantismo ken Anglikanismo
  Katolisismo

Nga adda iti agarup a 2.2 bilion a sumursurot[21][22][23] a naisinsina kadagiti tallo a sanga ti Katoliko, Protestante ken Ortodokso, ti Kristianidad ket isu ti kadakkelan a relihion iti lubong.[37] Ti Kristiano a bingay iti populasion ti lubong ket adda iti agarup a 33% para kadagiti kinaudi a sangkagasut a tawtawen, a mangibagbaga a maysa kada tallo a tao iti Daga ket Kristiano. Daytoy ket lappedanna ti kangrunaan a pannakaiyalis kadagiti demograpiko iti Kristianidad; dagiti dakkel a pannkaadu kadagiti agrangrang-ay a lubong (agarup a 23,000 tunggal maysa nga aldaw) ket kinuyoganen babaen ti adu a pannakaapday iti narang-ay a lubong, a kangrunaan idiay Europa ken Amianan nga Amerika (agarup a 7,600 tunggal maysa nga aldaw).[38] Daytoy ket isu pay laeng ti predominante a relihion idiay Europa, ti Kaamerikaan ken Akin-abagatan nga Aprika. Idiay Asia, daytoy ti katurayan a relihion idiay Georgia, Armenia, Daya a Timor ken ti Pilipinas.[39]Nupay kasta, daytoy ket naapapdayen kadagiti adu a lugar a mairaman ti Akin-amianan ken Lumaud nga Estados Unidos,[40] Ti Oceania (Australia ken Baro a Selanda), akin-amianan nga Europa (a mairaman ti Gran Britania,[41] Ti Eskandinabia ken dadduma pay a luglugar), Pransia, Alemania, dagiti probinsia ti Kanada iti Ontario, Britaniko a Columbia, ken Quebec, ken dagiti paset ti Asia (a naipangpangruna idiay Tengnga a Daya,[42][43][44] Ti Abagatan a Korea,[45] Ti Taiwan,[46] Ti Pilipnas ken Macau[47]). Ti populasion ti Kristiano ket saan a bumasbassit idiay Brasil, ti Akin-abagatan nga Estados Unidos[48] ken ti probinsia ti Alberta, Kanada,[49] ngem ti porsiento ket bumasbassit. Kadagiti pagilian a kas ti Australia[50] ken Baro a Selanda,[51] ti populasion ti Kristiano ket naapapday kadagiti bilang ken porsiento. Urayno dagiti naapapday a bilang, ti Kristianidad ket agtultuloy nga isu ti naturay a relihion iti Lumaud a Lubong, nga adda dagiti 70% ket Kristiano,[24] idiay Europa 76.2% ti populasion ket nangikedkeddeng kaniada a kas Kristiano,[52] ken 86.0% iti Kaamerikaan[53] ken 73.36% idiay Oceania ket agsansany pay iti Kristianidad.[24]

Nupay kasta, adu dagitikarismatiko a tignay a nagbalinen anasayaat a nabangon kadagiti paset iti lubong, a naipangpangruna idiay Arika, Latin nga Amerika ken Asia.[54][55][56][57][58] Ti mangiyununa a Saudi Arabiano a daulo ti Muslim a ni Sheikh Ahmad al Qatanni ket nagreporta idiay Aljazeera nga iti tunggal maysa nga aldaw 16,000 kadagiti Aprikano a Muslim ket mapmapan iti Kritianidad . Isu ket nagtunton a ti Islam ket makapukpukaw idi ti 6 a riwriw kadagiti Aprikano a Muslim iti tungngal maysa a tawen tapno agbalinda a Kristiano,[59][60][61][62][63] a mairaman dagiti Muslim idiay Alheria,[64] Pransia,[64] Iran,[65] India,[64] Morocco,[64] Russia,[64] and Turkey,[64][66] ken Tengnga nga Asia.[67][68] Nairepota pay a ti Kristianidad ket nadayeg kadagiti tao iti nadumaduma ataudan idiay India (a nagruna kadagiti Hindu),[69] ken Malaysia,[70] Mongolia,[71] Nigeria,[72] Bietnam,[73] Singapur,[74] Indonesia,[75][76] China,[77] Hapon,[78] ken Abagatan a Korea.[79]

Dagiti nota

  1. ^ Χριστιανός "Kristianos" ket maysa a termino a naipayammo Acts 26:28 ti panagilawlawag kadagiti sumursurot kadagiti sursuro ni Hesukristo
  2. ^ Ti kasaaad ti Kristianidad a kas maysa a namatmati ti maysa a dios ket napaneknekan iti, kendagiti nadumaduma pay a nagtaudan, ti Katoliko nga Ensiklopedia (artikulo "Monotheism"); William F. Albright, Manipud ti Bato a Panawen iti Kristianidad; H. Richard Niebuhr; About.com, Rekusos dagiti MOnoteismo a Relihion; Kirsch, Dios a sumupiat kadagiti Dios; Woodhead, Maysa a Pangyuna ti Kristianidad; Ti Columbia nga Electroniko nga Ensiklopedia Monoteismo; Ti Baro a Diksionario iti Kultural a Pannakaammo ti panagbasa ken panagsurat, monoteismo; Baro a Diksionario iti Teolohia, Paul, pp. 496–99; Meconi. "Pagano a Monoteismo iti Naladaw a Taga-ugma". p. 111f.
  3. ^ BBC, BBC—Relihion ken dagiti Etiko 566, Kristianidad
  4. ^ The term "Kristiano" (Griego Χριστιανός) ket immuna nga inusar para iti panakareperensia kadagiti disipulo ni Hesus idiay siudad iti Antioch[Acts 11:26] idi agarup a 44 AD, a kayatna a saoen ket "dagiti sumursurot kenni Kristo ". Ti nagan ket inted babaen dagitisaan a Hudio nga agtaeng idiay Antioch, baka ngata daytoy ket para iti panagsuron, kadagiti dsipulo ni Hesus. Iti Baro a Tulag dagiti nagan babaen a pinagtawtawagan kaniada ket "kakabsat", "ti mammmati", "napili", "dagiti santo", "namatmati". Ti kasapaan a nairehistro a panagusar ti termino a "Kristianidad" (Griego Χριστιανισμός) ket babaen ni Ignasio iti Antioch, idi agarup a 100 AD. Kitaen ti Elwell/Comfort. Tyndale Diksionariuo ti Biblia, pp. 266, 828
  5. ^ Briggs, Charles A. Ti kammasapulan a Kristiano a pammati: ti nagtaudan, pakasaritaan ken panagipatarus dagiti Apostol ken kredo ti Nisea. Annakni C. Scribner, 1913. Books.Google.com
  6. ^ N. T. Wright, manipud ti Glosario iti Para iti Amin a serie, babaen ti artikulo a "Dagiti panagilawlawag ti Ebanghelio" ni Wright: "Ti kapanunutan iti 'naimbag a damag...'" "...ket kayatna a saoen ti inururay ti nabayag a panagballigi ni YHWH kadagiti kadaksan ken panagisalakanna kadagiti taona." http://thegospelcoalition.org/blogs/trevinwax/2008/09/04/gospel-definitions-nt-wright/
  7. ^ Surat para kadagiti Romano 6:23: "Para kadagiti tangdan iti basol ket panakatay, ngen ti nawara a regalo manipud ti Dios ket agnanayon a biag kenni Apo Hesukristo."
  8. ^ S. T. Kimbrough, ed. (2005). Ti Ortotodokso ken Wesleyana nga Ekritura Scriptural a panagawawat ket pannakasanay. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4.
  9. ^ Robinson, Kammasapulan a Hudaismo: Ti Kompleto ng aAlagaden kadagiti Pammat, dagiti Ugali ken dagiti Ritos, p. 229.
  10. ^ Esler. Ti Nasapa Lubong ti Kristianidad. p. 157f.
  11. ^ Ti relihion iti Romano nga Imperio, Wiley-Blackwell, babaen ni James B. Rives, panid 196
  12. ^ Katoliko nga ensiklopedia Baro nga Idadateng
  13. ^ McManners, Oxford nga Nailustrado a Pakasaritaan ti Kristianidad', pp. 301–03.
  14. ^ Muslim-Kristiano a Pannakibiang. Unibersidad ti Amsterdam a Pagmalditan. 2006. ISBN 978-90-5356-938-2. Naala idi Oktubre 18, 2007. Ti regget para iti ebanghalisasion kadagiti Kristiano ket kinaduaan pay babaen ti pannakaamo ati kaunaan a masolbar a problema ket no kasano ti panagserbi kadagiti adu a bilang dagiti baro a pangbaliwen. Kinuna ni Simatupang ket, no dagiti bilang ti Kristiano ket agdoble wenno agpatallo, isunga ti bilang dagiti ministro ket nasken a madoble ken maipatallo ken ti bilang ti laikado ket nasken a mapadakkel ken ti Kristiano a serbiso iti kagimongan babaen kadagiti eskuela, dagiti unibersidad, dagiti ospital ken dagiti pagulilaan , ket nasken a maipadakkel. Iti maipatinayon, para iti kaniana ti mision a Kristiano ket nasken a mairaman iti panagbinglay iti hustisia kadagiti pamay-an ken modernasisasion.
  15. ^ Fred Kammer (Mayo 1, 2004). Panagaramid ti Pammati a Hustisia. Paulist Press. ISBN 978-0-8091-4227-9. Naala idi Oktubre 18, 2007. Dagiti teologo, dagiti obispo, ken dagiti agsersermon ket nagawawisda kadagiti komunidad ti Kristiano nga isuda ket mannakaawa koma a kas ti mannakaawa ti Diosda idi, a naiyunayunay a ti pannakaparsua idi ket para iti amin a nagtagitaon. Naala ken nagparang-ay kadagiti adu a bilang dagiti pannakainanganan dagiti peregrino no Kristo ken ti kammasapulan a rebbeng ti Kristiano kadagit napanglaw. Dagiti relihioso a kongregasion ken dagiti karismatiko a daulo ket nagiyaddangda ti panagrang-ay kadagiti adu a bilang dagiti patakder-ospital, dagiti hospisio para kadagiti peregrino, dagitii orpanato, dagiti papanan para kadagiti di naasawaan nga inna-a nkaibatayan ti pundasion para iti moderno a "dakkel a network dagiti ospital, dagiti orpanato ken dagiti eskuela, tapno makaserbi kadagiti napanglaw ken ti kagimongan."
  16. ^ Babbai ti Kristiano a Simbaan: Dagii Agsuksukog iti Tignay. Chalice Press. Marso 1994. ISBN 978-0-8272-0463-8. Naala idi Oktubre 18, 2007. Kadagidiay tengnga a probinsia ti India nagipatakderda kadagiti eskuela, dagiti orpanato, dagiti ospital, ken dagiti simbaan, ken nagiwarwaras kadagiti mensahe ti ebanghelio dagiti zenana (maipanggep ti babbai).
  17. ^ Naipalplawag tapno maliklikan ti termino nga "ortodokso"
  18. ^ Sheed, Frank. Teolohia ken Sanidad. (Ignatius Press: San Francisco, 1993), pp. 276.
  19. ^ "Kristianidad". Dagiti Pannkaamo a Rekurso. Berkley a Sentro para iti Relihion, Kappia, ken Pannakibiang iti Lubong. Naala idi 2011-11-22.
  20. ^ McGrath, Kristianidad: Ti maysa aPangyuna, pp. 4–6.
  21. ^ a b c 33.2% iti 6.7 a bilion ti populasion ti lubong (babaen ti paset a 'Tattao') "World". CIA world facts. Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref>; ti nagan ti "World" ket naipalawag kadagiti namin adu a beses nga agraman iti sabali a linaon
  22. ^ a b c "Ti Listaan: Dagiti Kapardasana Dumakdakkela Relihion iti Lubong". foreignpolicy.com. Marso 2007. Naala idi Enero 4, 2010. Biddut ti dakamat: Imbalido nga etiketa ti <ref>; ti nagan ti "foreignpolicy.com" ket naipalawag kadagiti namin adu a beses nga agraman iti sabali a linaon
  23. ^ a b c "Dagiti Kangrunaan a Relihion a Nairanggo babaen ti Kadakkel". Adherents.com. Naala idi 2009-05-05.
  24. ^ a b c d ANALYSIS Disiembre 19, 2011 (2011-12-19). "Global a Kristianidad". Pewforum.org. Naala idi 2012-08-17.
  25. ^ Hinnells, Ti Routledge a Kumaduaan ti Panagadal ti Relihion, p. 441.
  26. ^ Zoll, Rachel (Disiembre 19, 2011). "Panagadal: Ti populasion ti Kristiano ket napnapan manipud idiay Europa". Associated Press. Naala idi 25 Pebrero 2012.
  27. ^ Kitaen ti Kristianidad#Demograpiko para iti pakaammo ken dagiti reperensia
  28. ^ Dagiti Relihion iti Sangalubongan a Kagimongan- Panid 146, Peter Beyer - 2006
  29. ^ Dagiti Naipakasaritaan a Serie ti Unibersidad ti Cambridge, Ti Maysa a Salaysay iti Lumaud a Sibilisasion iti Ekonomiko nga Aspetona , p.40: Ti Hebraismo, kasla iti Helenismo, ket naipangruna amin a banag idi iti panagrang-ay ti Lumaud a Sibilisasion; ti Hudaismo, a kas ti simmarunuan ti Kristianidad, ket adda ti saan a dagus iti panagsukog kadagiti kapanunotan ken moralidad dagiti lumaud a pagilian manipud idi panawen ti Kristiano.
  30. ^ Caltron J.H Hayas, Kristianidad ken Lumaud a Sibilisasion (1953),Unibersidad ti Stanford a Pagmalditan, p.2: A ti adda a naisangsangayan a langa iti bukodtayo a Lumaud a Sibilisasion— ti sibilisasion ti lumaud a Europa ken ti Amerika— ket nangruna a sinukog idi babaen ti Hudaeo - Graeko - Kristianidad, Katoliko ken Protestante.
  31. ^ Horst Hutter‏, Unibersidad ti New York, Panagsukog ti Kasakbayan:Baro a Turay ti Kararua ken ti Bukodna nga Asetikoa Panagsansanay ni Nietzsche (2004), p.111:dagiti tallo a nalatak apundador ti Lumaud a kultura, ni Sokrates, Hesus, and Plato.
  32. ^ Fred Reinhard Dallmayr‏, Dialogo Kadagiti Sibilisasion: Adda Dagiti Naindayegan a Boses ' (2004), p.22: Ti Lumaud a sibilisasion ket sagpaminsan pay a nailawlawagan a kas ti "Kristiano" wenno "Husio- Kristiano" a sibilisasion.
  33. ^ S. T. Kimbrough, ed. (2005). Pannakaawat ken panagsanay ti Ortodokso ken Wesleya a Nasantuan a Sinuratan. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4.
  34. ^ Hinnells, Ti Routledge a Kakuyog ti Panagadal ti Relihion, p. 441.
  35. ^ Zoll, Rachel (Disiembre 19, 2011). "Adal: Ti populasion ti Kristiano aimmalis manipud idiay Europa". Associated Press. Naala idi 25 Pebrero 2012.
  36. ^ Olson, Ti Mosaiko ti Kristiano a Pamamti.
  37. ^ "Dagiti Kangrunaan a Relihion a Nairanggo babae ti Kadakkel". Dagiti Sumursurot. Naala idi 2007-12-31.
  38. ^ Werner Ustorf. "A missiological postscript", iti McLeod ken ni Ustorf (eds), Ti Pannakaapday iti Kristemdom idiay (Lumaud) Europa, 1750–2000, (Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan, 2003) pp. 219–20.
  39. ^ Encyclopædia Britannica tabla dagiti relihion, babaen ti rehion. Naala idi Nobiembre 2007.
  40. ^ ARIS 2008 Reporta: Paset IA – Pannakatagikua. "Sukisok ti Relihioso nga Identipikasion ti Amerika 2008". B27.cc.trincoll.edu. Naala idi 2010-11-19.
  41. ^ "Baro a panabutos ti kapanunotan idiay UK ket mangipakpakita ti panagtultuloy a pannakarebba ti 'Kristendom'". Ekklesia.co.uk. 2006-12-23. Naala idi 2010-11-19.
  42. ^ Barrett/Kurian.Ensiklopedia ti Kristiano ti Lubong, p. 139 (Britania), 281 (Pransia), 299 (Alemania).
  43. ^ "Dagiti Kristiano idiay Tengnga a Daya". BBC News. 2005-12-15. Naala idi 2010-11-19.
  44. ^ Katz, Gregory (2006-12-25). "Ti kadi Kristianidad ket matmatayen idiay nakaipasngayan ni Hesus?". Chron.com. Naala idi 2010-11-19.
  45. ^ "Bilang dagiti Kristiano kadagiti ubbing a Koreano ket bimmassit babaen ti 5% tunggal maysa a tawen". Omf.org. Naala idi 2010-11-19.
  46. ^ "Ti Kristianidad ket maaw-awanen idiay Taiwan | American Buddhist Net". Americanbuddhist.net. 2007-11-10. Naala idi 2009-05-05.
  47. ^ Greenlees, Donald (2007-12-26). "A Gambling-Fueled Boom Adds to a Church's Bane". Macao: Nytimes.com. Naala idi 2011-06-30.
  48. ^ Barry A. Kosmin ken ni Ariela Keysar (2009). "AMERICAN RELIGIOUS IDENTIFICATION SURVEY (ARIS) 2008" (PDF). Hartford, Connecticut, USA: Trinity College. Naala idi 2009-04-01.
  49. ^ "Dagiti Relihion idiay Kanada—SEnso ti 2001". 2.statcan.ca. 2010-03-09. Naala idi 2010-11-19.
  50. ^ "Australiano a senso ti 2006 – Relihion". Censusdata.abs.gov.au. Naala idi 2010-11-19.
  51. ^ Tabla 28, 2006 a Datos ti Senso – QuickStats a Maipanggep ti Kultura ken Identidad – Tabtabla.
  52. ^ ANALYSIS Disiembre 19, 2011 (2011-12-19). "Europa". Pewforum.org. Naala idi 2012-08-17.
  53. ^ ANALYSIS Disiembre 19, 2011 (2011-12-19). "Kaamerikaan". Pewforum.org. Naala idi 2012-08-17.
  54. ^ David Stoll, "Ti kadi Latin nga Amerika ket Agbalbalinen a Protestante?" pnaipablaak idiay Berkeley: Unibersidad ti California a Pagmalditan. 1990
  55. ^ Jeff Hadden (1997). "Pentekostalismo". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2006-04-27. Naala idi 2008-09-24.
  56. ^ Pew Forum on Religion and Public Life (2006-04-24). "Napaggunay babaen ti Espiritu: Pentekostal Pa Bileg ken Politika kalpasan ti 100 a Tawtawen". Naala idi 2008-09-24.
  57. ^ "Pentekostalismo". Britannica Concise Encyclopedia. 2007. Naala idi 2008-12-21.
  58. ^ Ed Gitre, Christianity Today Magazine (2000-11-13). "The CT Review: Pie-in-the-Sky Now".
  59. ^ "Aljazeera". Aljazeera.net. Naala idi 2010-11-19.
  60. ^ "Innem a riwriw kadagiti Aprikano a Muslim ket nagbalinda a Kristiano iti Tunggal Maysa a Tawen". Orthodoxytoday.org. Naala idi 2010-11-19.
  61. ^ Naipablaak idi 12:00 AM. "Innem a Riwriw kadagiti Aprikano a Muslims ket pinanawandad ti Islam iti tunggal maysa a tawen". American Thinker. Naala idi 2010-11-19.
  62. ^ "Sumurok a Maysa a Riwriw a Muslim ket Mapan iti Kristianidad– MND". Mensnewsdaily.com. 2006-12-31. Naala idi 2010-11-19.
  63. ^ khadijabibi (2009-10-30). "Idiay Aprika, 6 a riwriw a muslim ket agbalin a Kristiano iti tunggal maysa a tawen". Chowk. Naala idi 2010-11-19.
  64. ^ a b c d e f Dagiti Muslims ket Sapsapulenda ni Kristo – ChristianAction
  65. ^ Gary Lane. "Dagiti Balay a Simbaan ket Amad-adu idiay Iran". Cbn.com. Naala idi 2012-08-17.
  66. ^ khadijabibi (2009-10-30). "35,000 a Moslems ketmapmapanda iti Kristianidad iti tunggal maysa a tawen idiay Turkia". Chowk.com. Naala idi 2010-11-19.
  67. ^ Kitaen pay dagiti adu nga artikulo babaen ni Jeni Mitchell. "FREEradicals - Panagpunta kadagiti Kristiano idiay Tengnga nga Asia". Icsr.info. Naala idi 2012-08-17.
  68. ^ "Despite Government Set-backs, Christianity Is Alive in Central Asia". Opendoorsusa.org. 2011-11-30. Naala idi 2012-08-17.
  69. ^ "Kandhmal: 66 a porsiento ti populasion ti Kristiano a dumakdakkel kadagiti n 10 a tawtawen". Answerbag.com. Naala idi 2010-11-19.
  70. ^ "160,000 Ket Rimmuar iti Hinduismo idiay Malaysia kadagiti 25 a Tawtawen". Christianaggression.org. 2005-05-16. Naala idi 2010-11-19.
  71. ^ "Dagiti Relihion idiay Mongolia". Mongolia-attractions.com. Naala idi 2010-11-19.
  72. ^ Bariweswes dagiti Relihioso a Demograpiko – Pew Forum
  73. ^ "Annual Report on International Religious Freedom for 2005 – Bietnam". Departamento ti Estado ti Estados Unidos. 2005-06-30. Naala idi 2007-03-11.
  74. ^ "Kristianidad, kadakkelan nga iyaadu ti saan a relihioso a rehistro: Senso 2010". Newnation.sg. 2011-01-13. Naala idi 2012-08-17.
  75. ^ "Idiay Indonesia, a Baro a Tawen ti maysa a duog a panagsanay para kadagiti agtutubo a Kristiano". Webcitation.org. Naala idi 2012-08-17.
  76. ^ "Idiay Indonesia, dagiti Insik ket mapmapanda idiay simbaan". Nytimes.com. 2006-04-27. Naala idi 2012-08-17.
  77. ^ "Kristianidad 2010:ti panirigan manipud ti baro nga Atlas iti Global a Kritianidad". Goliath.ecnext.com. 2010-01-01. Naala idi 2012-08-17.
  78. ^ "Ti Kristianidad ket umad-adu idiay Hapon". Wnd.com. 2006-03-18. Naala idi 2012-08-17.
  79. ^ Landau, Christopher (2009-10-26). "AAgbalin kadi a Kristiano ti Abagatan a Korea?". BBC News. Naala idi 2012-08-17.

Dagiti nagibasaran

Dagiti sapasap a nagibasaran
  • mamannnurat, Sinclair B. Ferguson, David F. Wright ; nagbalakad nga editor, J.I. Packer. (1988). Ferguson, Sinclair; Wright, David (dagiti ed.). Baro a Diksionario iti Teolohia. nagbalakad nga ed. Packer, James. Leicester: Inter-Varsity Press. ISBN 0-85110-636-6. {{cite book}}: Addaan iti sapasap a nagan ti |author= (tulong)Panagtaripato ti CS1: adu a nagnagan: authors list (silpo)
  • Barrett, David; Kurian, Tom ken dadduma pay. (ed.). Kristiano nga Ensiklopedia ti Lubong. Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan(2001).
Adu pay a mabasbasa
  • Gill, Robin (Enero 3, 2008). Ti Cambridge a kakuyog ti Kristiano nga etika. Cambridge, UK: Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan. ISBN 0-521-77918-9. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)
  • Gunton, Colin E. (Enero 3, 2008). Ti Cambridge a kakuyog ti Kristiano a doktrina. Cambridge, UK: Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan. ISBN 0-521-47695-X. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)
  • MacCulloch, Diarmaid. Kristianidad: Ti Immuna a Tallo Ribu a Tawtawen (Viking; 2010) 1,161 pampanid; sukisok babaen ti mangiyuna a historiador
  • MacMullen, Ramsay (Enero 3, 2008). Panagbutos a Maipanggep ti Dios kadagiti Nasapa Konseho ti Simbaan. New Haven, CT: Unibersidad ti Yale a Pagmalditan. ISBN 0-300-11596-2. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)
  • Padgett, Alan G.; Sally Bruyneel (Enero 3, 2008). Panangiyuna ti Kristianidad. Maryknoll, N.Y.: Orbis Books. ISBN 1-57075-395-4. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)Panagtaripato ti CS1: adu a nagnagan: authors list (silpo)
  • Price, Matthew Arlen; Collins, Michael (1999). Ti sarita ti Kristianidad. New York: Dorling Kindersley. ISBN 0-7513-0467-0.{{cite book}}: Panagtaripato ti CS1: adu a nagnagan: authors list (silpo)
  • Ratzinger, Joseph (Enero 3, 2008). Pangyuna iti Kristianidad (Communio Books). San Francisco: Ignatius Press. ISBN 1-58617-029-5. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)
  • Roper, J.C., Bp. (1923), et al. Pammati ti Dios, kadagiti serie, Layman's Library of Practical Religion, Church of England in Canada, vol. 2. Toronto, Ont.: Musson Book Co. N.B.
  • Tucker, Karen; Wainwright, Geoffrey (Enero 3, 2008). Ti Oxford a pakasaritaan ti Kristiano a panagraem. Oxford [Oxfordshire]: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. ISBN 0-19-513886-4. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)Panagtaripato ti CS1: adu a nagnagan: authors list (silpo)
  • Wagner, Richard (Enero 3, 2008). Christianity for Dummies. For Dummies. ISBN 0-7645-4482-9. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)
  • Webb, Jeffrey B. (Enero 3, 2008). The Complete Idiot's Guide to Christianity. Indianapolis, Ind: Alpha Books. ISBN 1-59257-176-X. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)
  • Woodhead, Linda (Enero 3, 2008). Kristianidad: ti ababa unaya pangyuna. Oxford [Oxfordshire]: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. ISBN 0-19-280322-0. {{cite book}}: Kitaen dagiti pateg ti petsa iti: di agpada ti |year= / |date= (tulong)

Dagti silpo ti ruar

Plantilia:Link FA Plantilia:Link FA Plantilia:Link FA Plantilia:Link FA

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Kristianidad&oldid=236475"