Pagsasao a Betawi
| Betawi | |
|---|---|
| Basè Betawi, Basa Betawi | |
| Patubo iti | Indonesia |
| Rehion | Jakarta |
Patubo a mangisasao | Agarup a 5 a riwriw (2000)[1] |
Kreol a naibatay iti Malayo
| |
| Dagiti dialekto | Malayo Cocos |
| Kodkodigo ti pagsasao | |
| ISO 639-3 | bew |
| Glottolog | beta1252 |
Ti Malayo Betawi, ammo pay a kas Malayo Jakarta wenno Malayo Batavia, ket ti pagsasao nga insasao ti tattao a Betawi idiay Jakarta, Indonesia. Daytoy ti patneng a pagsasao dagiti agarup a 5 a riwriw a tattao; narigat a maammuan ti husto a bilang dagiti agsasao gapu ti di nalawag a panagusar ti nagan ti pagsasao.
Ti Betawi ket maysa a Kreol a naibatay iti Malayo, ken asideg a kabagian ti pagsasao a Malayo. Ti pagsasao a Betawi ket addaan iti adu a gatad kadagiti binulod a balikas iti Insik a Hokkien, Arabiko, Portuges, ken Olandes. Sinukatan daytoy ti nasapsapa a Betavia a naibatay iti kreol a Portuges a Mardijker. Ti umuna a persona pangsandi iti gue (siak) ken ti maikadua a persona iti lu (sika) ken dagiti numeral a kas ti cepek (sangagasut), gopek (lima gasut), ken seceng (sangaribo) ket nagtaud manipud iti Hokkien, bayat a dagiti balikas ti ente (sika) ken ane (siak) ket naalada manipud iti Arabiko. Ti Malayo Cocos ,ti maysa a kreol a Malayo a naisasao idiay Is-isla Cocos (Keeling), Australia ken Sabah, Malaysia ket naala manipud iti nasapsapa a porma ti Malayo Betawi.
Ita nga aldaw, ti Malayo Betawi ket nadayeg nga impormal a pagsasao idiay Indonesia ken naus-usar a as batayan ti slang nga Indones ken kadawyan a naisasao kadagiti soap opera ti telebision idiay Jakarta. Ti nagan a Betawi ket nagtaud manipud iti Batavia, ti opisial a nagan ti Jakarta idi las-ud ti panawen ti Daya nga India ti Olandes.
Dagiti nagtaudan[urnosen | urnosen ti taudan]
Napadur-as ti Betawi a kas naibatay iti Malayo a kreol a dagiti mangisasao ket dagidi kaputotan ti lallaki nga Insik ken babbai a Balines idiay Batavia. Naipagbaliwen dagitoy a kaputotan iti Islam ken nagsasaoda iti pidgin nga idi kuan ket nagbalin a kreol, ken kalpasan naikkat ti kina-kreolna babaen ti panangiraman dagiti adu nga elemento manipud iti Habanes ken Sundanes (Uri Tadmor 2013).[2]
Dagiti dialekto[urnosen | urnosen ti taudan]
Nabingbingay ti Malayo Betawi kadagiti dua a nangruna a dialekto
- Dialekto a Kota Betawi: Kasisigud a naisasao iti kaunegan ti Jakarta nga agraman iti kadawyan a napigsa nga e a kas ti (ti ada ket agbalin nga ade).
- Dialekto nga Udik Betawi: Kasisigud a naisasao idiay suburbano a Jakarta, Tangerang, Banten, ken ti Bogor ken Bekasi idiay Laud a Java. Daytoy ket addaan iti napigsa nga a a kas ti (ada, maibalikas a kas adah).
Ti sabali pay a karuay ti Udik Betawi ket tinawtawagan iti Ora Betawi, a nakaro idi a naimpluensiaan babaen ti Habanes.
Insasao pay laeng ti Betawi babaen dagiti laklakay a kaputotan kadagiti dadduma a lokasion kadagiti kaarrubayan ti Jakarta, a kas ti Kampung Melayu, Pasar Rebo, Pondok Gede, Ulujami, ken Jagakarsa.[3]
Adda maysa a signipikante a komunidad ti Insik nga agtataeng iti arrubayan ti Tangerang a tinawtawagan iti Cina Benteng, a nagsardengdan nga agsasao ti Insik ken agsasaoda itan iti Malayo Betawi.
Dagiti pagarigan:
- aye (kota), sayah (udik), gue (impormal) : Sika
- lu (impormal wenno intimado) : sika
- iye (napigsa nga e, saan a schwa a kas ti Malaysiano), iyah : wen
- kagak, ora (karuay ti udik ken ti impluensia a Habanes) : saan
- Encing mo pegi kemane? : Papanam koma, mam?
- Dagangan aye udeh bures, dah : Nalakon dagiti kukuak.
Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]
- ^ Betawi iti Ethnologue (Maika-18 nga ed., 2015)
- ^ Tadmor, Uri (2013). "On the Origin of the Betawi and their Language". ISMIL 17 conference talk.
- ^ "Documentation of Betawi". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-12-03. Naala idi 2013-11-23.
Dagiti akinruar a silpo[urnosen | urnosen ti taudan]
