Pagsasao nga Arabiko
Ti Arabiko[3] (العَرَبِيةُ al-ʻarabiyyah [alʕaraˈbijja] (
dengngen) wenno عربي ,عربى ʻarabī [ˈʕarabiː] (dengngen)) ket ti pagsasao a Klasiko nga Arabiko iti maika-6 a siglo ken dagiti moderno a simmaruno malaksid ti Maltes. Ti Arabiko ket naisasao kadagiti nalawa nga arko a gumay-at iti tengnga a Daya, Amianan nga Aprika, ken ti Sara ti Aprika. Ti Arabiko ket tagikua ti pamilia ti Apro-Asiatiko.
Ti literario a pagsasao a tinawtawagan ti Moderno a Pagalagadan nga Arabiko wenno Literario nga Arabiko, ket ti laeng opisial a porma ti Arabiko. Daytoy ket naus-usar kadagiti kaaduan a naisurat a dokumento ken kas pay dagiti pagsasao dagiti pormal nga okasion, kas dagiti lektura ken dagiti panangiwaragawag iti damdamag. Ti Morokano nga Arabiko ket opisial idi iti Morocco iti napaut a panawen, sakbay idi ti pagilian ket timmipon iti Liga ti Arabo.
Ti Arabiko ket ti pagsasao a Sentral a Semitiko, ken asideg a kabagian iti Arameo, Hebreo, Ugaritiko ken Penisio. Ti naiyalagad a naisurat nga Arabiko ket naisalumina iti ken ad-adu a konserbatibo ngem dagiti amin a karuay ti naisasao, ken dagitoy dua ket adda iti estado a makunkuna iti diglosia, ken naus-usar nga agbay para kadagiti nadumaduma nga annong iti kagimongan.
Adda met dagiti naisasao a karuay ket agsinnaranay a saan a maawatan,[4] iti naisurat ken naisasao, ken kas iti nabukel dagiti karuay daytoy ket buklen ti sosiolingnguistiko a pagsasao. Ti kaibuksilanna daytoy iti puro a batayan iti lingguistiko ket mabalin a dagitoy ket maikeddeng a buklen ti ad-adu ngem maysa a pagsasao, ngem dagitoy ket kadawyan a naigrupoda amin a kas maymaysa a pagsasao para iti politikal/wenno relihioso a rasrason (kitaen dita baba). No maikeddeng a dagiti adu a pagsasao, daytoy ket saan a nalawag no manonto dagiti pagsasao, gapu ta dagiti naisasao a karuay ket mangporma ti dialekto a kawar nga awan dagiti nalawag a pagbeddengan. No ti Arabiko ket maikeddeng nga agmaymaysa a pagsasao, daytoy ket mabalin a naisasao babaen dagiti ad-adu ngem 420 a riwriw nga agsasao (patneng ken saan a patneng) iti Arabo a lubong,[5] ken mangaramid daytoy a maysa kadagiti gudua dosena a kaaduan a mangisasao a pagsasao iti lubong. No maikeddeng daytoy nga agsisina a pagsasao, ti kaaduan ti mangisasao a karuay ket mabalin a ti Ehipsio nga Arabiko, nga addaan kadagiti 54 a riwriw a patneng nga agsasao[6]—ken ad-adu pay ngem ti ania man a sabali nga Apro-Asiatiko a pagsasao. Ti Arabiko ket liturhiko a pagsasao dagiti 1.6 a bilion a Muslim.[7][8] Daytoy ket maysa kadagiti innem nga opisial a pagsasao ti Nagkaykaysa a Pagpagilian.[9]
Ti moderno a naisurat a pagsasao (Moderno a Pagalagadan nga Arabiko) ket naala manipud iti pagsasao ti Koran (ammo a kas ti Klasiko nga Arabiko wenno Koraniko nga Arabiko). Daytoy ket kaaduan a naisursuro kadagiti eskuela, dagiti unibersidad ken naus-usar kadagiti agdumaduma a grado kadagiti lugara pagtrabahuan, govbierno ken ti midia. Dagiti dua a porma a karuay ket naigrupoda a kas Literario nga Arabiko, a daytoy ket ti opisial a pagsasao dagiti 26 nga estado ti liturhiko a pagsasao ti Islam. Ti Moderno a Pagalagadan nga Arabiko ket kaaduan a sumurot kadagiti gramatikal a pagalagadan iti Koraniko nga Arabiko ken agus-usar iti isu met laeng a bokabulario. Nupay kasta, daytoy ket nangikkat kadagiti dadduma a gramatikal a konstruksion ken bokabulario nga awanen iti ania man a kapadana kadagiti naisasao a karuay. Kaaduan ti baro a bokabulario ket naus-usar a mangibaga kadagiti konsepto a rimsua iti kalapasan ti panawen ti Koran, ken naipangpangruna kadagiti moderno a panawen.
Ti Arabiko ket is-isu ti nabati a kameng ti dialekto a grupo ti Taga-ugma nga Amianan nga Arabiano a naibaga iti sakbay dagiti sinuratan ti Islamiko nga Arabiko a napetsaan idi maika-4 a siglo.[10]Ti Arabiko ket naisurat iti alpabeto nga Arabiko, ken daytoy ket maysa nga abjad a sinuratan ken naisurat manipud iti kanawan nga agpakanigid ngem dagiti naisasao a karuay ket sagpaminsan a naisursurat iti ASCII a Latin manipud iti kanigid nga agpakanawan nga awan kadagiti naiyalagad a porma.
Ti Arabiko ket naimpluensiaan dagiti adu a pagsasao iti lawlaw ti lubong iti amin a paset ti pakasaritaan; kaaduan kadagiti naimpluensiaan a pagsasao ket ti Urdu, Persiano, Kurdo, Turko, Somali, Swahili, Bosnio, Kasaho, Bengali, Hindi, Malayo, Indones, Tigrinya, Pashto, Punjabi, Tagalog, Sindhi ken Hausa. Idi las-ud ti Tengnga a Panpanawen, ti Literario nga Arabiko ket isu idi ti kangrunaan a behikulo iti kultura idiay Europa, a naipangpangruna iti siensia, matematika ken pilosopia. Kas resulta, adu kadagiti pagsasao ti Europa ket nangbulodda met kadagiti adu a balikas iti daytoy. Adu kadagiti balikas iti Arabko a taudan ket mabirukan pay kadagiti taga-ugma a pagsasao a kas ti Latin ken Griego. Ti Arabiko nga impluensia, a kangrunaan iti bokabulario, ket makitkita kadagiti sasao a Romanse, a naisangsangayan iti Espaniol, Katalan, Portugues, ken Sisiliano, gapu ti kaasideg dagiti sibilisasion ti Kristiano a Europeano ken Muslim nga Arabo ken ti pagsasao ti Peninsula Iberio a naibagbaga iti Arabiko a kas al-Andalus.
Ti Arabiko ket nangbulod met kadagiti balikas manipud kadagiti adu a pagsasao, a mairaman ti Hebreo, Griego, Persiano ken Siriako kadagiti nasapa a siglo, ti Turko kadagiti mediebal a panawen ken dagiti kontemporaneo nga Europeano a pagsasao kadagiti moderno a panawen, ken kaaduan manipud iti Ingles ken Pranses.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Procházka, 2006.
- ^ Wright, 2001, p. 492.
- ^ Rubino, Carl Ralph Galvez (2000). "Arabiko". Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano (iti Ingles ken Ilokano). University of Hawaiʻi Press. p. 52. ISBN 978-0-8248-2088-6.
- ^ "Arabic language." Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. Naala idi 29 Hulio 2009.
- ^ "World Arabic Language Day". UNESCO. 18 Disiembre 2012. Naala idi 12 Pebrero 2014.
- ^ Egyptian Arabic iti Ethnologue (Maika-16 nga ed., 2009)
- ^ "Executive Summary". The Future of the Global Muslim Population. Pew Research Center. Naala idi 22 Disiembre 2011.
- ^ "Table: Muslim Population by Country | Pew Research Center's Religion & Public Life Project". Features.pewforum.org. 2011-01-27. Naala idi 2014-05-18.
- ^ "UN official languages". Un.org. Naala idi 20 Abril 2013.
- ^ Versteegh (1997:33)
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Pagsasao nga Arabiko iti Wikimedia Commons
| Dagiti nailian a biblioteka | |
|---|---|
| Dadduma | |
