Jump to content

Sasao a Sirayaiko

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Sirayaiko
Heograpiko a
pannakaiwarwaras		Akin-abagatan a Taiwan
Lingguistika a pannakaidasigAustronesio
Pannakabingbingay
Glottologsira1267
(derosas) Sirayaiko

Ti sasao a Sirayaiko ket maysa kadagtii subsanga ti sanga a Formosano, babaen ti pamilia a sasao nga Austronesio. Ikeddeng da Blust (1999) ken ni Li (2010) ti Proto-Siraya a maitagikua iti sasao a Daya a Formosano, a maikuyog kadagiti pagsasao ti Kavalaniko ken Amis.[1][2]

Ti pagsasao a Proto-Siraya ket nakonstrukto manen a tinaudan ti sanga a Siraiyako. Mangiraman ti Proto-Siraya kadagiti saan a basbassit a tallo apagsasao: ti Siraya, Taivoan, ken Makatao. Tinunton ni Li a ti Proto-Siraya ket mabalin a naisina kadagiti sabali a sasao a Daya a Formosano idi garup a 3,500 a tawen iti napalabas, ken nagrugi a dumur-as iti ita nga aldaw a Siraya, Taivoan, ken Makatao kadagiti napalabas a 3,000 a tawen.[2]

Pannakaidasig

[urnosen | urnosen ti taudan]

Namatmati ni Raleigh Farrell (1971) adda dagiti saan a basbassit ngem lima nga indihenio a tattao iti abagatan akinlaud a tanap ti Taiwan iti dayta a panawen:[3]

  • Siraya
  • Tevorang-Taivuan
  • Takaraian (naidasig itan a kas Makatao)
  • Pangsoia-Dolatok (naidasig itan a kas Makatao)
  • Longkiau (naidasig itan a kas Makatao)

Iti pannakaibatay iti kaudian a corpora, pinadas ni Li (2010) dagiti dua a kayo a pannakaidasig[2] para iti sasao a Sirayaiko:

1. Ti kayo a naibatay iti bilang dagiti ponolohiko nga inobasion

2. Ti kayo a naibatay iti relatibo a kronolohia dagiti panagbaliw ti uni

Rekonstruksion

[urnosen | urnosen ti taudan]

Impablaak ni Adelaar ti rekonstruksionna iti ponolohia ti Proto-Siraya idi 2014:[4]

Dagiti konsonante ti Proto-Siraya (Adelaar, 2014)
Labial Alveolar Palatal Velar Glottal
Unvoiced stop p t k
Voiced stop b d
Nasal m n ŋ
Unvoiced spirants s h
Voiced spirants v ð ɣ
Lateral r, ł
Semivowels w y
Proto-Siraya Vowels (Adelaar, 2014)
Height Front Central Back
Close i u
Mid ə
Open a

Dagiti panagbaliw ti uni

[urnosen | urnosen ti taudan]

Iti pannakaibatay iti panangiyasping kadagiti magun-od a corpora, INsingasing ni Adelaar (2014) ti maysa a pakabuklan dagiti pannakiatunos ti uni iti pagbaaetan ti Proto-Austronesio ken Proto-Siraya,[4] a maiyasping iti Siraya wenno Taivoan inti maikaa-17 a siglo, a kakuyog dagiti sabali a tallo a sasao a Daya a Formosano, ti Basay, Kavalan, ken Amis, nga insingasing babaen ni Li (2004):[5]

Proto-Austronesio Proto-Siraya Siraya (UM) Siraya wenno Taivoan (Ebanghelio) Basay Kavalan Amis
*p *p p p p p p
*t, *C *t t t t t t
*c --
*k *k k k k, h /_a k, q k
*q Ø Ø Ø Q
*b *b b/v b/v b b f
*d *ð s/d, -s-, -s d/r, -r-, -r/d
*-D -- r, l z d
*z *d d d r, l z d
*j *n n n n n n
*g --
*m *m m m m m m
*n *n n n n n n
*ñ ?*n n n n n d
*ŋ *ŋ ŋ ŋ ŋ ŋ ŋ
*h Ø Ø Ø h, ?
*S *s Ø, -s- Ø, -h- s s s
*s *s s/h-, -s/h/x-, -x s/h-, -s/h/x-, -Ø c s c
*R *x x h/Ø-, -h/Ø-, -x r, l r, l, R l
*l *r r r c r, l, R l
*r --
*N *ł l l n n d
*w *w, *u w w w w v
*y *y y y y y y
*a *a a a a a, i / *q a
*ə *ə Ø Ø
*i *i i, -i/e i, -i/e i i i
*u *u u u/aw-, -u-, -u/aw u u u

Panagiyaspingan a tsart

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dita baba ket timaysa a tsart ti panangiyasping ti listan dagiti bilang ti 1–10 iiti sasao a Sirayaiko, a maiaraman dagiti nadumaduma a dialekto ti pagsasao a Siraya, Taivoan, ken Makatao, a naisasao manipud iti Tainan aginggan aiti Pingtung iti abagatan a kinlaud a Taiwan, kenmanipud iti Hualien aginggana iti Taitung iti akindaya a Taiwan:[6]

Austronesio Listaan dagiti bilang 1-10 Dagiti dialekto Autonimo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Proto-Austronesio *əsa

*isa

*duSa *təlu *Səpat *lima *ənəm *pitu *walu *Siwa *(sa-)puluq
Proto-Siraya *saat *ðusa *turu *səpat *rǐma *nəm *pitu *kuixpa *ma-tuda *saat ki tian
maika-17 a siglo Siraya Utrecht[note 1] -- saat sa-soa tu-turo pa-xpat ri-rima ni-nam pi-pito kuxipat matuda keteang
Siraya (maisuppiatan) Gospel[note 2] -- saat ruha turu xpat rima nom pitu kuixpa matuda kitian
maika-20 a siglo Siraya Kongana[note 3] Siraiya sasaat duha turu tapat tu-rima tu-num pitu pipa kuda keteng
Siraya (masuppiatan) Moatao[note 4] Siraiya isa rusa tao usipat hima lomu pitu vao siva masu
Taivoan Suannsamna[note 5] -- sa'a zua to'o sipat

gaspa

urima urumu upitu uwaru hsiya --
Taivoan Siaolin[note 6] Taibowan tsaha

saka

ruha

luha

tohu paha'

limta

hima lom

lanlan

kito kipa matuha

matsuha

kaipien

kaitian

Taivoan Dazhuang[note 7] Taivoan

Taiburan

tsatsa'a raruha tato'o tapat tarima tanum tyausen rapako ravasen kaiten
Makatao Laopi[note 8] Makatao saka bailung kutung lumta rima langalan kimseng kalasin kabaitya kaiten
Makatao Kanapo[note 9] -- na-saad ra-ruha ra-ruma ra-sipat ra-lima ra-hurum ra-pito ra-haru ra-siwa ra-kaitian
Makatao Bankim[note 10] -- saat laluha taturu hapat lalima anum papitu -- tuda saatitin

Dagiti nota

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Nakita kadagiti Manuskrito ti Utrecht Manuscripts a naisurat idi maika-17 a siglo.
  2. ^ Nakita iti Ebanghelio ni Santo Mateo iti maika-17 a siglo, nga ikeddeng ni Li (2010) a kas pagsasao a Taivoan a kakuyogna ti dialekto a Moatao, imbes nga iti Siraya.
  3. ^ Nakita ken nairehistro iti Kongana (崗仔林), ti maysa a komunidad ti Siraya ng ota nga aldaw iti Zuojhen, Tainan.
  4. ^ Naimbestigado ken nairehistro babaen ni Ino. Kanori iti Moatao (麻豆), ti maysa a komunidad ti Siraya a mabirukan ita nga aldaw iti Madou, Tainan.
  5. ^ Inimbestigdo babaen ni Ino, Kanori iti Suannsamna (山杉林), ti maysa komunidad ti Sia-urie-Taivoan a mabirukan ita nga aldaw iti Shanlin, Kaohsiung.
  6. ^ Mairaman ti bokabulario a nakita iti Siaolin (小林) ken Alikuan (阿里關), idi nag-imigrado dagiti tattao a Taivoan manipud iti Alikuan iti laeng Siaolin idi naladaw a maika-19 a siglo ket addan iti asideg a pannakikabagian iti tunggal maysa kaniada. Dagiti dua a komunidad ket maitagikua iti Tevorangh-Taivoan.
  7. ^ Nkaita iti Dazhuang (大庄), ti maysa a komunidad iti Hualien, kangrunan a pinundar ti tattao a Taivoan nga immalis manipud iti Siaolin ken Laulong, ken babaen pay ti sumagmamano a tattao a Makatao ken bassit usit a tattao a Siraya iti maika-19 a siglo.
  8. ^ Naimbestigado iti Marun wenno Laopi (老埤) idi nasapa a maika-2o a siglo, ti maysa a komunidad ti Makatao a mabirukan ita nga aldaw iti Neipu, Pingtung.
  9. ^ Naimbestigado ken nairehistro iti Kanapo (加蚋埔) idi nasapa a maika-20 a siglo, ti maysa a komunidad ti Makatao a mabirukan ita nga aldaw iti Gaoshu, Pingtung.
  10. ^ Naimbestigado iti Bankim (萬金), ti maysa a komunidad ti Makatao a mabirukan ita nga aldaw iti Wanluan, Pingtung, idi naladaw a maika-19 a siglo babaen ni Steere.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Blust, Robert (1985). "The Austronesian Homeland: A Linguistic Perspective". Asian Perspectives. 26: 46067.
  2. ^ a b c Li, Paul Jen-kuei (2010). 珍惜台灣南島語言. Taipei: 前衛出版. ISBN 978-957-801-635-4.
  3. ^ Ferrell, Raleigh (1971). "Aboriginal peoples of the Southwestern Taiwan plains". Bulletin of the Institute of Ethnology. 32: 217–235.
  4. ^ a b Adelaar, Alexander (2014). Proto Siraya Phonology: A Reconstruction. Cahiers de Linguistique Asie Orientale.
  5. ^ Li, Paul Jen-kuei (2004). Origins of the East Formosans: Basay, Kavalan, Amis, and Siraya. Taipei: Academia Sinica.
  6. ^ Tsuchida, Shigeru; Yamada, Yukihiro; Moriguchi, Ysunekazu (1991). Linguistic materials of the Formosan sinicized populations I: Siraya and Basai. Tokyo: The University of Tokyo, Department of Linguistics.
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Sasao_a_Sirayaiko&oldid=379021"