Sasao a Malayo-Polinesio
| Malayo-Polinesio | |
|---|---|
| Heograpiko a pannakaiwarwaras | Abagatan a daya nga Asia ken ti Pasipiko |
| Lingguistika a pannakaidasig | Austronesio
|
| Proto-pagsasao | Proto-Malayo-Polinesio |
| Pannakabingbingay |
|
| ISO 639-5 | poz |
| Glottolog | mala1545 |
 Ti akinlaud nga espero ti sasao a Malayo-Polinesio.
ti akinlaud unay a Sasao nga Oceaniko | |
 Dagiti sanga ti sasao nga Oceaniko:
Dagiti nangisit nga immitlog iti akin-amianan a laud a patingga ti Mikronesia ket dagiti sasao a Sunda–Sulawesi a tinawtawagan ti Palauano ken Chamorro. Dagiti nangisit a sirkulo iti berde ket dagiti adda iti baybay a sasao a Papuano. | |
Ti sasao a Malayo-Polinesio ket dagiti subgrupo ti sasao nga Austronesio nga addaan kadagiti agarup a 385.5 a riwriw nga agsasao. Ti sasao a Malayo-Polinesio ket insasao babaen dagiti Tattao nga Austronesio dagiti isla a pagilian ti Abagatan a daya nga Asia ken ti Taaw Pasipiko, ken adda met ti basbassit a bilang idiay kontinental nga Asia. Ti Cambodia, Laos, ken Bietnam ket agserbi a kas ti heograpiko a pagbeddengan, ken adu a mapan idiay peninsula ti Malayo. Idiay akin-amianan unay a heograpikal a pagbeddengan ket saan a lumabas iti labes ti amianan ti Pattani, a mabirukan daytoy idiay akin-abagatan a Tailandia. Ti Malagasi ket naisasao idiay isla ti Madagascar a mabirukan idiay akindaya nga aplaya ti Aprika idiay Taaw Indiano. Ti paset ti pamilia ti pagsasao ket mangipakita ti napigsa nga impluensia iti Sanskrito ken naisangayan ti Arabiko gapu ta ti akinlaud a parte ti rehion ket adu nga ayan ti Budismo, Hinduismo, ken manipud idi maika-10 a siglo, ti Islam.
Dagiti pagsasao
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti sasao a Nuklear a Malayo-Polinesio ket insasao babaen dagiti agarup a 230 a riwriw a tattao ken mairaman ti Malayo (Indones ken Malaysio), Sundanes, Habanes, Bugines, Balines, Acehnes; ken ti pay sasao nga Oceaniko, a mairaman ti Tolai, Gilbertes, Fijiano, ken ti sasao a Polinesio a kasti Hawyano, Māori, Samoano, Tahitiano, ken Tongano.
Ti sasao a Filipino ket insasao babaen dagiti agarup a 100 a riwriw a tattao ken mairaman ti Tagalog (Filipino), Cebuano, Ilokano, Hiligaynon, Bikol Sentral, Waraywaray, ken Kapampangan, ti tunggal maysa kaniada ket addaan iti saan a basbassit ngem tallo a riwriw nga agsasao.
Ti kaaduan a nagisasao a pagsasao a Borneano ket ti Malagasi, nga addaan kadagiti 20 a riwriw a mangisasao.
Pannakaidasig
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti sasao a Malayo-Polinesio ket makibinnigay kadagiti nadumaduma a panagpabaro iti ponolohia ken leksiko iti akindaya a sasao a Formosano, a mairaman ti panaglimpia ti proto-Austronesio ti *t, *C to /t/ and *n, *N to /n/, ti panagiyallatiw ti *S to /h/, ken ti bokabulario a kas ti *lima "lima" a saan dagitoy a naibagbaga iti sasao a Formosano. Nupay kasta, daytoy ket saan a mailinia iti ania man a maysa a sanga. Ti panagusig idi 2008 ti Database ti Batayan a Bokabulario ti Austronesio ket mangpaltiing a ti kaasitgan a koneksion ket iti Paiwan, ngem datoy ket mangited laeng iti dayta a koneksion iti 75% nga agpang ti kompedensia.
Mangbukel ti Malayo-Polinesio ti adu a bilang dagiti bassit a rimpuok ti lokal a pagsasao, nga adda met ti maysa a mailaksid ti Oceaniko, ti laeng dakkel a grupo a nakontrukto manen ken saan a masuppiat nga umiso. Dagiti amin a dakkel a grupo iti kaunegan ti Malayo-Polinesio ket masuppiatan. Ti pamilia ket tradisional a nabingbingayen kadagiti sanga ti Akinlaud ("Hesperonesiao"), Tengnga, ken Akindaya. Nupay kasta, adda laeng bassit a suporta para kadagitoy a grupo; ti sasao a Tengnga a Malayo-Polinesio ket naidumduma gapu ta tipolohikoda a Melanesio gapu ti epekto ti subestrato ti sasao a Papuano ti akindaya nga Indonesia, kas met kapada ti sasao nga Akindaya a Malayo-Polinesio, bayat a ti Akinlaud a sanga a saan pay a nakapan iti kasta a nakaro a kontak a panagbaliw.
Insingasing da Wouk ken Ross (2002) ti sanag ti Nuklear a Malayo-Polinesio, a naibatay iti di marupir a simplipikasion ti pannakailinia ti Austronesio iti sintaksis ti pagsasao a proto-Malayo-Polinesio, a mabirukan iti amin a paset ti Indonesia malaksid iti kaaduan ti Borneo ken ti amianan ti Sulawesi. Gaou ta ti Nuklear a Malayo-Polinesio ket manginayon kadagiti sangkabassit nga Akinlaud a Malayo-Polinesio a kakuyogna ti Tengnga–Akindaya a Malayo-Polinesio, ginudua da Wouk ken Ross ti Akinlaud a Malayo-Polinesio iti maysa a "Akin-uneg" a grupo iti Sulawesi ken ti Is-isla Sunda, a no maikuyogda iti Tengnga–Akindaya ket mangporma ti Nuklear a Malayo-Polinesio, ken ti maysa nga "Akinruar" a grupo iti Borneo ken Filipinas. Isuda dua ket tidda dagiti grupo nga addaan kadagiti negatibo a panangipalawag: Ti Akinruar nga Akinlaud a Malayo-Polinesio (Borneo–Filipinas) ket dagiti sasao a Malayo-Polinesio a saan a Nuklear a Malayo-Polinesio; bayat a ti Akin-uneg nga Akinlaud a Malayo-Polinesio (Sunda–Sulawesi) ket dagiti Nuklear a pagsasao a saan a Tengnga–Akindaya a Malayo-Polinesio, nga iti bukodna ket suspeto a grupo. Nupay ti Nuklear a Malayo-Polinesio ket naipalawag idi nga agus-usar iti sintatiko a datos, daytoy ket makabirok iti kalalainganna a suporta manipud iti leksikal a datos.
- Sasao a Borneo–Filipino (tinawtawagan pay iti sasao nga Akinruar nga Akinlaud a Malayo-Polinesio).
- Sasao a Filipino
- Sasao nga Akin-amianan a Filipino
- Sasao a Kalatakan a Tengnga a Filipino (nasuppiatan ti pannakaidasig)
- Sasao a Kalamian
- Abagatan a Mindanao (tinawtawagan pay iti sasao a Biliko)
- Sasao a Sangiriko
- Sasao a Minahasan
- Pagsasao nga Umiray Dumaget
- Sasao a Manide-Inagta
- Sasao a Borneano
- Sasao a Bataniko (mabalin a tagikua ti sasao nga Akin-amianan a Filipino)
- Sasao a Filipino
- Sasao a Nuklear a Malayo-Polinesio
- Sasao a Sunda–Sulawesi, wenno sasao nga Akin-uneg nga Akinlaud a Malayo-Polinesio
- Sasao a Tengnga–Akindaya a Malayo-Polinesio
- Sasao a Tengnga a Malayo-Polinesio
- Sasao a Sumba–Flores
- Sasao a Flores–Lembata
- Sasao a Selaru
- Sasao a Kei–Tanimbar
- Sasao nga Aru
- Sasao a Tengnga a Maluku
- Sasao a Timoriko (tinawtawagan pay iti sasao a Timor–Babar)
- Pagsasao a Kowiai
- Pagsasao a Teor-Kur
- Sasao nga Akindaya a Malayo-Polinesio
- Sasao a Halmahera–Cenderawasih
- Sasao nga Oceaniko (dagiti agarup a 450 a pagsasao)
- Sasao a Tengnga a Malayo-Polinesio
Dagiti nota
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- Fay Wouk and Malcolm Ross (ed.), The history and typology of western Austronesian voice systems. Australian National University, 2002.