Jump to content

Taaw Pasipiko

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
(Naibaw-ing manipud iti Pasipiko)
Mapa ti Taaw Pasipiko
Pakaimatangan iti lubong nga ayan amin a pakakitaan iti lima a tataaw
Tataaw iti lubong

Ti Taaw Pasipiko[1] ket isu ti kadakkelan a pannakabingbingay dagiti taaw iti Daga. Daytoy ket gumay-at manipud iti Taaw Artiko iti amianan aginggana ti Akin-abagatan a Taaw (wenno, depende iti panangipalawag, aginggana iti Antartika) iti abagatan ken bineddengan babaen ti Asia ken Australia iti laud ken ti Kaamerikaan iti daya.

Kadagiti 165.25 riwriw a kuadrado kilometro (63.8 riwriw a kuadrado milmilia) iti kalawa, daytoy ti kadakkelan a pannakabingbingay ti Taaw ti Lubong – ken, ken iti dayta a gapu, ti hidrospera – ket sakupenna ti agarup a 46% iti rabaw ti danum ti Daga ken agarup a a maysa a pagkatlo iti dagupna a kalawa iti rabaw, a mangaramid daytoy a dakdakkel ngem no maitiptipon amin dagup ti kalawa ti daga iti lubong.[2] Ti ekuador ket bingayenna pay daytoy iti Amianan a Taaw Pasipiko ken Abagatan a Taaw Pasipiko, nga addaan dagiti dua mailaksid: ti Galápagos ken ti Is-isla Gilbert, a bayat nga agas-askaw iti ekuador, dagitoy ket sibubukelda nga adda iti uneg ti Abagatan a Pasipiko.[3] Ti Trinsera ti Marianas idiay akinlaud nga Amianan a Pasipiko ket isu ti kaadaleman a punto iti lubong, nga umabot daytoy iti kaadalem iti 10,911 metro (35,797 ft).[4]

Ti akindaya a Taaw Pasipiko ket isu idi ti immuna a nakita babaen dagiti Europeano idi nasapa a maika-16 a siglo idi ti Espaniol nga eksplorador a ni Vasco Núñez de Balboa ket binallasiwna ti Ismo ti Panama idi 1513 ken naduktalanna ti nalatak nga "akin-abagatan a baybay" a ninagananna iti Mar del Sur. Ti agdama a nagan ti taaw ket inaramid babaen ni Ferdinand Magellan ti Portugues nga eksplorador idi las-ud ti Espaniol a sirkumnabigasion iti lubong idi 1521, idi nakasarak kadagiti nasayaat nga angin iti panangabotna ti taaw. isu a tinawaganna idi daytoy ti Mar Pacifico iti Portuges, a kayatna a sawen ket "nalinak a baybay".[5]

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti nasapa migrasion

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Maris Pacifici babaen ni Ortelius (1589). Maysa kadagiti immuna a naiprenta a mapa tapno maipakita ti Taaw Pasipiko; kitaen pay ti mapa Waldseemüller (1507).[6]
Ti USS Lexington a naat-atake idi 8 Mayo 1942 idi las-ud ti Gubat ti Baybay Coral

Dagiti nangruna a migrasion ket napasamak idiay Pasipiko kadagiti prehistoriko a panawen. Idi agarup a 3000 BC, dagiti tattao nga Austronesio idiay isla ti Taiwan ket nalainganda iti arte adayo a distansia a panagbanniaga iti canoe ken inwarwarisda ti bagbagida ken dagiti pagsasaoda iti abagatan ti Filipinas, Indonesia, ken ti maritimo nga Abagatan a daya nga Asia; ti laud a mapan idiay Madagascar; ti abagatan a daya a mapan idiay Baro a Guinea ken Melanesia (nakiinnasawa kadagiti patneng a Papua); ken ti daya a mapan kadagiti isla ti Mikronesia, Oceania ken Polinesia.[7]

Ti adayo ti distansia a panagtagilako ket napadur-as iti amin nga igid ti aplaya manipud idiay Mozambique aginggana idiay Hapon. Ti panagtagilako, ken isu ti nagresultaan ti pannakaammo, ken naisakup kadagiti isla ti Indonesia ngem saan nga idiay Australia. Idi saan a naladladaw ngem 878 idi adda iti adu a pagtaengan ti Islamiko idiay Kanton kaaduan daytoy a panagtagilako ket tinengngel idi babaen dagiti Arabo wenno dagiti Muslim. Idi 219 BC ni Xu Fu ket naglayag idiay Pasipiko a nagbirbiruk para iti engkanto ti immortalidad. Manipud idi 1404 aginggana idi 1433 ni Zheng He ket nangidaulo kadagiti ekspedision idiay Taaw Indiano.

Eksplorasion ti Europeano

[urnosen | urnosen ti taudan]
Mapa ti Taaw Pasipiko idi las-ud ti Eksplorasion ti Europeano, circa 1702–1707.
Mapa ti Taaw Pasipiko idi las-ud ti Eksplorasion ti Europeano, circa 1754.

Ti immuna nga iyaasideg dagiti Europeano a nabigador iti akinlaud nga igid ti Taaw Pasipiko ket inaramid babaen ti Portuges nga ekspedision ni António de Abreu ken ni Francisco Serrão idiay Is-isla Maluku idi 1512,[8][9] ken iti ekspedision ni Jorge Álvares iti abagatan a Tsina idi 1513,[10] ken dagitoy a dua ket inbilin babaen ni Afonso de Albuquerque.

Ti daya a bangir ti taaw ket naduktalan babaen ti Espaniol nga eksplorador a ni Vasco Núñez de Balboa idi 1513 kalpasan ti ekspedisionna a nangballasiw ti Ismo ti Panama ken nakaabot iti baro a taaw.[11] Ninagananna daytoy iti Mar del Sur (literal a, "Baybay iti Abagatan" wenno "Baybay Abagatan") gapu ta ti taaw ket adda iti abagatan ti aplaya ti ismo nga idiay ti immuna a nagpaliiwanna ti Pasipiko.

Kalpasanna, ti Portuges nga eksplorador a ni Ferdinand Magellan ket naglayag idiay Pasipiko iti ekspedision iti sirkumnabigasion iti lubong manipud idi 1519 aginggana idi 1522. Ni Magellan ket inawagna ti taaw iti Pacífico (wenno "Pasipiko" [a kayatna a sawen ket "nalinak"]) gapu ta, kalpasan ti panaglayag kadagiti nabagio a baybay iti Rawis ti Sara, isu ket nasorpresa no kasano ti nakaipanan ti katalna dagiti danum. Urayno ni Magellan ket pimmusay diay Filipinas idi 1521, ti Espaniol a nabigador a ni Juan Sebastián Elcano ket indauluan ti ekspedision nga agsubli idiay Espania iti ballasiw ti Taaw Indiano ken iti likmut ti Rawis ti Naimbag a Namnama, ken nangkompleto daytoy ti immuna a sirkumnabigasion ti lubong idi 1522.[12] Iti panaglayag iti likmut ti daya dagiti Molucca, idi baetan ti 1525 ken 1527, dagiti ekspedision ti Portuges ket nakaduktal iti is-isla Caroline[13] ken Papua Baro a Guinea.[14] Idi 1542–43 ti Portuges ket naabotn apay ti Hapon.

Idi 1564, dagiti lima nga Espaniol a barko a naglaon kadagiti 379 nga eksplorador ket binallasiwda ti taaw manipud idiay Mehiko nga indauluan babaen ni Miguel López de Legazpi ken naglayagda idiay Filipinas ken Is-isla Mariana.[15] Para kadagiti nabati a paset ti maika-16 a siglo, adu dagiti impluensia dagiti Espaniol, nga addaan kadagiti barko a naglaylayag manipud idiay Mehiko ken Peru iti ballasiw ti Taaw Pasipiko a mapan idiay Filipinas, babaen ti Guam, ken ti panangipatakder Dagiti Espaniol a Daya nga India. Dagiti galeon ti Manila ket nagtartaray kadagiti dua ken gudua a sigsiglo ken nangisilpo ti Manila ken Acapulco, iti maysa kadagiti kaatiddogan a dalan ti panagtagilako iti pakasaritaan. Dagiti ekspedision ti Espaniol ket nakaduktal pay ti Tuvalu, ti Marquesas, ti Is-isla ti Solomon,ken Baro a Guinea idiay Abagatan a Pasipiko.[16]

Kalpasanna, iti panagbiruk ti Terra Australis (kas "ti [nalatak] nga Akin-abagatan a Daga"), dagiti Espaniol nga eksplorador iti maika-17 a siglo ket naduktalanda dagiti purpuro ti Pitcairn ken Vanuatu, ken naglayag iti Lingsat Torres iti baetan ti Australia ken Baro a Guinea, a nanaganan iti nabigador a ni Luís Vaz de Torres. Dagiti Olandes nga eksplorador, ket naglaylayag iti likmut ti akin-abagatan nga Aprika, ket nakibinglayda met ti panagduktal ken panagtagilako; ni Abel Janszoon Tasman ket naduktalanna ti Tasmania ken Baro a Selanda idi 1642.[17] Ti maika-18 a siglo ket mangmarka ti rugi ti nangruna nga eksplorasion babaen dagiti Ruso idiay Alaska ken ti Is-isla Aleutiana. Nangipatulod pay ti Espña kadagiti ekspedision idiay Amianan a laud a Pasipiko ken nakaabot iti Isla Vancouver idiay akin-abagatan a Kanada, ken Alaska. Dagiti Pranses ket sinukimatda ken tinaenganda ti Polinesia, ken dagiti Britaniko ket naglayag kadagiti tallo ken ni James Cook idiay Abagatan a Pasipiko ken Australia, Hawaii, ken ti Amianan a laud ti Pasipiko ti Amianan nga Amerika. Idi 1768, ni Pierre-Antoine Véron, ti ubing nga astronomo a kinykuyogna ni Louis Antoine de Bougainville iti panagbanniagana iti eksplorasion, ket nagipundar ti umiso a kaakaba ti Pasipiko ti umuna iti pakasaritaan.[18] Maysa kadagiti kasapaan a panagbanniaga iti sientipiko nga eksplorasion ket inurnos idi babaen ti Espania iti Ekspedision Malaspina ti 1789–1794. Daytoy ket naglayag iti nawatiwat a luglugar iti Pasipiko, manipud idiay Rawis ti Sara aginggana idiay Alaska, Guam ken ti Filipinas, Baro a Selanda, Australia, ken ti Abagatan a Pasipiko.[16]

Idi maika-16 ken maika-17 a siglo ti Espania ket inkeddengna ti Taaw Pasipiko a Mare clausum – ti baybay a narikpan kadagiti dadduma a bileg ti marina. Ti ammo laeng a sumrekan manipud iti Atlantiko, ti Lingsat ti Magallanes ket sagpaminsan a napatpatruliaan idi babaen dagiti plota a naipatulod a mangpawil ti panaserrek dagiti saan nga Espaniol a barko. Idiay akinlaud a patingga ti Taaw Pasipiko ti Olandes ket nagpangta iti Espaniol a Filipinas.[19]

Baro nga Imperialismo

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Bathyscaphe Trieste, sakbay ti rekord a panagbatokna iti sirok ti Trinsera Mariana, 23 Enero 1960

Ti umad-adu nga imperialismo idi las-ud ti maika-19 a siglo ket nagresultaan iti pannakasakop iti kaaduan ti Oceania babaen dagiti bileg ti Europa, ken kalpasanna, ti Hapon ken ti Estados Unidos. Dagiti adu a kontribusion ti oseanograpiko a pannakaammo ket naaramid kadagitoy a panagbanniaga ti HMS Beagle kadagiti tawen ti 1830, a nakalugan ni Charles Darwin; ti HMS Challenger idi las-ud dagiti tawen ti 1870; ti USS Tuscarora (1873–76); ken ti Aleman a Gazelle (1874–76).

Ni Dupetit Thouars a nangala ti Tahiti idi Septimbre 9, 1842.

Idiay Oceania, Ti Pransia ket naakala iti pangyuna a puesto a kas imperial a bileg kalpasan iti panagramidna a protektorado ti Tahiti ken ti Baro a Caledonia idi 1842 ken 1853.[20] Kalpasan idi binisita ti marima ti Isla ti Paskua ti Panagungar idi 1875 ken 1887, ti Chileno nga opisial ti marina a ni Policarpo Toro ket nakabael a nakitulag ti maysa nga inkorporasion ti isla iti Chile iti natibo a ni Rapanui idi 1888. Babaen ti panagsakup ti Isla ti Paskua ti Panangungar, ti Chile ket timmipon kadagiti imperial a pagilian.[21](p53) Babaen idi 1900 ganggani amin nga is-isla ti Pasipiko ket tinengngel babaen ti Britania, Pransia, Estados Unidos, Alemania, Hapon, ken Chile.[20]

Urayno ti Estados Unidos ket nakagun-od iti panagtengngel iti Guam ken ti Filipinas manipud iti Espania idi 1898,[22] ti Hapon ket isu tikaaduan a nagtengngel ti akinlaud a Pasipiko babaen idi 1914 ken sinakopna dagiti adu nga isla idi las-ud ti Sangalubongan a Gubat II. Nupay kasta, idi nagpatingga dayta a gubat, ti Hapon ket naabak ken ti Plota ti Pasipiko ti Estados Unidos ket isu idi ti birtual a master ti taaw. Manipud idi patingga ti Sangalubongan a Gubat II, adu kadagiti dati a kolonia idiay Pasipiko ket nagbalinday kadagiti nawaya nga estado.

Heograpia

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ilelennek ti init idiay Taaw Pasipiko a kas nakitkita ti International Space Station.

Ti pasipiko ket isinana ti Asia ken Australia manipud iti Kaamerikaan. Daytoy ket mabalinpay nga ad-adu a mabingbingay babaen ti ekuador kadagiti paset ti akin-amianan (Amianan a Pasipiko) ken akin-abagatan (Abagatan a Pasipiko) . Daytoy ket gumay-at iti rehion ti Antartika iti abagatan aginggana idiay Artiko iti amianan.[2] Ti Taaw Pasipiko ket sakupenna ti agarup a mays a pagkatlo ti rabaw ti Daga, ken addaan iti kalawa iti 165.2 ririw kuadrado kilkilometro (63.8 riwriw a kuadrado milmilia) —ken ad-adu a dakdakkel ngem ti intero a masa ti Daga iti agarup a 150 riwriw kuadrado kilkilometro (58 a riwriw kuadrado milmilia).[23]

Daytoy ket gumay-at iti agarup a 15,500 kilkilometro (9,600 mi) manipud idiay Baybay Bering idiay Artiko aginggana idiay akin-amianan a patingga ti sirkumpolar ti Akin-abagatan a Taaw iti 60°S (dagiti nadadaan a panangipalawag ket igay-atna daytoy aginggana idiay Baybay Ross ti Antartika), ti Pasipiko ket umabot iti kalatakanna iti daya-laud a kaakaba iti agarup ti 5°N latitud, nga idiay ket maigay-at iti agarup a 19,800 kilkilometro (12,300 mi) manipud idiay Indonesia aginggana idiay aplaya ti Colombia – kagudua daytoy iti likmut ti lubong, ken ad-adu a mamin lima a beses ti diametro iti Bulan.[24] Ti ammo a kababaan a punto iti Daga—ti Trinsera ti Marianas—ket mabirukan iti 10,911 metmetro (35,797 ft wenno dagiti 5,966 a kadeppa) iti baba ti pantar ti baybay. Ti agtengnga a kaadalemna ket 4,280 metmetro (14,040 ft weno dagiti 2,333 a kadeppa), a mangikabil ti dagup a tomo ti danum iti 710,000,000 kubiko kilkilometro.[2]

Gapu kadagiti epekto ti plata tektoniko, ti Taaw Pasipiko ket agdama a bumasbassit babaen ti agarup a maysa a pulgada iti tunggal maysa a tawen (2–3 cm/yr) kadagiti tallo a bangir, agarup nga agtengnga iti 0.2 kuadrado milia (0.52 km2) iti tinawen. Babaen iti pannakaigiddiat, ti Taaw Atlantiko ket dumakdakkel.[25][26]

Iti igid ti saan a regular nga akinlaud a pagbeddenagn ti Taaw Pasipiko ket mabieukan dagiti adu a bayaby, ti kadakkelan kadagitoy ket ti Baybay Celebes, Baybay Coral, Baybay Daya Tsina, Baybay Filipinas, Baybay ti Hapon, Baybay Abagatan Tsina, Baybay Sulu, Baybay Tasman, ken ti Baybay Duyaw. Ti Lingsat ti Malacca ket tumipon iti Pasipiko ken ti Taaw Indiano iti laud, ken ti Pasahe Drake ken ti Lingsat ti Magallanes ket isilpona ti Pasipiko iti Taaw Atlantiko iti daya. Iti amianan, ti Lingsat Bering ket isilpona ti Pasipiko iti Taaw Artiko.[27]

Ti bagio idiay Pacifica, California

Iti panagsaksakaw ti Pasipiko ti maika-180 a meridiano, ti Laud a Pasipiko (wenno akinlaud a Pasipiko, idiay asideg ti Asia) ket adda iti Akindaya a Hemisperio, bayat a ti Daya Pasipiko (wenno akindaya a pasipiko, idiay asideg ti Kaamerikaan) ket adda iti Akinlaud a Hemisperio.[28]

Para kadagiti kaaduan a panagbanniaga ni Magalanes manipud iti Lingsat ti Magallanes idiay Filipinas, ti eksplorador ket agpayso a naduktalanna a nalinak ti taaw. Nupay kasta, ti Pasipiko ket saan a kankanayon a nalinak. Adu dagiti tropikal a bagio ti mangsumpeg kadagiti isla ti Pasipiko.[29] Dagiti daga ti likmut ti Ngarab ti Pasipiko ket napno kadagiti bulkan ken masansan a maapektaran babaen dagiti gingined.[30] Dagiti tsunami, a pinataud babaen dagiti adda iti sirok ti baybay a gingined, ket nakadadael kadagiti adu nga isla ken kadagiti dadduma kaso ket nagdadael kadagiti intero nga ili.[31]

Nagbeddengan a pagpagilian ken terteritorio

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti naturay a pagilian

[urnosen | urnosen ti taudan]

1 Naisuppiatan ti kasasaad ti Taiwan. Para iti adu pay a pakaammo, kitaen ti politikal a kasasaad ti Taiwan.

Terteritorio

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti masa ti daga ken is-isla

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Mikronesia, Melanesia, ken Polinesia
Ti bassit nga isla ti Tahuna maru, Pranses a Polinesia

Dagiti isla iti intero nga uneg ti Taaw Pasipiko ket mabalin a mabingbingay kadagiti tallo a nangruna a grupo nga ammo a kas ti Mikronesia, Melanesia ken Polinesia. Ti Mikronesia, a mabirukan iti amianan ti ekuador ken laud ti Internasional a Linia ti Petsa, ket mairaman ti Is-isla Mariana iti amianan a laud, ti Is-isla Caroline iti tengnga, ti Is-isla ti Marshall iti laud ken ti is-isla ti Kiribati iti abagatan a laud.[32][33]

Ti Melanesia, iti abagatan a laud, ket mairaman ti Baro a Guinea, ti maikadua a kadakkelan nga isla iti lubong kalpasan ti Greenland ken isu ti kadakkelan kadagiti isla ti Pasipiko. Dagiti sabali pay a nangruna a grupo ti Melanesia manipud iti amianan aginggana iti abagatan ket ti Purpuro Bismarck, ti is-isla ti Solomon, Santa Cruz, Vanuatu, Fiji ken Baro a Caledonia.[34]

Ti kadakkelan a lugar, ti Polinesia, a gunay-at manipud idiay Hawaii iti amianan aginggana ti Baro a Selanda iti abagatan, ken sakupenna pay ti Tuvalu, Tokelau, Samoa, Tonga ken ti Is-isla Kermadec iti laud, ti Is-ila Cook, Is-isla Society ken ti is-isla Austral iti tengnga, ken ti is-isla Marquesas, Tuamotu, Is-isla Mangareva ken ti Isla ti Paskua ti Panagungar iti daya.[35]

Ti Los Molinos idiay aplaya ti Akin-abagatan a Chile

Dagiti isla idiay Taaw Pasipiko ket addaan kadagiti uppat a batayan a kita: kontinental nga is-isla, nangato nga is-isla, rawraw-ang ti korales, ken dagiti naisalto a plataporma ti korales. Dagiti kontinetal nga isla ket mabirukan iti ruar ti linia ti andesita ken mairaman ti Baro a Guinea, dagiti isla ti Baro a Selanda, ken ti Filipinas. Adda dagitoy nga isla ket estruktura a mainaig kadagiti asideg a kontinente. Dagiti nangato nga isla ket bulkaniko iti taudan, ken adu kadagitoy ket aglaon kadagiti bulkan. Dagiti kastoy ket ti Bougainville, Hawaii, ken ti Is-isla ti Solomon.[36]

Dagiti raw-ang ti korales iti Pasipiko ket dagiti ababa nga estruktura a dimmakkel iti balsatiko nga ayus ti lava iti sirok ti rabaw ti taaw. Maysa a kas pagarigan iti daytoy ket ti Nalatak a Bangen ti Raw-ang idiay akin-amianan a daya ti Australia nga addaan kadagiti kawar ti takop ti raw-ang. Ti maikadua a kita ti isla a naporma iti korales ket ti naisalto a plataporma ti korales, a daytoy ket kadawyan a dakdakkel bassit ngem dagiti ababa nga isla ti korales. Dagiti pagarigan ket mairaman ti Banaba (dati nga Isla Taaw) ken ti Makatea iti grupo ti Tuamotu ti Pranses a Polinesia.[37][38]

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ Rubino, Carl Ralph Galvez (2000). "Pasipiko". Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano (iti Ingles ken Ilokano). University of Hawaiʻi Press. p. 445. ISBN 978-0-8248-2088-6.
  2. ^ a b c Pacific Ocean". Britannica Concise. 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.
  3. ^ International Hydrographic Organization (1953). "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition" (PDF). Monte Carlo, Monaco: International Hydrographic Organization. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-10-08. Naala idi 12 Hunio 2010.
  4. ^ "Japan Atlas: Japan Marine Science and Technology Center". Naala idi 2007-07-04.
  5. ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Ferdinand Magellan". Newadvent.org. 1910-10-01. Naala idi 31 Oktubre 2010.
  6. ^ "Library Acquires Copy of 1507 Waldseemüller World Map – News Releases (Library of Congress)". Loc.gov. Naala idi 2013-04-20.
  7. ^ Stanley, David (2004). South Pacific. David Stanley. p. 19. ISBN 978-1-56691-411-6. Naala idi 12 Hunio 2013.
  8. ^ Hannard (1991), panid 7
  9. ^ Milton, Giles (1999). Nathaniel's Nutmeg. Londres: Sceptre. pp. 5, 7. ISBN 978-0-340-69676-7.
  10. ^ Porter, Jonathan. [1996] (1996). Macau, the Imaginary City: Culture and Society, 1557 to the Present. Westview Press. ISBN 0-8133-3749-6
  11. ^ Ober, Frederick Albion. Vasco Nuñez de Balboa. Library of Alexandria. p. 129. ISBN 978-1-4655-7034-5. Naala idi 12 Hunio 2013.
  12. ^ "Life in the sea: Pacific Ocean" Naiyarkibo 2014-10-14 iti Wayback Machine, Oceanário de Lisboa. Naala idi 9 Hunio 2013.
  13. ^ Galvano, Antonio. The Discoveries of the World from Their First Original Unto the Year of Our Lord 1555, issued by the Hakluyt Society. Kessinger Publishing. p. 168. ISBN 0-7661-9022-6. Naala idi 2011-06-16.[permanente a natay a silpo]
  14. ^ Whiteway, Richard Stephen (1899). The rise of Portuguese power in India, 1497–1550. Westminster: A. Constable. 1563–2004 reissue
  15. ^ Henderson, James D.; Delpar, Helen; Brungardt, Maurice Philip; Richard N., Weldon (Enero 2000). A Reference Guide to Latin American History. M.E. Sharpe. p. 28. ISBN 978-1-56324-744-6. Naala idi 12 Hunio 2013.
  16. ^ a b Fernandez-Armesto, Felipe (2006). Pathfinders: A Global History of Exploration. W.W. Norton & Company. pp. 305–307. ISBN 0-393-06259-7.
  17. ^ Primary Australian History: Book F [B6] Ages 10-11. R.I.C. Publications. 2008. p. 6. ISBN 978-1-74126-688-7. Naala idi 12 Hunio 2013.
  18. ^ Williams, Glyndwr (2004). Captain Cook: Explorations And Reassessments. Boydell Press. p. 143. ISBN 978-1-84383-100-6. Naala idi 12 Hunio 2013.
  19. ^ Lytle Schurz, William (1922), "The Spanish Lake" (PDF), The Hispanic American Historical Review, 5 (2): 181–194
  20. ^ a b Bernard Eccleston, Michael Dawson. 1998. The Asia-Pacific Profile. Routledge. p. 250.
  21. ^ William Sater, Chile and the United States: Empires in Conflict, 1990 by the University of Georgia Press, ISBN 0-8203-1249-5
  22. ^ Tewari, Nita; Alvarez, Alvin N. (17 Septiembre 2008). Asian American Psychology: Current Perspectives. CRC Press. p. 161. ISBN 978-1-84169-749-9. Naala idi 12 Hunio 2013.
  23. ^ "Area of Earth's Land Surface", The Physics Factbook. Naala idi 9 Hunio 2013.
  24. ^ Nuttall, Mark (2005). Encyclopedia of the Arctic: A-F. Routledge. p. 1461. ISBN 978-1-57958-436-8. Naala idi 10 Hunio 2013.
  25. ^ "Plate Tectonics" Naiyarkibo 2014-02-25 iti Wayback Machine, Bucknell University. Naala idi 9 Hunio 2013.
  26. ^ Young, Greg (2009). Plate Tectonics. Capstone. pp. 9–. ISBN 978-0-7565-4232-0. Naala idi 9 Hunio 2013.
  27. ^ International Hydrographic Organization (1953). Limits of Oceans and Seas. International Hydrographic Organization. Naala idi 9 Hunio 2013.
  28. ^ Agno, Lydia (1998). Basic Geography. Goodwill Trading Co., Inc. pp. 25–. ISBN 978-971-11-0165-7. Naala idi 9 Hunio 2013.
  29. ^ "Pacific Ocean: The trade winds", Encyclopædia Britannica. Naala idi 9 Hunio 2013.
  30. ^ Murphy, Shirley Rousseau (1979). The Ring of Fire. Avon. ISBN 978-0-380-47191-1. Naala idi 9 Hunio 2013.
  31. ^ Bryant, Edward (2008). Tsunami: The Underrated Hazard. Springer. pp. 26–. ISBN 978-3-540-74274-6. Naala idi 9 Hunio 2013.
  32. ^ Academic American encyclopedia. Grolier Incorporated. 1997. p. 8. ISBN 978-0-7172-2068-7. Naala idi 12 Hunio 2013.
  33. ^ Lal, Brij Vilash; Fortune, Kate (2000). The Pacific Islands: An Encyclopedia. University of Hawaii Press. pp. 63–. ISBN 978-0-8248-2265-1. Naala idi 14 Hunio 2013.
  34. ^ West, Barbara A. (2009). Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. Infobase Publishing. pp. 521–. ISBN 978-1-4381-1913-7. Naala idi 14 Hunio 2013.
  35. ^ Dunford, Betty; Ridgell, Reilly (1996). Pacific Neighbors: The Islands of Micronesia, Melanesia, and Polynesia. Bess Press. pp. 125–. ISBN 978-1-57306-022-6. Naala idi 14 Hunio 2013.
  36. ^ Gillespie, Rosemary G.; Clague, David A. (2009). Encyclopedia of Islands. University of California Press. p. 706. ISBN 978-0-520-25649-1. Naala idi 12 Hunio 2013.
  37. ^ "Coral island", Encyclopædia Britannica. Naala idi 22 Hunio 2013.
  38. ^ "Nauru", Charting the Pacific. Naala idi 22 Hunio 2013.

Adu pay a mabasbasa

[urnosen | urnosen ti taudan]
  • Barkley, Richard A. (1968). Oceanographic Atlas of the Pacific Ocean. Honolulu: University of Hawaii Press.
  • prepared by the Special Publications Division, National Geographic Society. (1985). Blue Horizons: Paradise Isles of the Pacific. Washington, D.C.: National Geographic Society. ISBN 0-87044-544-8.
  • Cameron, Ian (1987). Lost Paradise: The Exploration of the Pacific. Topsfield, Mass.: Salem House. ISBN 0-88162-275-3.
  • Couper, A. D. (1989). Development and Social Change in the Pacific Islands. London: Routledge. ISBN 0-415-00917-0.
  • Gilbert, John (1971). Charting the Vast Pacific. London: Aldus. ISBN 0-490-00226-9.
  • Igler, David (2013). The Great Ocean: Pacific Worlds from Captain Cook to the Gold Rush. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-991495-8.
  • Lower, J. Arthur (1978). Ocean of Destiny: A Concise History of the North Pacific, 1500–1978. Vancouver: University of British Columbia Press. ISBN 0-7748-0101-8.
  • Napier, W.; Gilbert, J.; Holland, J. (1973). Pacific Voyages. Garden City, N.Y.: Doubleday. ISBN 0-385-04335-X.
  • Nunn, Patrick D. (1998). Pacific Island Landscapes: Landscape and Geological Development of Southwest Pacific Islands, Especially Fiji, Samoa and Tonga. editorips@usp.ac.fj. ISBN 978-982-02-0129-3.
  • Oliver, Douglas L. (1989). The Pacific Islands (3rd nga ed.). Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1233-6.
  • Ridgell, Reilly (1988). Pacific Nations and Territories: The Islands of Micronesia, Melanesia, and Polynesia (2nd nga ed.). Honolulu: Bess Press. ISBN 0-935848-50-9.
  • Soule, Gardner (1970). The Greatest Depths: Probing the Seas to 20,000 kadapan (6,100 m) and Below. Philadelphia: Macrae Smith. ISBN 0-8255-8350-0.
  • Spate, O. H. K. (1988). Paradise Found and Lost. Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-1715-5.
  • Terrell, John (1986). Prehistory in the Pacific Islands: A Study of Variation in Language, Customs, and Human Biology. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-30604-3.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Taaw Pasipiko iti Wikimedia Commons
Nagsasabtan: 0°N 160°W / 0°N 160°W / 0; -160

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Taaw_Pasipiko&oldid=398776"